Dvorac "Biserno Ostrvo" Bačko Gradište

Dvorac na Bisernom Ostrvu izgradio je baron Rohonjci Gedeon krajem 19. veka. Nalazi se u prirodnom okruženju rukavca, tzv. mrtve Tise, pogodne za uzgoj vinove loze. Sa ovog mesta potiče najkvalitetnije vino Krokan. Dvorac predstavlja spratnu zgradu sa stilskim obeležjima klasicistike. Na glavnoj fasadi dominira rizalit sa tri simetrično postavljena prozora na prizemlju i spratu. Na središnjem delu glavne fasade u prizemlju nalazi se ulazni trem. Rizalit je naglašen u malterskoj plastici koja imitira kamene kvadere. Krov je masivan, a na njegovom središnom delu se nalazi oktogonalna kula osmatračnica, koja je kasnijim adaptacijama izmenjena. Dimenzijama i stilom dvorac na Bisernom ostrvu predstavlja vredan objekat, posebno u ambijentu kome glavni pečat daje blizina tise i vinogradi. Danas je dvorac u lošem stanju, ali se očekuje renoviranje. Biserno ostrvo i dvorac je iznajmio unuk Rohonjci Gedeona, koji pokušava da se izbori za svoje nasledstvo. Od sledeće godine će započeti proizvodnju vina Krokan po recepturi svoga dede, u originalnoj vinskoj flaši iz doba Rohonjci Gedeona. Dvorac je evidentirano kulturno dobro.

Letnjikovac "Krivaja" Krivaja

Letnjikovac koji je izgrađen krajem 19. veka na poljoprivrednom dobru Krivaja pripadao je veleposedniku Balintu Fernbahu. Porodica Fernbah je imala značajne industriske objekte i velike komplekse zemlje u Bačkoj, Banatu i okolini Segedina i Mađarskoj krajem XIX i početkom XX veka. Porodica Fernbah i to braća Jožef, Janoš, Balint, Antal i Karolj su imali više dvoraca u Vojvodini. Jožef Fernbah je imao dvorac u okolini Apatina koji su kasnije od njega otkupili Dunđerski. Balint je imao letnjikovac u Sonti, i ovaj na Krivaji. Antal je imao dvorac u Temerinu. Karolj je bio vlasnik spahiluka i dvorca u Aleksi Šantiću, poznatijeg kao Baba Pusta. Karolj je bio veliki bač-bodroški župan. Letnjikovac na Krivaji nosi odlike poznog klasicizma, odnosno eklektičke mešavine stilova, klasiczma sa elementima baroka. Objekat je prizemni, slobodnostojeći, smešten u prostranom parku koji se prostire na oko tri hektara površine. U parku se nalaze stoletna stabla četinara i lišćara i veštačko jezero koje upotpunjuje planinski negovan park. Objekat je izdužene pravougaone osnove, a dvorišna fasada ima dva bočna takta i uvučen središnji deo u kome je smešten ulaz u centralni hol. Na prostranoj nadkrivenoj terasi je ograda od kamenih stubića u koju su ukomponovani šest dorskih stubova koji markiraju prilazno stepenište i nose klasicističku atiku profilisanim arhitravom ispod koje su metope. Prednja ili ulazna fasada ima centralni rizalit sa tri prozora i prostranu otvorenu terasu. Svi prozorski otvori su ritmično postavljeni sa jednakim razmacima i svi imaju isti nadprozorski fasadni ukras. Nad centralnim rizalitom je atika koja u sredini ima trougaoni timpanon u čijoj je sredini bio porodični grb. Glavna zagrada i ekonomski objekti su u veoma dobrom stanju. U letnjikovcu se nalazi administracija poljoprivrednog dobra "Krivaja". Letnjikovac je evidentirano kulturno dobro.


