Dvorac "Bisingen"  Vlajkovac

Dvorac je sagradio 1859. godine grof Đerđ Močonji na svom imanju u Vlajkovcu. Udajom, 1888. godine, grofica Georgina Močonji imanje i dvorac donosi u miraz poznatoj austrougarskoj plemićkoj porodici Bisingen-Nipenburg. Porodica Bisingen-Nipenberg je imanje zadržala u svom posedu do kraja Drugog svetskog rata, kada im je zakonom o nacionalizaciji oduzet. Izgrađen je na imanju van seoskih i ubanizovanih celina i pripada tipu slobodno stojećih objekata. Zgrada je spratna i ima osnovu izduženog pravougaonika i simetričan unutrašnji raspored. Prema stilskoj orijentaciji je klasicistički objekat sa izrzito lepom i bogatom dekoracijom, naročito u kovanom gvožđu. Fasade karakteriše simetrija i klasicistički ulaz. Vrednost objekta u arhitektonskom smislu se ogleda u dosledno sprovedenoj klasicističkoj stilskoj šemi, simetriji i lepo proporcionisanim odnosima glavnih masa, primenjenoj dekoraciji, daju objektu veliki značaj među ostalim arhitektonskim ostvarenjima polovine 19. veka. Fasada okrenuta parku ima naglašen središnji deo uvučenog centralnog rizalita, spojenog terasama koje nose gvozdeni stubovi sa bočno isturenim rizalitima. Na spratu ulaznog trema je svečana sala iznad koje je krovni venac, atika sa balustradama i lučno zasvedenom nišom u kojoj je nekada bio grb porodice Bisingen-Nipenberg. Piramidalni krov je nadvišen kruškastim lukovičastim završetkom i šipkom na kojoj su stilizivani ljiljani, zastavica i gromobran. Na fasadama su nekada stojale skulpture u simetričnim školjkasto završenim nišama. Elemeti enterijera i eksterijera koji su dekorisani izrađeni su od kovanog i livenog gvožđa. Nekada se u kompleks ulazilo kroz kapije od kovanog gvožđa, a u njemu su se nalazile: kuća za biroše, porodična grobnica i kapela porodice Bisingen-Nipenburg, veštačko jezero sa fontanom i skulpturom u sredini, potok i mostići. Iako ruiniran, dvorac predstavlja spomenik kulture od velikog značaja. Danas se u dvorcu nalaze privatni stanovi. Dvorac se nalazi u velikom parku koji je nekada bio ograđen. Međutim u parku su i danas sačuvane neke retke i egzotične biljne vrste.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Kovač" Riđica

Imre Kovač je 1801. godine kupio vlastelinstvo Riđicu, čime je dobio plemićki status i predikt "od Riđice". Zidao ga je graditelj iz Baje, Bišof, uz kuluk (prisilni rad) svih podanika na imanju, a završen je i useljen 1806. godine. Dvorac se nalazi na uzvišici sela uz potok Plazović, a oko njega je formiran engleski park po projektu pejzažiste Franje Hitera iz Češke. Dvorac je zidan kao slobodno stojeći spratni objekat. Zgrada je koncipirana u duhu poznog baroka kao kompaktan spratni objekat pravougaone osnove, sa naglašenim centralnim rizalitom u kome je smešten reprezentativni ulaz sa altanom u prizemlju. Kordonski i potkrovni venac horizontalno dele sprat i prizemlje, a peta fasada je naglašena trougaonim rizalitom i posebnim krovištem centralnog rizalita (ovaj deo je naknadno porušen). U dokumentima je zabeleženo da je vlasnik imao zamisao da stvori jedan raskošan vlastelinski zamak koji će biti nadaleko čuven i poznat, i koji će posećivati ne samo vlastela nego i ugledni politički i kulturni poslenici, što se kroz njegovu istoriju i događalo. Dvorac su posećivali kaločki nadbiskup Klobušicki Petar, grofovi Radvanji, Karolj Ištvan, Lajoš Košut, Đeri Laslo i mnogi drugi. Zgrada se koristi kao mesna kancelarija, a park je pretvoren u sportski teren i igralište. Zgrada je u lošem stanju i potrebno je izvršiti ozbiljne građevinske radove da bi se vratila reprezentativnost i prvobitni izgled objekta. Dvorac grofa Imre Kovača je proglašeno kulturno dobro.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Zobnatica" Bačka Topola

