Manastir Kuveždin sa crkvom Svetog Save - Divoš

Na jugozapadu Fruške Gore blizu Divoša u mestu Kuveždin nalaze se ruševine ovog Svetosavskog manastira.Do njega se dolazi putem Ležimir - Vizić i skrene kod oznake na levo dole. Ide se oko 2-3 km i skreće levo na jedini sporedan put. Put je loš ali kratak. Ili se dođe iz pravca Divoša i skrene desno.
Manastirska crkva je posvećena Svetom Savi i njegovom ocu Stefanu Nemanji (Sv. Simeon) rodonačelniku loze Nemanjića.Manastir je podigao srpski despot Stefan Štiljanović 1520 godine. Pominje se u rukopisnom mineju iz 1569 god. koji se danas čuva u manastiru Svete Trojice kod Čačka. Jeromonah Mojsej piše u zapisima da su manastir Kuveždin i Petkovica trebali biti srušeni od strane Sinan Bega ali je plaćanjem velike godišnje sume novca to sprečeno. U njemu su boravili monasi iz manastira Vinče i Slanci kraj Beograda. Tada su sa sobom, bežeći pred Turcima doneli brojne dragocenosti izmedju ostalog knjige, mineje iz 1581 god,srebrnu kadionicu iz 1654 god. kao i čašu
koljivaču iz 1559 god. koju je ruski car Ivan IV Grozni darivao manastiru Mileševa. Godine 1744 patrijarh Arsenije IV Šakabenta pokušava da Kuveždin i Divšu ustupi kao metoh manastiru Hilandar ali biva osujećen. Stara manastirska crkva je propala, pa je početkom 19 veka počela obnova. Nov zvonik podignut je 1803 god.Tokom 1810 izgrađeni su novi konaci koji okružuju crkvu sa tri strane dok je sa četvrte podignut zaštitni zid.1815 god. sagrađena je nova crkva pod baroknim uticajem. Kapela na manastirskom groblju podignuta je 1788 god.Crkva je živopisana 1853 god od strane Pavla Simića sa scenama iz života Sv.Save i Sv.Simeona. Oslikao je i ikonostas sa 46 ikona od kojih je sačuvano samo 20. Stari ikonostas iz 1772.god.koji je radio Janko Holkozović sačuvan je tako što je prenet u crkvu u Opatovcu gde se i danas nalazi. Na litografiji M.Troha iz 1837/41 god. manastir deluje kao dvorac okružen predivnim parkom i zelenilom. I danas, iako je u ruševinama nazire se njegova pređašnja lepota. Za vreme II svetskog rata manastir je teško stradao. Ostale su samo ruševine. Danas su radovi u toku. Uredjen je konak sa velikom trpezarijom. Obnavlja se kupola i barokni zvonik a potom i cela crkva. Nadamo se da će uskoro da dobije svoj stari izgled.Manastir je zvanično muški. Ima jednog monaha trenutno dok je u izgradnji i nije aktivan.

 

Manastir Đipša (Divša) sa crkvom Sv. Oca Nikolaja - Neštin

Nalazi se na jugozapadnim obroncima Fruške Gore u nenaseljenoj i prelepoj šumovitoj dolini blizu Kuveždina i do njega se dolazi putem Ležimir - Vizić. U gustoj šumi postoji oznaka za skretanje levo i manastir je veoma blizu. Podigao ga je despot Jovan Branković krajem 15 i početkom 16 veka što potvrđuje i opis istog iz 1753 god. Najstariji pisani pomen manastira potiče iz 1566 god u turskim knjigama. Dugo je bio metoh manastira Kuveždin i više puta je tokom godina pokušavao da povrati svoju samostalnost.1753 god vršena je velika obnova crkve i urađen je ikonostas.Oslikao ga je Todor Valjevac. Crkva je zidana od kamena i opeke.Konaci su sagrađeni u 18 veku. Zvonik koji se i danas restaurira je dozidan 1764 god. U manastiru je živeo i umro veliki ktitor i u mnogome zaslužan za prosperitet manastira monah Matej. Njegov grob se nalazi u priprati crkve.Tokom II svetskog rata kao i mnogi fruškogorski manastiri opljačkan je i oštećen. Freske su oštećene i vide se samo u delovima. Prvobitnog ikonostasa nema. Manastirska crkva spada u manje i ima sedam visokih i uzanih prozora. Danas je spolja omalterisana i okrečena. Radovi na manastirskom kompeksu su u toku. Aktivan je, ženski i o njemu već 27 godina zajedno brinu dve monahinje sa povremenom ispomoći.