Letnjikovac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Zako" Bajša

Dvorac u Bajši je izgradila plemićka porodica Zako koja je posede i plemstvo dobila od carice Marije Terezije 1751. godine za vojne zasluge. Porodica Zako od kapetana Stevana Zako iz Stare Kanjiže dobila grbovnicu i plemićki list i nosi predikt "od Bajše". Dvorac je prvobitno bio sagrađen kao skromna porodična kuća krajem 18. veka iz koje se vodio nadzor nad spahilukom, ali je porodica Zako stalno stanovala u Turskoj Kanjiži. Imanje i dvorac su bili oko pola veka u vlasništvu plemićke porodice Vojnić kod kojih su se Zakovi zadužili. Nakon što je uspeo da povrati imanje dvorac je 1818. godine renovirao unuk Stevanov, Dimitrije Zako u duhu nastupajućeg klasicizma. Posede i dvorac u Bajši je otkupio Vamošer Nandor u drugoj polovini 19. veka. Dvorac je prizemni objekat izdužene pravougaone osnove, sa naglešenim trougaonim timpanonom sa ne karakterističnim nosećim stubovima na glavnoj fasadi koja je okrenuta ka parku. Prozorski ritam je ujednačen tako da zgrada deluje jednostavno i čisto. Koncepcija prostornog rešenja je ne odgovarajućom adaptacijom izmenjena, čime su donekle uništene klasicističke stilske osobine. Dvorac se nalazi u velikom parku u kome se nalaze i manji prateći objekti. Danas je dvorac u veoma lošem stanju. Jedan deo u kome je nekada bio bioskop potpuno je izgoreo. Drugi deo u kome je nekada bio restoran sa prenoćištem, sada je napušten i zaključan. U trećem delu koji je i sada u dobrom stanju nalazi se biblioteka. Na kraju parka je izgrađen bazen koji preko leta koriste stanovnici Bajše. Dvorac je spomenik kulture od velikog značaja.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Mali dvorac "Danijel" Stari Lec

Oba dva dvorca u Starom Lecu izgradili su članovi jermenske veleposedničke porodice Danijel i nalaze se u centru sela, jedan pored drugog. Veliki dvorac izgradio je 1890. godine grof Pal Danijel, kasnije veliki župan Tamiške županije. Mali dvorac u Starom Lecu pripadao je Emi Danijel rođaki grofa Pal Danijela i izgrađen je u drugoj polovini 19. veka. Oba dva dvorca su prizemna i klasicističke stilske koncepcije. Veći dvorac je u osnovi izduženi pravougaonik, naglašeni su mu bočni rizaliti i kula osmatračnica na zapadnoj bočnoj strani, koja kao arhitektonski element odražava odlike romantizma. Kolsi ulaz - portik je u stvari, terasa koja nadkriva ulaz sa ravnim centralnim stepeništem. Krov terase je ravan i u visini krovnog venca se završava atikom, a nose je zidani stubovi kvadratne osnove. Zadnja terasa je zazidana i sada služi kao dodatna prostorija. Mali dvorac je skoro kvadratne osnove, skladne klasicističke koncepcije. Na glavnoj fasadi je karakterističan ulazni portik koga nose četiri stuba kružne osnove sa kolskim prilazom. Na suprotnoj, zapadnoj strani se nalazi portik sa stepeništem u središnjem delu i završava se trougaonim timpanonom na kome je bio grb bivših vlasnika. Četvorovodne krovne mase su proporcionalne objektu i završavaju se na vrhu sa terasom - kulom osmatračnicom.

U oba dvorca se danas nalazi dom za duševno obolela lica. Prilikom obilaska u avgustu 2006. godine dvorci su izgledali dosta dobro. Oba dva dvorca su proglašena kulturna dobra.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Letnjikovac "Vendl Mora" Sonta

Letnjikovac je krajem XIX veka izgradio veleposednik Vendl Mor, kao porodičnu kuću za odmor. Nakon Prvog svetskog rata i Agrarne reforme Vendl Mor odlučuje da napusti Sontu, a letnjikovac i posede prodaje Balintu Fernbahu. Balint Fernbah je imao posede u Apatinu i bio vlasnik pustare Debeljača. Letnjikovac je prizemni objekat, smešten u prostranom parku gde se jasno prepoznaje ideja vlasnika, ne pretenciozna i skladna porodična vila za odmor i stanovanje. Parkovsko okruženje i ne posredni kontakt sa prirodom koji se ostvaruje preko centralno postavljenih stepenica kojima se dolazi u prostranu isturenu terasu u portiku, doprinosi utisku. Logično postavljeni prozori, kompaktna, skoro kvadratna osnova i jednostavno rešeno krovište, ukazuju da je arhitektonska ideja letnjikovca ili poljske vile dovedena do tipskog obrasca. Porodica Fernbah je imala značajne industriske objekte i velike komplekse zemlje u Bačkoj, Banatu i okolini Segedina i Mađarskoj krajem XIX i početkom XX veka. Porodica Fernbah i to braća Jožef, Janoš, Balint, Antal i Karolj su imali više dvoraca u Vojvodini. Jožef Fernbah je imao dvorac u okolini Apatina koji su kasnije od njega otkupili Dunđerski.Balint je imao letnjikovac u Sonti i na Krivaji. Antal je imao dvorac u Temerinu. Karolj je bio vlasnik spahiluka i dvorca u Aleksi Šantiću, poznatijeg kao Baba Pusta. Karolj je bio veliki bač-bodroški župan.

Danas letnjikovac koristi administracija poljoprivrednog dobra "Mali Borac" i nalazi se u veoma dobrom stanju, a park se uredno održava. Letnjikovac je evidentiran kao kulturno dobro pod nazivom "Vendlov dvorac sa ekonomskim dvorištem".