Dvorac porodice Terlei nalazi se u opštini Bačka Topola, na poljoprivredno-turističkom kompleksu "Zobnatica". Zgradu dvorca je izgradio spahija Đula Terlei na svom imanju 1882. godine. Pored dvorca na imanju je izgradio niz ptratećih objekata (biroških kuća, ekonomskih zgrada, štala). Đula Terlei se bavio uzgajanjem konja i poljoprivredom, kao i većina spahijskih porodica u Vojvodini. Dvorac je izgrađen u duhu poznog klasicizma kao spratni reprezentativni objekat. Zgrada je osnove krstastog oblika, delimično malterisana, ali građena fasadnom opekom. Na prednjoj fasadi je isturen centralni rizalit, a njegov pandan na zadnjoj strani je isturena terasa sa krovom oslonjenim na osam snažnih stubova. Centralni blok je kompaktne strukture koja se u krovnim masama završava četvoroslivnim mansardnim krovištem. Sa bočne strane se nalazi kula osmatračnica sa koje se vidi gotovo celo imanje. Krov na kuli je takođe četvoroslivni, koji na završetku ima manju piramidu. Sa zadnje strane, pedesetak metara od dvorca, na obali jezera se nalazi nekada tajni izlaz iz zgrade. Zahvaljujući dobrom gazdovanju ergele ceo kompleks u Zobnatici smešten u prostranom parku se odlično održava. Kompleks je ograđen visokom zidanom ogradom.

Danas je imanje porodice Terlei nadaleko poznato kao Ergela "Zobnatica". U kompleksu se nalazi hotel i restoran "Jadran". Pored rasnih konja na imanju možete videti i divlje svinje, srndaće, nojeve i paunove. Dvorac je proglašen za kulturno dobro.

Dvorac je otvoren za posetioce!

Dvorac "Lazar" Ečka

Dvorac, poznatiji kao Kaštel, nalazi se u Ečki na teritoriji opštine Zrenjanin. Pustaru Ečku je na licitaciji komorskih dobara kupio Luka Lazar 1781. godine. Na pustari je osnovao naselje i izgradio crkvu za stanovnike naselja, odnosno za podanike na imanju. Dvorac je početkom XIX veka u tzv. engleskom stilu izgradio Lukin sin Agošton Lazar. Imanje i dvorac je 1870. godine otkupio grof Feliks Ornonkur, a nakon toga je dvorac dograđen i izmenjen 1898-99. godine. Današnji izgled zgrada dobija kada je porodica Ornonkur bila u najvećem usponu i sa novim prezimenom De La Fontagne et d Harnoncur et Univerzagt i Palavicani. Zgrada je prizemna građevina složene osnove sa naknadno dograđenim krilom u obliku latiničnog slova L. Prvobitni objekat je izmennjen, tako što je u prostranom potkrovlju, prostor prilagođen za stanovanje. U središnjem delu dograđenog krila je izgrađena kula sa piramidalnim krovom, a u produžetku je prizemni aneks sa tremom. Trem se proteže duž celog južnog krila, a nose ga udvojeni jonski stubovi. Kompleks dvorca u Ečki je okružen manjim parkom, a nekada je činio veću ambijentalnu celinu u kojoj je grof Feliks Ornonkur postavio parkovsku skulpturu, fontanu i drugi parkovski mobilijar. Nekadašnji pomoćni objeti su udaljeni od dvorca, a danas se nalaze izvan kompleksa. Vlasnik je bio nadaleko poznat odgajivač rasnih paradnih konja. Iako znatno izmenjena kako u enterijeru, tako i eksterijeru, zgrada dvorca u Ečki, je u graditeljskom smislu jedinstven objekat. Zgrada oslikava stilsku orijentaciju bivših vlasnika koji su ne sumljivo uticali na koncept arhitekture. Nakon što je renovirao i dogradio dvorac grof Feliks De La Fontagne et d Harnoncur et Univerzagt i Palavicani, priredio je bal u rođendansku čast svojoj ćerki, na kome je svirao Franc List lično i uz prisustvo najuglednijih ličnosti iz Austo-Ugarske Monarhije, na čelu sa čuvenim grofom Esterhazijem. U okolini dvorca se nalaze crkva, ribnjak i vodotoranj koji celom kompleksu daju izuzetan ambijentalni i prirodno-ekološki značaj. Dvorac je renoviran i u dobrom stanju, a njemu se nalazi hotel lovački dvorac "Kaštel". Dvorac je proglašen za spomenik kulture 2001. godine.