Manastir Šišatovac sa crkvom Rođenja Presvete Bogorodice - Ležimir

 Na jugozapadnim padinama Fruške Gore uz potok Remetu a blizu sela Ležimir nalazi se ovaj manastir, u selu Šišatovac. Podigli su ga monasi manastira Žiče 1520 god na temeljima stare crkve, a koji su tu prebegli iz Srbije od Turaka, pod vođstvom igumana Teofila, monaha Ilariona i Visariona. Turci su kasnije i tu crkvu srušili da bi se 1758 god. sazidala nova današnja crkva. Gradnja današnje crkve trajala je 20 god. Ono što privlači pažnju je njena veličina koja prelazi u monumentalnost. Preovlađuje barok a njenih 9 prozora je u gotskom stilu. Zidana je od kamena i opeke. Zvonik je posvećen Svetom Đorđu a podigao ga je 1742 god. pukovnik Vuk Isaković( glavni junak "Seoba" M.Crnjanskog). Crkva je oslikana od strane Grigorija Davidovića Obšića. Oslikao je i ikonostas koji je bio zidan. Danas se o njemu malo zna.
Sačuvane su samo carske dveri. Tokom 18 i 19 veka manastir je imao svoj istoriski i kulturni procvat. Posetili su ga: pećki patrijarh Paksije, patrijarh Maksim, Arsenije III Čarnojević, episkop temišvarski Nikola i bački Sofronije, mitropolit Vičentije Jovanović, Arsenije IV, Lukijan Mušicki,Vuk Karađić, P.Šafarik, F.Miklošić, Jakov Gerčić, Petar Kepen i drugi. Tu su od 1543 god. kada je i umro bile mošti
Svetog despota Stefana Štiljanovića koje su tokom 1942 god, da ne bi došlo do skrnavljenja prenete u SPC u Beogradu.U toku II svetskog rata crkva i konaci su skoro uništeni. Gađani su artiljerijom. Danas je crkva obnovljena u građevinskom smislu kao i konak. Predstoji joj unutrašnje uređenje. U manastirskoj porti je lep park.Iznad je manastirsko groblje sa starom kapelom.
Manastir je zvanično muški. O njemu brinu jedan monah i jedna monahinja.

 

Manastir Privina Glava sa crkvom Sv. Arhangela Mihaila i Gavrila - Šid

Nalazi se na krajnjim zapadnim obroncima Fruške Gore i do manastira se dolazi iz pravca Šida, kroz Berkasovo do Bikić Dola i putem do table za skretanje desno pa do manastira. Po legendi manastir je podigao lokalni vlastelin Priba ili Priva u 12 veku po kome je manastir i dobio ime. Verovatnije je da ga je podigao Jovan Branković u 15 veku kraj svoga vojnog utvrđenja u Berkasovu. O tome piše i u starom rukopisu Psaltir koji je pisan u Carigradu i Svetoj Gori a pripadao je Brankovićima. Prvi pisani pomen je iz 1566 u turskim dokumentima. Sadašnji izgled crkva je dobila 1741 god. Ima visoku osmougaonu kupolu ukrašenu kolonetama. Građena je od raznobojnog kamena. Crkva je slična onim u manastirima Jazak, Maloj Remeti i Hopovu. Crkva ima visoki zvonik. Manastirski konaci imaju dva krila. U sklopu konaka je i kapela posvećena Pokrovu Presvete Bogoroduice. Živopis crkva je dobila 1791 god. a slikao je Kuzman Kolarić. Slikao je i ikonostas koji ima 41 ikonu. Posebno je interesantna kapa ili kruna Despota Jovana Brankovića koja se čuva u manastirskoj riznici. Urađena je od zelene kadife, izvezena srebrnim i zlatnim koncem. Manastir je više puta obnavljan. U II svetskom ratu je opljačkan. Danas je manastir u dobrom stanju i trenutno se rade manji prateći objekti. Manastir je aktivan,ženski i o njemu brinu monahinje.

