Antika

(nem. Antike, antik, od fr. antique, lat. antiquus – starinski, drevni) je termin koji označava period evropske političke i kulturne istorije u kojem su vodeću ulogu imale stara Grčka i Rim.

Starogrčka civilizacija se prostirala na prostorima današnje Grčke, Male Azije, Sicilije, južne Italije, a kasnije i u Egiptu, Siriji i Indiji. Pošto se starogrčka civilizacija ne može ograničiti samo na Grčku niti samo na Grke, pogodniji su stgr. nazivi Helada i Heleni.

Antika obuhvata period od preko 15. vekova, od 1000. st.e. do 500. n.e., između pada zapadnog Rimskog Carstva (476) i zatvaranja paganskih filozofskih škola u istočnom, Justinijanovom carstvu.

Antička književnost, koja je nastala u Heladi, a nastavljena u Rimu, predstavlja, pored Biblije, temelj na kome se razvila evropska književnost.

Njen uticaj je poseban i značajan i zbog toga što antička književnost prva ističe književnosti svojstvenu «estetsku funkciju», dok su u isto vreme egipatski i biblijski tekstovi primarno sveti tekstovi. U staroj Grčkoj učinjen je zaokret od mitologije prema filozofiji i nauci. Novi način mišljenja, kritički, bio je suprotstavljen mitskom. To je omogućilo da se iz mita odvoji književnost.

Sa stanovišta svetske književnosti to je epoha koju konstituiše kontinuirani razvitak dveju velikih književnosti, helenske i rimske.

Uobičajeno je da se antička književnost deli na

    * helensku književnost i
    * rimsku književnost,

iako se ovakvom podelom prekida istorijski sled, jer su u dugom periodu obe književnosti postojale uporedno.

Rimska književnost se razvila na temelju i nasleđu razvijenije helenske književnosti.

Miloš Đurić deli helensku književnost na dva perioda:

    * klasični i

    * poklasični.

Poklasični period književnosti deli na

    * aleksandrijski period helenske književnosti i

    * rimski period.


Helenska književnost obuhvata književno stvaralaštvo koje započinje Homerovim epovima oko 8. veka p.n.e., a završava se okvirno 529. godine nove ere, kada je vizantijski car Justinijan zatvorio Platonovu Akademiju u Atini, poslednju filozofsku školu u antici. Helenska je književnost ne samo presudno uticala na formiranje rimske književnosti, nego je izvršila ogroman uticaj i na celokupnu potonju evropsku književnost, kako u tematici tako i u oblikovanju gotovo svih književnih vrsta. U vremenskom rasponu od trinaest vekova u antici – osam pre nove ere i pet nove ere – stvarali su mnogi pesnici i prozni pisci, koji su jezikom i kulturom Grci, ali nisu svi rodom bili Grci: osvajanja Aleksandra Velikog proširila su grčku civilizaciju van granica Helade, te su glavni gradovi Aleksandrovih naslednika – Aleksandrija, Antiohija i drugi – postali veća središta grčke civilizacije od starih grčkih polisa. Nastanak Homerovih epova, Ilijade i Odiseje, koji se stavlja oko 800. st. e., obično se uzima za početak helenske književnosti. Međutim, ti su epovi rezultat duge usmene tradicije. Pretpostavlja se da je doseljavanje starogrčkih plemena na Balkansko poluostrvo završeno oko 1000. st.e. i da je tada započelo njihovo naseljavanje po gradskim naseljima.

U 7. i 6. v. st. e. dolazi do razvoja grčke lirike (Alkej, Sapfa, Anakreont, Pindar). U 5. i 4. veku st. e. razviće se tragedija. Najznačajniji predstavnici su Eshil, Sofokle i Euripid. Komedija se kao književna vrsta razvila nakon tragedije. Najznačajniji komediograf bio je Aristofan.

Značajan doprinos svetskoj književnosti dale su i helenska filozofija (Platon, Aristotel), istoriografija (Herodot, Tukidid) i retorika (Isokrat, Demosten, Gorgije).