Legenda:

Pre mnogo godina, putujuća družina Jove Čizmića stigla je do zamka u Ečki. Pošto je već bila noć, spahijine sluge su ih smestile u zasebnu kuću u vrtu da prenoće. Tokom sutrašnjeg dana, pored malog vodoskoka zamka, počela je da se gradi bina. Kulise su na svoje mesto stavljene u sumrak istoga dana. Tri spahijine kćerke su sa zanimanjem pratile ove pripreme, a najviše pažnje su posvetile vitkom, prelepom mladiću do pola nagom, koji je radio za trojicu. Kada se spustila noć, spahija je sa porodicom i svitom zauzeo mesto, na pozornici su popaljene sveće i predstava je počela. Bio je to neki lak i naivan komad o mladoj devojci koju saleće mnoštvo udvarača, ali ih ona sve odbija, čekajući svoga dragana da se vrati iz rata. Na kraju, izabranik njenog srca dolazi, rasteruje stare i dosadne udvarače i sve se lepo završava. Spahijine ćerke su oduševljeno tapšale na kraju. Bez obzira na naivnost komada, magija pozorišta se po prvi put odigrala pred njihovim očima. Pa, ipak, nešto ih je zbunjivalo. Na sceni su prepoznali skoro sve glumce koji su tokom dana postavljali kulise, samo nije bilo onog prelepog mladića, i nisu znale gde se do večeras skrivala ova jedina, prelepa devojka u trupi. Glumci su izašli da se poklone, i gle čuda - lepotica je skinula periku i kostim. Pred ćerkama spahije je ponovo stajao lepi mladić od pre podne. Od uzbuđenja, najjače je ciknula najmlađa sestra. Još dugo nakon predstave, mlada devojka se nije odvajala od lepog glumca. Primetivši opasnost, stari spahija je glumcima platio mnogo više od obećanog i otpustio ih. No, mladić nije otišao sa trupom. Danima se glumac sakrivao u senci hrastova ogromnog parka u Ečki. Spahija ništa nije primećivao, sve do jedne večeri, kada ga je probudio lavež pasa. Izašao je na terasu i ugledao u dubini parka dvoje mladih. Gnevan je odvezao pse i napujdao ih na mladića. Mladić je počeo da beži, ali je stigao samo da utrči u kulu, koja se nalazila preko puta glavne zgrade zamka. Tu su ga psi sustigli i rastrgli. Devojka se više nikada nije udavala, ostala je da živi u zamku Ečke sve do svoje smrti. Interesantno je to, da su i nakon spahije, koji je sagradio Ečku i kasniji vlasnici zamka bili stranci. I još nešto: ovaj neogotski zamak nikako da se restaurira do kraja. Dok je glavna zgrada obnovljena, kula preko puta nje, koja je isto tako deo zamka, još uvek je oronula i napuštena. Nekoliko puta je do njenog ulaza dovlačen materijal za obnovu i dovođeni su neimari sa juga. No, svaki put neposredno pre nego što bi radovi započeli, iz unutrašnjosti bi se čulo režanje. Psi koji su rastrgli mladića, sada su postali čuvari njegovog večnog prebivališta. I dan danas, velikim se parkom Ečke, posebno u najsenovitijim delovima mogu primetiti mladi parovi. Kažu da je hladovina ovoga parka lekovita. Devojka, koju ostavi mladić (ode od nje ili umre), dolazi u hladovinu visokog drveća, nadajući se da će ga videti. Čitavu ovu priču je zapisala pred smrt upravo najmlađa spahijina kćer. Jedino u svom zapisu nije navela, da li je ona u svojim šetnjama parkom uspevala da pomiluje dušu rastrgnutog glumca. Ali, postoji delimičan odgovor i na ovo pitanje. Starice iz sela i dan danas govore kako je kneginja pri povratku iz šetnje kroz šumu vrta bivala samrtno bleda, i kako bi joj se ruke nekontrolisano tresle. Kada bi nakon izvesnog vremena uspevala da se smiri, palila je sveću kraj vodoskoka gde su nekada glumci montirali binu i kulise. Od maja do novembra, park Ečke ispunjava uspavljujući zvuk vodoskoka i teški mirisi borovine i voska. (legenda preuzeta iz knjige "Snovi zatravljenih kula" Milana Belegišanina)