Letnjikovac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Karas" Horgoš

Dvorac je izgrađen po planu ne poznatog Bečkog arhitekte u stilu provincijskog baroka 1795. godine za potrebe naslednika Grofa Antala Mikloša Karasa koji je osnivač mesta Horgoš. Građevina je prizemna sa osnovom u u obliku ćiriličnog slova G, čiji je krajnji deo glavna zgrada, a dvorišni je najverovatnije kasnije dogrđen. Preko širokog stepeništa i trema pristupa se reprezentativnom krećem delu zgrade. Ograda trema je od kovanog gvožđa, kao i svi giteri na prozorima i vratima. Na glavnoj, asimetričnoj, todelnoj fasadi rizalit je posebno naglašen krovnim baroknim frontom koji je preko arhitravnog friza sa triglifima i metopama oslonjen na četiri visoka pilastra, koji se završavaju kompozitnim kapitelima. Iznad plitkih lukova prozora i vrata rizalita je plastična reljefna dekoracija i kao i nad ostalim otvorima, profilisane arhitravne grede na konzolama. Glavna fasada ima centralni rizalit, asimetrično postavljen na dužini glavne fasade, naglašen prilaznim stepenicama i plitkom terasom, a u visini krovišta naglašen baroknom atikom i mansardnim krovištem. Opštim izgledom i detaljima, dvorac porodice Karas je građevina sa jasnim baroknim obeležjima. Dvorac je nakon drugog svetskog rata korišćen kao škola, a danas nema namenu i u veoma lošem je stanju. Iako u veoma lošem stanju dvorac je spomenik kulture od velikog značaja.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Redl"  Rastina

Na samom kraju XIX veka, Rastina je bila u posedu vlastelina Bele i Lajoša Redla. Dvorac je izgrađen oko 1900. godine za barona Redl Lajoša, na mestu stare katoličke gotičke crkve. Apsida starog hrama sa krstastim svodovima, kapitelima i lukovima od kamena proteže se do krovnog venca novog objekta. Po svemu sudeći ti delovi su autentični ostaci za sada nepoznatog starijeg objekta, a najverovatnije katoličke crkve. Uklapajući novo u staro, projektant novog objekta se rukovodio oblicima gotskog stila, o čemu govore bočno postavljeni prozori. Doprinos tumačenju da je ovo bio hram, daje objavljena fotografija iz 1905. godine, na kojoj se vidi kapela uklopljena u novi objekat, pre izvršene prepravke. Dvorac je spratni objekat kompaktne, skoro kvadratne osnove, u koji se ulazi naglašenim prilaznim stepeništem. ulazna vrata su uvučena u odnosu na zidnu masu i naglašena plitkim pilastrima koji se protežu dužinom cele fasade i naglašavaju centralni rizalit. Krovne mase su jednostavne, četvoroslivne i doprinose kompaktnosti objekta, a potkrovni venac je isturen i višestruko profilisan. Ovo je jedinstven primer arhitektonskog spoja dela sakralne građevine i dvorca u Vojvodini. Danas se u objektu nalazi Osnovna Škola "Laza Kostić". Dvorac, proglašeno kulturno dobro.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Kaštel" Bačka Topola

Dvorac, poznatiji kao Kaštel, nalazi se u centru Bačke Topole pored katoličke Katedrale. Sagrađen je 1806. godine za barona Kraj Pala, kao zgrada namenjena za stanovanje njegove porodice. Objekat je koncipiran kao slobodno stojeća proznobarokna spratna zgrada sa glavnom fasadom i ulazom prema ulici. Dvorac je pravougaone osnove, a na zadnjoj strani se nalazi manji aneks sa sporednim ulazom. Na prednjoj fasadi je naglašen srednji rizalit u malterskoj plastici, sa terasom i ogradom od kovanog gvožđa, karakterističnom za ovaj period. Takođe na prednjoj fasadi se uviđa pravilan ritam prozorskih osa i veliki ulazni portal sa lučnim otvorom koji je naglašen kamenim dovratnikom. Na imanju Krajovih je izgrađena i katolička Katedrala, najvišlja u jugoistočnoj Evropi, a druga po visini u Evropi. U temelje je ugrađeno srce Kraja Pala koji je poginuo u Pešti, koje je iz Pešte doneto u srebrnoj kutiji. Na Katedrali se nalazi i ploča sa posvetom Kraju Palu koji je finasirao izgradnju iste. Na ploči piše "POČIVAJ MEĐU SVOJIMA". Dvorac je u dobrom stanju i u njemu se nalazi Galerija i Zavičajni muzej. Zgrada je proglašena za spomenik kulture. Zgrada je obnovljena i zaštićena 1993. godine.