Poraz u bici kod Heroneje 338. st. e. i gubitak političke samostalnosti helenskih-gradova država i njihovo potpadanje pod vlast Makedonije, vladavina i osvajanja Aleksandra Makedonskog (336 – 323. st.e.) označavaju početak središnjeg razdoblja antike, koje se najčešće naziva helenizam (termin istoričara G. Drojzena prema starogrčkom ελληνισμος – podražavanje helenskom načinu života; prihvatanje helenske civilizacije; korišćenje čistog grčkog jezika i stila). To je omogućilo širenje helenske kulture na prostoru od Sicilije do Indije, od Nubije do Bosfora i Skitije. Javljaju se nova kulturna središta, Aleksandrija u Egiptu, Pergam u Maloj Aziji. U velikim bibliotekama u Aleksandriji i Pergamu, pored sakupljanja i čuvanja rukopisa, započet je rad na onome što danas nazivamo filologijom i istorijom književnosti.

U doba helenizma razvija se nova atička komedija (Menandar, Difil). Razvijaju se nove književne vrste. Posebno je popularna idila (Teokrit), kraća lirsko-epska pesma koja pruža idealizovanu sliku svakodnevnog života. Za kraj helenizma uzima se 30. st.e. kada je Rim zavladao Egiptom.


Rimska ili latinska književnost nastala je i razvijala se pod uticajem grčke književnosti. Stoga je vrednost rimske književnosti dvostruka. U njoj se ne ogleda samo razvitak rimskog društva, nego su se preko nje sačuvala i neka dela grčke književnosti, u prevodima i preradama. U mnogim književnim rodovima Rimljani su dostigli svoje grčke učitelje, a u satiri ih čak i nadmašili. Treba istaći da je većina latinskih pisaca rodom izvan Rima, štaviše jedan od začetnika rimske književnosti, Kvint Enije, pripada ilirskim doseljenicima sa Balkana.

Još neki rimski pisci nerimskog porekla su Grk Livije Andronik, Afrikanac Terencije, Gali Cecilije i Kornelije, Publilije iz Sirije, Seneka iz Španije, i drugi.

Rimska književnost može se podeliti u tri epohe:

    * Preklasično doba: od početaka do 80. g. p.n.e.
    * Klasično doba: od 80 g. p.n.e. do 120. g. n.e.
    * Postklasično doba: od 120. god. n.e. do početka VI veka.

Mada je latinski i danas službeni jezik vatikanske države i njene internacionale, rimska književnost, kao pretstavnik helenističko-rimske kulture, prestaje da postoji konačnom pobedom hrišćanstva i doseljenjem novih naroda na Sredozemlje — Slovena, Arapa, Germana) i drugih.

Zajednička crta koja obeležava sve tri epohe rimske književnosti nije toliko otpor rimske reakcije protiv više grčke kulture i njenih naprednih ideja, nego pre svega borba između plebejaca i patricija, zatim između robova i gospodara — borba za bolji život.

Književni latinski jezik, kojim su se služili pisci, stvarali su rimske sudije i vojskovođe. U pravu Rimljani su bez sumnje pružili najviše dokaza o svojoj originalnosti, pa stoga kod rimskih pravnika nalazimo pravi izvorklasičnog latinskog jezika.

Prvi zapisi koji spadaju u rimsku književnost su Zakon na dvanaest ploča, a poslednji je Justinijanov Corpus iuris civilis Romani, čime se obuhvata period od blizu hiljadu godina (od sredine V veka p.n.e. do sredine VI veka n. e.). Zakonik na dvanaest ploča je najstariji spomenik rimske književnosti i glavni školski udžbenik starog Rima tokom nekoliko vekova u kome se mogu videti tragovi grčkog uticaja. Justinijanov Corpus objavljen je u novom Rimu, kad su slovenska plemena već zauzela veliki deo Balkanskog poluostrva i kad su se na obalama Sredozemlja počele obrazovati nove države. To je bio kraj Rimske imperije i robovlasništva. Tih godina je zatvorena Platonova Akademijau Atini, vidan dokaz pune pobede hrišćanstva.