Dvorac je otvoren za posetioce!

Dvorac "Jagodić" kod Konaka

vorac je sagrađen na ivici šume, 1835. godine za Petra Jagodića. Od izgradnje pa sve do Drugog svetskog rata ostao je u posedu porodice Jagodić. Između ostalih dvoraca u Vojvodini ovaj objekat ima stilske vrednosti, ali i istorijske, zbog porodice u čijoj je vlasništvu bio. Porodica Jagodić je značajna za kulturnu istoriju srpskog naroda u Vojvodini. Jagodići su bili istaknuti članovi Matice srpske, pa se u Galeriji Matice srpske nalazi nekoliko njihovih portreta koje je naslikao Konstantin Danil. Konstantin Danil je jadan od najznačajnijih slikara druge polovine 19. veka. Dvorac pripada tipu poljskih dvoraca, oko njega je negovan park i u dubini imanja se nalazi engleski park, koji uključuje već postojeće biljne vrste, obogaćene egzotičnim retkim vrstama. Park ispred zgrade je planiran po francuskoj šemi, projektovanjem rundela oivičenih ružičnjakom i šimširom. Na imanju su bila dva uređena parka francuski i engleski koji u dubini imanja prelazi u šumu Koprivića koja je zaštićena kao prirodna retkost. Zgrada dvorca je u obliku izduženog pravougaonika sa strogo simetričnim unutrašnjim i spoljašnjim rasporedom. Osu simetrije čine dva pristupna portika, glavni ulazni i drugi ka parku. Zgrada je prizemna sa dva bočna rizalita koji izgledaju kao dve kule jer im je krov iznad visine krovnog venca centralnog dela zgrade. Sklad proporcija i jednostavnost ovom objektu daju simetrija kao osnovni estetski princip i sklad zidnih masa i ritam prozorskih otvora sa jednakim razmacima. Ravan krov dvorišnog trema nose četiri stuba sa korintskim kapitelima i višestruko profilisana arhitravna greda. Pravogugaoni prozori su flankirani plitkim pilastrima sa korintskim kapitelima, imaju različite frontone. Veliki podrum, zasveden pruskim svodom ima posebno izvedenu vazdušnu ventilaciju koja je još u funkciji. Posle drugog Svetskog Rata u objktu se nalazila zgrada PDP "Trudbenik". Pretvaranje poljskog dvorca koji je bio namenjen stanovanju u administrativno-poslovnu zgradu donelo je dosta promena naročito u enterijeru. Posle dužeg vremena započeto je obnavljanje zgrade 2007. godine. Dvorac je spomenik kulture od velikog značaja.