Manastir Obed sa crkvom Blagoveštenja - Obedska bara - Kupinovo

Stari srednjevekovni manastir Obed nalazio se na rečnom ostrvu na Savi kod sela Kupinova. Podigla ga je Angelina Branković
sa sinovima Đorđem i Jovanom koja je tu došla 1446 god. sa moštima svog muža Stefana Brankovića. Bila je to najstarija crkva brvnara posvećena Blagovestima Presvete Bogorodice. Zbog svoje dotrajalosti srušena je 1930 god. i na tom mestu sagrađena je kapela
koja je takođe ruina. Do ostrva sa ruševinama manastira Obed dolazi se putićem oko 1,5 km. peške kroz šumu ali se ne preporučuje
bez pratnje. Pre ruševina manastira nailazi se na ostatke srednjevekovnog grada Kupnika koji se pominje u pisanim izvorima još 1388 god. Prvobitno je u njemu bio despot Stefan Lazarević 1404 god. Kasnije je pripao Brankovićima kada su se tu naselili. Utvrđeni grad je stradao 1521 god ali je već 1522 god. obnovljen. Imao je osnovu pravougaonika dim.45x54 metara sa četiri kule i to dve šestougaone jedna kružna i jedna kod ulaza u grad petostrana. Sve do pedesetih godina prošlog veka mogli su se videti zidovi zgrada sa prozorima u utvrđenju. Danas je to poprilično obraslo i zaraslo i odaje utisak velike nebrige. Ne postoje nikakve oznake.
Blizu utvrđenja starog grada Kupnika na uzbrdici, podignuta je crkvica posvećena Svetom Luki. Podigao je despot Đorđe Branković sa sinovima Grgurom,Stefanom i Lazarom između 1455 i 1457 god. Crkva je jednobrodna građevina.Priprata je odvojena pregradom sa arkadama. Ima dva ulaza. Danas je spolja omalterisana i okrečena. Zvonik je pored crkve u porti. U njoj se zamonašio vladika Maksim Branković, kasnije arhiepiskop. Ova crkvica je bila povezana sa utvrđenim gradom mostom zbog rečnih voda koje su plavile ostrvo. Danas je crkva pod zaštitom države.Održavana je i aktivna je. Nalazi se u selu Kupinovu kod Obedske bare. Pored crkve nalaze se i etno kuće.