Već najstarije delo rimske književnosti, Zakon dvanaest tablica, rezultat je borbe narodnih masa protiv patricija: narod je konačno primorao gospodu da se napišu i objave propisi običajnog prava, po kojem su patriciji sudili plebejcima. Ali trebalo je zatim više od jednog i po veka da čuveni Apije Klaudije (oko 300 g. p.n.e.) pređe na stranu naroda i učini da se objavi prvi rimski kalendar, iz kojeg je narod saznao dane kada rade patricijski sudovi. Borba protiv patricija trajala je dalje preko 200 godina, dok diktator Sulanije, koristeći Marijevu reformu o uvođenju profesionalne vojske, oko 80. g, nije obezbedio isključivu vlast Senata, obesnažio narod i njegove tribune, pobio demokratske borce i vođe i ugušio ustanak u Grčkoj, pripremajući razbijanjem republikanskog državnog aparata put principatu i monarhiji. Posle Sulanijeve diktature i ugušenja Spartakove bune nestaje i Rimska republika.

Drugu epohu obeležavaju imena kao što su Ciceron, Cezar, Lukrecije, Katul, Avgust, Mecena, Vergilije, Horacije, Seneka i Tacit. Dok Lukrecije razbija verske okove i slavi Epikura i njegovo materijalističko učenje kao spasitelja čovečanstva, Vergilije slavi rimski imperijalizam i "Avgustov mir", a Seneka propoveda bratstvo i jedinstvo svih ljudi i svih naroda. Ipak, u ovoj epohi vladari bar prividno dele vlast sa Senatom i patricijima, oslanjajući se na vojsku i činovnike. Ovoj epohi pripadaju najvažnija dela rimske književnosti u stihu i prozi, pa se stoga zove i Klasična epoha.

Treća, poklasičnu epoha započinje Hadrijanom, koji potiskuje Senat, radeći u korist kolonata i na štetu robovlasničkih latifunda, i otvara širom vrata kulturnijem Istoku, gde se sve češće javljaju znaci otpora protiv Rimske imperije. U toj epohi hrišćanstvo čini prethodnicu porobljenih masa u borbi protiv Rima. Ono pokreće robove, naročito u istočnom delu Carstva. Ali i ovog puta, kao pod Sulom, borba se završava porazom naprednih snaga: hrišćanstvo seda na carski presto, a narodne mase traže nove, pouzdanije spasitelje. Započinje srednji vek i u kome će hrišćanska Crkva imati neograničenu vlast, naročito na romansko-germanskom zapadu gde je ona glavni pretstavnik feudalizma. Sloveni su prvi u tadašnjoj Evropi koji, rušeći povlašćeni položaj grčkog i latinskog jezika, organa hrišćanstva, stvaraju svoj književni jezik i na taj način postaju vesnici nove demokratije. Latinski Rim odupire se još i danas uvođenju slovenskog narodnog jezika u katoličku crkvu. Ta borba traje preko hiljadu godina.
Izvor: Wikipedia

Prvi koji je podelio knjizevne vrste na epiku, liriku i dramu, bio je- Gete. 

(U pismu svom prijatelju)

Sve su to dobre podele.
Po meni knjizevno delo koje citam , bez obzira na datu podelu, mogu podvesti samo ne jedno :

                            1.              D  o  b  r  o   !!!!!!!!!

                            2.              L  o  s  e   !!!!!!!!!!!

Sve ostalo je relativno. Ako bi se svima svidjalo isto u zivotu onda ne bi bilo sukoba misljenja- konstruktivnog- i ne bi bilo napretka.
Dobra knjiga, dobar deo knjige, lepa pesma, vise vredi nego mnogas blaga sveta. Duhovna nadogradnja svakog pojedinca je vaznija od sticanja materijalnih dobara.materijalna dobra dodju i prodju ali duhovno bogatstvo svakog coveka, naroda , ostaje da se pamti vecito.

Stami4

Podele koje je Makishon navela odnose se na tematsko zanrovsko odredjenje dela.