Dvorac "Jovanović" Sočica

Dvorac je u prvim decenijama XIX veka izgradio baron Jovanović. Baronovo imanje u Sočici je kupio 1832. godine Čiko Selaš. Doktor Nestor Mesarović i njegova deca su kupili imanje 1857. godine, a potom posed je kupio Bela Majtenji. Objekat je klasicistički komponovana prizemna građevina izdužene pravougaone osnove. Na glavnoj fasadi je istaknut centralni rizalit atikom na čijem je vrhu ukrasna vaza. Fasada je simetrična, a zidno platno naglašavaju horizontalne fuge. Pretpostavke su da je centralni portik na dvorišnoj fasadi kasnije dograđen, jer je karakterističan za glavnu fasadu. Na prozorima prednje i zadnje fasade zaštitne rešetke, a posebno girlande, karakteristike su kasno baroknog perioda koji predhodi klasicizmu prve polovine XIX veka.

Danas se u dvorcu nalazi mesna administracija. Dvorac je poslednjih godina obnovljen i predstavlja spomenik kulture od velikog značaja.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Mali dvorac "Lazarević" Veliko Središte

Oba dvorca u Velikom Središtu su spomenici kulture od velikog značaja. Rodonačelnik porodice, Golub Lazarević se doselio iz Srbije u Banat 1803. godine, a plemstvo i predikt od "Malog i Velikog Središta" dobio je 1841. godine. Odmah po dobijnju plemstva i poseda Golub Lazarević je podigao dva dvorca i park. Od 1898. godine do Drugog Svetskog Rata jedini vlasnici imanja su bili Lazarevići. Veliki i stariji dvorac je izgrađen šezdesetih godina ХIХ veka, a mali je izgrađen početkom ХХ veka. Veliki stariji dvorac je klasicistički prizemni objekat simetrične prednje fasade sa dominirajućim portikom u sredini. Četiri masivna zidana stuba nose portik sa središnjim stepeništem. Sa dvorišne strane nema pristupnog stepeništa. U neposrednoj blizini na istoj parceli i parku izgrađen je i mali dvorac. Mali dvorac je noviji i građen je sa odlikama tada vladajućeg eklektičkog stila sa neogotskim elementima. Početkom ХХ veka u stilskom opredeljenju vlasnika i arhitekataje bila dosta česta pojava, ovakve stilske karakteristike. Manji dvorac ima stepenasto završenu atiku i kule na uglovima. Park u okolini dvoraca je izuzetno prostran sa visokom šumom u kojoj se nalaze i neki retki primerci drveća. Danas je u velikom dvorcu osnovna škola "Branko Radičević", a zgrada malog dvorca napuštena i nema namenu. Konzervatorski radovi su urađeni tokom 1986-7 godine, ali samo na starijem velikom dvorcu. Dvorci su spomenici kulture od velikog značaja, a nalaze se u parku prirode.

Legenda:

Veliko Središte nikada nije bilo bogat kraj. Pa ipak, to nije sprečilo braću Lazarević da naprave dva zamka koja spadaju među najlepše u Vojvodini. Prvi zamak je, stariji od braće Lazarević podigao između 1860. i 1870. u klasicističkom stilu. Drugi zamak, koji je rađen u neogotici mlađi brat je podigao negde oko 1900. godine. U ovom sirotinjskom kraju ovi zamkovi su izgledali kao da su nastali iz čarobne Aladinove lampe. Sa visokim kapijama, bedemima i čuvarima, stanovnici sela su zamkove posmatrali kao nešto nestvarno i nedodirljivo. Ogromni parkovi sa drvećem retke vrste i duboka hladovina postojali su samo za odabrane. Braći Lazarević sve ovo nije bilo dovoljno. Želeli su ileti da se sankaju, pa pošto nije bilo snega, naručivali su staklo iz Pančeva da bi se sankali po njemu. Prešli su meru ali kazna nije usledila odmah. Prvo je stiglo upozorenje - žena mlađeg brata je propala kroz staklenu stazu i skoro se preklala. No, ni to nije pomoglo. Lazarevići su nastavili da sneg zamenjuju staklom i da prizivaju vejavicu u julu. Poslednjeg leta pre nego što će napustiti zamak doneta im je staza od specijalnog mat stakla. U momentu kad su se prvi put spustili sankama, naglo je zahladnelo i to toliko jako da je ogromna staza od velike hladnoće prsnula u milijarde sićušnih delova. Od toga trenutka braća su obolela od staklene bolesti. Obzirom da su prekoračili osnovno osećanje mere, počeli su da komadiće stakla nalaze svugde - u krevetu hrani, odeći... Staklo je postajalo za njih najomraženiji materijal do kraja života. I danas se čini da su ova dva dvorca puna srče. I još nešto. U ovim zamkovima i njihovim parkovima je poremećen prirodni sled godišnjih doba. Taj nekadašnji prostor braće Lazarević podseća na one davne staklene kugle našega detinjstva u kojima su večite vejavice kada ih protresemo. I zbilja, može vam se dogoditi da u julu iz unutrašnjosti zamkova u Velikom Središtu kroz prozor gledate topli lenji seoski dan, a da na vas kroz razvaline krova veje sneg... (legenda preuzeta iz knjige "Snovi zatravljenih kula" Milana Belegišanina)