Manastir Blagoveštenje sa crkvom Svete Blagovesti - Stragari

U Podnožju planine Rudnik u klisuri Blagoveštenjske reke kod mesta Stragare nalazi se ovaj hram posvećen Blagoveštenju.Iz centra Donje Šatornje skrene se levo kao za Manastir Nikolje i nastavi putem za Stragare.Ne ulazi se u Stragare već se produži i na kraju postoji put samo levo i desno i putokaz. Pođe se desno i naiđe na novi putokaz koji pokazuje pravo.Do manastira ima oko 8 kilometara pristojnog puta i na svakoj raskrsnici je oznaka. Manastirska crkva je izgradjena u 14 veku u doba kneza Lazara kada je on osvojio Rudnik od župana Nikole Altomanovića i uspostavio zapadne granice svoje države.Ktitor manastira je nepoznati tadašnji vlastelin.Prema turskim popisima manastir se pominje 1476,1516 i 1525 god. Bolja vremena za manastir dolaze obnovom Pećke patrijaršije 1557 god. kada je manastir i obnovljen.
Crkva je prezidana,dozidana priprata a iznad naosa podignut tavan koji je kasnije u vreme Prvog srpskog ustanka Karadjordje krio barut i tu su se okupljali srpski ustanici.U 18 veku u manastirskim konacima radila je jedna od najstarijih škola u Srbiji.U ovom manastiru posle povratka u Srbiju Karadjordje se javno pokajao za oceubistvo i od igumana Grigorija dobio oproštaj greha. izmedju dva ustanka u Blagoveštenju je održan sabor srpskih glavara medju kojima je bio i Miloš Obrenović.Odatle je ruskom caru Aleksandru Prvom poslato pismo sa molbom za pomoć.Sredinom 19 veka manastir je dobio sadašnji izgled.Obilazeći Srbiju krajem 19 veka manastir je posetio i čuveni istoričar Feliks Kanc.Za vreme drugog svetskog rata porušeni su konaci koji su obnovljeni 1960 god.Južno od manastira u njegovom podnožju na izvoru Svetinji podignuta je devedesetih godina kapela posvećena Svetoj Petki.
Voda sa izvora se koristi za izlečenje mnogih bolesti.Manastirski kompleks se sastoji od crkve sa zvonikom,trpezarije,tri konaka i pomoćnih zgrada elipsasto opasanih visokim kamenim zidom. Jedini ulaz je na južnoj strani.U crkvi se nalaze tri sloja živopisa. Za prvi se još ne zna kada je nastao.Drugi je naslikan krajem 14 veka a treći početkom 17 veka.Tek 1981 god otkriveni su veliki delovi najstarijih zidnih slika od kojih se izdvaja kompozicija strašnog suda sa predstavom Hrista,Bogorodice,svetog Jovana Krstitelja i dva bela andjela.Ikonostas u crkvi ima posebnu vrednost.Izdvaja se monumentalni duborezni krst sa oslikanim raspećem iz 17 veka.Radio ga je ikonopisac Andrija Rajčević i to za daleko veću crkvu pa je prilikom postavljanja morao da se skrati sa donje strane.U manastiru se nalazi i čudotvorna ikona presvete Bogorodice i grob arhimandrita Vasilija na kome se isceljuju umobolni.Manastir ima i zlatan krst poklon kneza Miloša u spomen na Svetoandrejsku skupštinu 1858 god. i nekoliko vrednih rukopisa jer je tu nekada bila prepisivačka radionica sa bibliotekom.Manastirska slava je Preobraženje Gospodnje(19 avgust).
Manastir je aktivan i o njemu brinu monahinje.

Manastir Voljavča sa crkvom Svetog Arhangela Gavrila - Stragari

U podnožju planine Rudnik iz centra Donje Šatornje skrene se levo kao za Manastir Nikolje i nastavi putem za Stragare.Ne ulazi se u Stragare već se produži i na kraju postoji put samo levo i desno i putokaz.Pođe se desno i naiđe na novi putokaz koji pokazuje levo.
Do manastira ima oko 4 kilometara malo lošijeg puta.Manastir je veoma star i potiče iz 14 veka. Prvi pisani pomen je tapija na manstirsku zemlju iz 1530 god. Manastir je mnogo puta spaljivan i pljačkan od svih koji su vodili ratove na ovoj teritoriji. Prilikom jednog od spaljivanja 1788 godine svi monasi su prešli u fruškogorski manastir Hopovo i Remetu.Iznad južnog dela portala nalazi se natpis na staroslovenskom koji to potvrdjuje. Tu piše i da ga je obnovio "samoderžac serbski Mihajlo Dobrosavlčjević"Na hramu su veoma uski prozori tako da ima
veoma malo svetlosti unutra.Zidan je od lomljenog kamena.Manastirski konak ima lep trem sa umetnički obradjenim stubovima i ima posebnu istorijsku i gradjevinsku vrednost. Ikonostas i prestone ikone radjene su u 19 veku.U manastiru su boravili Hadji Ruvim
i Hadji Djera a 1805 god. u manastiru je zasedao Praviteljstvujušći Sovjet Serbski na čelu sa protom Matijom Nenadovićem. Prilikom obilaska manastira Istoričar Feliks Kanc je pronašao ostatke jakog srednjevekovnog utvrdjenja Srebrenica koja je jedno vreme bila sedište tadašnjih
srpskih vladara.Sačuvane su freske: Veliki praznici,sveti Proroci,sveti Ratnici i dr. Godine 1815 Turci su odrubii glavu čuvenom junaku sa Boja na Ljubiću Tanasku Rajiću. Monasi manastira Voljavča su krišom sahranili glavu junaka pored samog zida manastirske crkve.
Iznad tog mesta danas se nalazi spomen ploča. Manastir je aktivan i o njemu brinu monahinje.