Legenda o porodici Krajevih:

Legenda kaže da je na porodicu Krajevih bila bačena strašna kletva. Nakon pogibije vojskovođe Kraja Pala u Pešti, njegov sin takođe vojskovođa je odlučio da napusti vojsku da ga ista sudbina ne bi zadesila. Vratio se u kući svojoj majci, sestri, ženi i sinu u topli dom. Međutim vojnička krv mu nije dala da napusti oružije pa je odlučio da krene u lov. Seo je u kočije sa svojim omiljenim lovačkim psom i krenuo. Dok je putovao ka lovištu igrao se sa psom koji je šapom zakačio oroz puške, i puška je opalila. Na vrh godine dana od pogibije Kraja Pala poginuo je i njegov sin, pod sumljivim okolnostima. Pod sumljivim okolnostima jer se zna da je bio vojskovođa za primer, kome se ovakve dve greške nisu smele dogoditi, da drži ne zakočenu pušku i da je povrh toga okrene prema sebi. Za razliku od oca i dede Kraj Pal najmlađi nije voleo oružije već konje, bio je najbolji i najmlađi jahač u to doba. Nije bilo takvog protivnika koji je sa svojim konjem mogao da ga prestigne. Na jednoj trci njegov konj se pred sam cilj u poslednjoj krivini sapleo i pao, ne srećom na svoga mladog gazdu i usmrtio ga. Za samo tri godine, strašna kletva je sustigla tri Kraja Pala, a povrh svega ugašena im je loza.


Dvorac je otvoren za posetioce!

Dvorac "Ingus" Hajdukovo

Dvorac je evidentirano kulturno dobro, a igradila ga je jevrajska vinogradarska porodica Ingus, tačnije Lipot i Justina nakon Prvog Svetskog Rata oko 1920. godine. Lipot i Justina su u proleće 1944. godine završili u logoru Aušvic odakle se nisu vratili. Aleksandar Šandor, sin Lipota i Justine, preživeo je rat i bio je u Subotici do 1958. godine.

 
Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Lasla Karačonjija" Novo Miloševo

Porušeni dvorac se nalazio na ulazu u Novo Miloševo od Novog Bečeja, na mestu gde su danas ulice Jovana Popovića i Štrosmajerova. Vreme gradnje nije tačno utvrđeno, ali po Borovskom moglo bi se smestiti između 1838. - 1842. godine, a izgradio ga je Laslo Karačonji. Bila je to otmena građevina, sa naglašenim ulaznim delom, gde je bio trem na stubovima. Trouglasti zabat završavao je krov terase, koji su nosili šest stubova kružnog preseka i sa korintskim kapitelima. Ovi stubovi su imali visinu sprata i po, jer je tavanski deo iza timpanona korišćen za stanovanje, a iz njega se išlo u osmostranu, visoku kulu sa satom, koja je služila kao vidikovac. Na timpanonu je bio grb, a na uglovima dve skulpture slične grčkim statuama, koje su držale vrčeva. Stubovi u prizemlju bili su masivni, kvadratnog preseka, povezani lucima. Dekoracija oko prozora je ista kao i na mlađem dvorcu i činile su je ravne natprozorne grede na konzolicama, iznad prozora sprata i trostruki polukružni luci iznad prozora prizemlja. Ispred trema je bilo mermerno stepenište sa figurama lavova sa krunama, sa svake strane. Rizaliti na uglovima građevine bili su izraženiji nego kod mlađe građevine, izbačeni za dubinu terase i završen ravnom atikom. Na spratu je bio po jedan petokrilni prozor, a u prizemlju su bila vrata do kojih se stizalo preko niske terase. Oko dvorca su bili ekonomski i pomoćni objekti: praonica, staklene bašte za smeštaj cveća i rasada, stanovi za poslugu i radionice. Iza dvorca prema željezničkoj pruzi, prostirao se park površine oko 5 - 6 hektara. Veći deo imanja je grof Eugen Jene Karačonji isparcelisao i prodao u periodu od 1905 - 1911 godine. Manji deo imanja, zajedno sa dvorcem, kupio je 1903. godine Franja Merlak. Kako je u to vreme, 1932. godine pokrenuta parnica pred Međunarodnim sudom u Hagu za povraćaj imovine bivšim veleposednicima, između ostalih i porodici Karačonji, Merlak je odlučio da dvorac poruši i proda materijal. Fragmenti ove građevine ( delovi ograde, stubova, jedan od lavova... ) kao i par fotografija je sve što je ostalo da podseća na dvorac. (Tekst i neke slike su preuzete sa www.novomilosevo.org.rs)


Dvorac više ne postoji!