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Tabori" Vrbas

Dvorac je sagrađen polovinom XIX veka za nepoznatog vlasnika u neposrednoj blizini železničke stanice. Početkom XX veka zgradu je otkupio Tabori Đula, gde je živeo sa svojim prelepim kćerima. Taborijevi su se bavili ugostiteljstvom, vinogradarstvom, voćarstvom i proizvodnjom i trgovinom žitaricama. U neposrednoj blizini dvorca je bila gostiona porodice Tabori, koja je do nedavno radila pod drugim imenom i u vlasništvu drugog gazde. Porodica Tabori, je zadržala dvorac do 1944. godine kada im je država zaplenila posed. Dvorac poslednjih godina nije imao namenu i bio je u veoma lošem stanju. Danas dvorac je u vlasništvu J.P. "Vrbas Gas" koje je temeljno renoviralo objekat za svoje potrebe.

Legenda:

Postoji legenda koja govori da je u Vrbasu živeo baron koji je bio izuzetno moćan. Pri izgradnji pruge od Subotice do Novog Sada on je poslao jedno pismo u Beč, kako bi mu tadašnje vlasti Austrougarske Monarhije omogućile da kroz njegovo mesto prođe železnica. I danas, kada pogledate kartu Vojvodine, videćete da je železnička pruga kroz Panonsku ravnicu izuzetno prava. Samo kod prilaza Vrbasu, graditelji su napravili jednu veliku krivinu kako bi pruga prošla kroz mesto, a zatim se ponovo ispravlja i nastavlja istim pravcem. Od tada, zbog potreba barona, Vrbas je međunarodna stanica u koju svaki voz staje.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvor "Patrijaršije" Sremski Karlovci

Zgrada dvora je sagrađena između 1892. i 1895. godine po projektu našeg arhitekte Vladimira Nikolića, na mestu gde se nekada nalazio "Pašin konak". "Pašin konak" je bio prva rezidencija poglavara srpske crkve nakon prebacivanja arhiepiskopije iz Peći u Sremske Karlovce. Mitropolit Stefan Stratimirović je 1817. godine osnovao fond za prikupljanje sedstava za izgradnju dvora, a koji je izgrađen za vreme mitropolita Georgija Brankovića. Izgradnja dvora "u stilu talijanskih palata" poverena je preduzimačima Peklo Beli i Karlu Lereru. Dvorsku kapelu je oslikao Uroš Predić. Osnova dvora je u obliku ćiriličnog slova Š, a na strdišnjem krilu se nalazi ulaz sa kolskim prilazom. Iznad ulaza, na spratu se nalazi dvorska kapela, koja je pokrivena poluloptastom kupolom sa lanternom na vrhu. Glavna fasada ima isturene bočne rizalite naglašene u visini prvog sprata stupcima-pilastrima koji se u visini atike završavaju trougaonim timpanonima, a središnji rizalit je naglašen sa tri prozora koji su veći od ostalih, terasom i ulazom ispred koga je stepenište sa bočno postavljenim kamenim skulpturama dva lava. Na istoj fasadi je niz sa sedamnaest prozorskih otvora sa polukružnim završecima. Prozorski otvori glavnoj fasadi daju ritam i ujednačenost, a plitki pilastri sa jonskim konzolama i balustrada ispod prozorske mase, ovoj fasadi daju vedrinu. Na centralnom rizalitu je naglašen krov na čijem je vrhu osmatračnica. Palata patijaršije je ne samo administrativno sedište Srpske pravoslavne crkve, nego i riznica u kojoj su smeštene dragocenosti, umetnički materijal, ikone, portreti mitropolita i najznačajnijih crkvenih velikodostojnika, različiti predmenti primenjene umetnosti i biblioteka retkih i vrednih rukopisa i stare štampane knjige. U sklopu dvora je za javnost otvorena riznica sa stalnom postavkom predmeta iz XVIII i XIX veka iz razorenih i ugroženih crkava u Bosni i Hrvatskoj. Kompleks je ograđen visokom ogradom, kombinovan zidom i rešetkama od kovanog gvožđa.