 

Manastir Denkovac sa crkvom Uspenja Presvete Bogorodice Gornja Sabanta

Izmedju Kragujevca i Rekovca nalazi se ovaj stari hram. Ne zna se tačno vreme nastanka a po legendi podigla ga je devoja Dena. Dugo je bio sedište episkopije. Turci su ga i pored svog skrovitog mesta više puta pustošili. Posle velike seobe Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem ostao je pust bez monaha. Prvi put je obnovljen u XIX veku pa zatim uoči II svetskog rata da bi rat opet sve uništio. Sledeća veća obnova počinje 1957 pa sve do 1987 god. Podignuta je trpezarija a manstirska crkva je osvećena 1987 god.
Manastir je aktivan,muški i o njemu brinu monasi.

 

Manastir Drača sa crkvom Svetog Oca Nikolaja - Divostin

 U mestu Drača na devet kilometara od Kragujevca ispod planine Rujevice na izvoru reke Drače nalazi se ovaj manastir sa hramom posvećenom Svetom Nikoli. Nema pouzdanih podataka kada je osnovan ali se zna da je samu crkvu podigao oberkapetan Staniša Mlatišuma godine 1735 na temeljima stare crkve. Najstariji pisani podaci o ovom manastiru se nalaze u Pomeniku manastira Vrdnik krajem 16.veka. Freske koje su radjene 1735 god su u duhu srednjevekovnog srpskog crkvenog slikarstva. Dosta su potamnele i restauracija je izvršena 1969 god. Poznate su scene iz života Sv.Nikole. Zatim scene iz Starog zaveta kao i kompozicija Pokolj vitlajemske
dece. U crkvenoj porti sa južne strane nalazi se grob srpskog vojvode Jovana Dimitrijevića-Dobrače koji je 1815 god vodio srpsku vojsku u boju na Ljubiću. Toma Vučić je podigao drugi konak i pomogao obnovu crkve i manastirske česme. Novi veliki zvonik obnovljen je 1958 god a obimni radovi oko manastira su obavljeni 1969 kada je izvršena i konzervacija fresaka. Episkop šumadijski Valerijan je 1958 god doneo
odluku da manastir postane ženski kada ga preuzima igumanija Jelena sa monahinjama. Godine 1978 je izgradjen novi konak i osvećena je
manastirska kapela. Ikonostas za kapelu uradila je monahinja Jefimija.
Manastir je aktivan i o njemu danas brinu monahinje.

Manastir Kalenić sa crkvom Vavedenja Presvete Bogorodice - Prevešt

 U selu Kalenički Prnjavor kod Jagodine nalazi se ovaj hram od izuzetnog značaja za nacionalnu baštinu. Izgradjen je u periodu od 1407 do 1423 god. kao zadužbina protovestijara Bogdana sa suprugom Milicom i bratom Bogdanom. Po arhitekturi pripada moravskoj školi i jedan je od retkih koji je dostigao skladno jedinstvo arhitekture i ukrasne plastike koja spada medju najlepše. Freske su nastale oko 1413 god. Zidan je od naizmenično poredjanih kamenih blokova i crvene opeke spojene debelim slojem maltera. Zidovi fasade ukrašeni su stilski kao šahovska polja. Ističe se i visoko izdignuta kupola. Slikarstvo manastira Kalenić ubraja se medju najviša umetnička ostvarenja srednjevekovnog srpskog slikarstva. Živopis je stručno zaštićen u periodu od 1956-57 god. Kao i mnogi drugi srpski manastiri, Kalenić je stradao od Turaka. Zbog učešća kaleničkih monaha u borbi protiv Turaka u vreme Kočine Krajine manastir je spaljen. Prva obnova je izvršena 1766 god da bi posle toga usledilo nekoliko značajnijih obnova. Godine 1815 prenesne su mošti Stefana Prvovenčanog
iz manastira Fenek u Kalenić gde su ostale sve do 1839 god. kada su vraćene u Studenicu. O tome postoji i zapis na kamenu na fasadi manastira. Kralj Jugoslavije Aleksandar Karadjordjević obnovio je manastir 1929 god. U kompleksu manastira postoji muzejska postavka šumadijske eparhije. Manastir je ženski, aktivan je, o njemu brinu monahinje.