Danas je zgrada stalna rezidencija vladike sremskog i letnja rezidencija srpskog patrijaha, i muzej Srpske Pravoslavne Crkve. Zgrada i park se besprekorno održavaju. Dvor je spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Dvor je otvoren za posetioce!

Dvorac "Hadik" Futog

   Futoško vlastelinstvo u vlasništvu porodice Čarnojević od 1744. do 1770. godine je bilo jedno od najvećih u Bačkoj. Vlastelinstvo je otkupio i na njemu napravio dvorac, po projektu Franciscusa de Paola Manetha, 1777. godine, grof Andreas Hadik. Grof Andreas Hadik je bio austrijski feldmaršal i predsednik dvorskog ratnog saveta u Beču. U vlasništvo grofovske porodice Kotek dvorac dolazi 1805. godine i u njihovom vlasništvu ostaje sve do 1922. godine. U njemu su nekoliko dana pre Sarajevskog atentata boravili nadvojvoda Franc Ferdinand i njegova supruga Sofija Kotek. Posle prvog svetskog rata agrarnom reformom, posed Rudolfa III Koteka je umanjen, a on umire bez naslednika, te posed preuzimaju njegove sestre Henrijeta i Gabrijela, koje ubrzo prodaju imanje. Posed kupuje grof Franc Šenborn, a u vreme Drugog Svetskog Rata nalazi se u vlasništvu grofa Aleksandra Palavičinija do 1944. godine, kada je dvorac pretvoren u bolnicu za ranjenike sa sremskog fronta. Dvorac u Fuogu do danas nije bitno menjao svoj izgled jedne od najstarijih plemićkih rezidencija u Vojvodini. Kasnije izmene koje su se vršile na objektu odnosile su se na uređivanje entrijera i izvesne izmene u dekorativnom programu fasada, koje u bitnoj meri nisu izmenile njegovu prvobitnu baroknu arhitektonsku koncepciju, reprezentativne zgrade građene za uglednog vlasnika. Dvorac je kompaktne pravougaone osnove, koncipiran kao slobodni obekat čiji izgled reprezentuje status bogatog vlasnika sa plemićkom titulom. Ritam prozorskih otvora je ravnomeran u prizemlju i spratu, glatko malterisane fasade i bogati potkrovni venac, ovoj zgradi daju reprezentativnost i jednostavnost. Dozidani bočni aneksi staklene bašte su verovatno iz polovine 19. veka, kada je dvorac obnavljala porodica Kotek. Iz istog perioda je verovatno i velika terasa na glavnoj fasadi koja je oslonjena na stubove od kovanog gvožđa. U unutrašnjosti, raspored prostorija i raskošno stepenište sa ogradom od kovanog gvožđa, a naročito salon na spratu su u funkciji reprezentativnosti objekta. Tunel ispod magistralnog puta ispred dvorca je povezivao dvorac i crkvu. Izgrađen je početkom XX veka kada je izgrađena i katolička crkva „Srce Marijino“. U podrumu dvorca nalaze se ostatci zatvora, a najpoznatiji zatvorenik je bio feldmršal August Fon Makenzen, glavni komandant Austro-Ugarskih trupa u I svetskom ratu. Nakon prvog neuspelog napada na Srbiju August Fon Makenzen je rekao svojim vojnicima: “..Vi ne polazite ni na italijanski, ni na ruski, ni na francuski front. Vi polazite u borbu protiv jednog novog neprijatelja, opasnog, žilavog, hrabrog i oštrog. Vi polazite na srpski front i na Srbiju, a Srbi su narod koji voli slobodu i koji se bori i žrtvuje do poslednjeg. Pazite da vam ovaj mali neprijatelj ne pomrači slavu i ne kompromituje dosadašnje uspehe slavne nemačke armije.” Odmah po osvajanju Beograda naredio je da se svi srpski branioci sahrane. U njihovu čast, podigao je spomenik nad grobnicom na Topčideru gde su sahranjeni. Na spomeniku piše: "Ovde počivaju Srpski junaci", na nemačkom i srpskom jeziku. O srpskim vojnicima je nakon rata rekao: "Borili smo se protiv vojnika iz bajke, koji su se branili besprimernom hrabrošću. Onoga trenutka, kada smo Srbiju osvojili, nas je to bolelo više nego njene saveznice". Dvorac je proglašen za spomenik kulture 2001. godine. Danas se u dvorcu nalazi srednja poljoprivredna škola, a zgrada je u dobrom stanju. Kako je dvorac zidan kao rezidencija, on nije u potpunosti funkcionalan za nastavu. U projektu je izgradnja nove školske zgrade, nakon čega bi dvorac bio pretvoren u poljoprivredni muzej. Za dopunu teksta veliko hvala Leonu Tabori.

 Johan Štraus (25. oktobar 1825 - 3. jun 1899 Beč), je čuveni austrijski kompozitor, dirigent i violinista. Sin Johana Štrausa (starijeg), bio je proslavljeni "kralj valcera" i jedan od glavnih predstavnika klasične bečke operete. Studirao je kompoziciju. Debitovao je 1844 sa svojim orkestrom u bečkom predgrađu Heitzingu. Od 1847 priređivao je koncertne turneje po evropskim zemljama, a 1872 i po SAD. Komponovao je 168 valcera, 117 polki i niz četvorki, marševa, mazurki, galopa i 16 opereta. U ondašnjem dvorcu Kotekovih Johan Štraus mlađi je 1867 komponovao svoj najčuveniji valcer "Na lepom plavom dunavu". Veliku populrnost stekla je i opereta "Jabuka", čija se radnja odigrava u južnoj Ugarskoj, u srpskim krajevima kako stoji u libretu, i koja opisuje narodne običaje Srba i prati dvojicu plemića, Mirka i Vasu iz Gradinca.


Legenda:

Tokom Austrijsko-pruskog rata, Andreas Hadik je sa bataljonom od svega 300 vojnika probio prusko okruženje i maršom od više stotina kilometara dospeo do pruske prestonice Berlina. Pošto je zaposeo grad, zatražio je veliki otkup da ga nebi spalio, koji mu je i isplaćen. Carica Marija Terezija, čiji je miljenik Hadik nesumljivo bio, pred polazak, ne verujući u uspeh ovog gotovo suludog plana rekla "Donesite mi nešto iz Berlina". Setivši se ovih reči, Hadik je naložio čuvenim berlinskim majstorima da mu urade sto pari najfinijih rukavica za caricu. Majstori su svoj posao uradili preko noći, a Hadik je, potom, povukao opsadu grada, prema kome su hitale divizije pruske vojske. Vrativši se u Beč, trijumfalno je predao carici poklon. Međutim, Marija Terezija nije mogla da iskoristi ni jedan par, jer su sve rukavice bile pravljene samo za desnu ruku. Bila je to mala, ali slatka osveta berlinskih zanatlija. Ali ovaj propust nije uticao na njegovu dalju karijeru, već je ubrzo postao feldmaršal i predsednik dvorskog ratnog saveta, najvišeg vojnog tela u Monarhiji.

Dvorac nije otvoren za posetioce!