Od više od 80 dvoraca, kaštela, letnjikovaca, tvrđava u Vojvodini, većina je pretvorena u zemljoradničke zadruge, osnovne škole ili stanove. Ipak, ima i onih koji su uključeni u turističku ponudu i predstavljaju prvorazredne destinacije u Vojvodini



U Predlogu odluke o donošenju strategije razvoja turizma, koji je pokrajinski parlament usvojio sredinom februara 2010., dvorci rasuti širom ravnice prepoznati su kao jedan od potencijala koji bi mogao veomada doprinese razvoju te privredne delatnosti. Međutim, s obzirom na stanje u kome se većina njih nalazi i nerešene imovinsko pravne odnose, pitanje je da li tu ima mesta za optimizam

Interes svake zemlje koja u turizmu vidi mogućnosti privredne grane, i za to ima realne prirodne preduslove, je da razvija ‘’receptivni turizam’’ (davanje usluga – dovođenje gostiju) u odnosu na inicijativu (odvođenje gostiju), gde je mesto potrošnje van zemlje.

Interes zemlje kroz ‘’receptivni turizam’’ je privredna valorizacija prirodnih uslova za turizam, kroz ‘’turistički proizvod’’ – sadržaj i cena usluga. Bez poštovanja ovih osnovnih načela ne može biti nikakvog rezultata u turiozmu – u poslovnom i ekonomskom smislu.

Osnovne mogućnosti i preduslovi za ozbiljno bavljenje turizmom kao privrednom granom Vojvodine sa značajnim motivom za odlazak turista su: ribolovni turizam – izuzetno bogatstvo voda Vojvodine; nautički turizam – Dunav, Tisa, Sava i kanali DTD; lovni turizam – najatraktivnija evropska lovišta; tranzitni turizam – motelski kompleksi; zdravstveni turizam – banje Vojvodine i riboilovni turizam – resurs voda Vojvodine.

Darovi istorije

Priča o usamljenim, bajkovitim mestima za luksuzno stanovanje, odmor i zabave nekadašnjih veleposedničkih, vojnih, trgovačkih i zanatskih porodica tadašnje Austrougarske Monarhije koja će verovatno zauvek ostati tajna za sve nas, uprkos svojoj lepoti i inspirativnosti, a sve zbog nedostatka pisanih dokumenata. Dvorci i letnjikovci Vojvodine nastajali su tokom XVIII, XIX i početkom XX veka, pa su prema tome i stilovi građenja ovih objekata različiti i pripadaju prelaznom periodu od baroka do klasicizma. Bogatstvo graditeljskog, istorijskog, kulturnog, ekonomskog i turističkog nasleđa, zasnovano je na raznovrsnosti kulturnih dobara, u čemu dvorci i letnjikovci Vojvodine, kao i njihovi parkovi imaju posebno mesto. Kao deo kulturnog identiteta naroda koji su živeli na ovom prostoru, dvorci i letnjikovci su duboko utkani u istoriju, kulturu i tradiciju Vojvodine. Iako im istorijska zbivanja u 20. veku nisu bila naklonjena, naročito posle svojinske i društvene transformacije nakon Drugog Svetskog Rata, poslednjih godina je poraslo interesovanje za ove objekte. Bogatije države širom Evrope i sveta pridaju izuzetnu pažnju ovakvim objektima, kao odličnom turističkom potencijalu i izdvajaju značajna sredstva za njih. Kod nas je situacija ipak malo drugačija. Dvorci su predmet interesovanja istoričara arhitekture i institucija koje se bave zaštitom kulturnih dobara. Već u prvim godinama nakon Drugog svetskog rata, stručnjaci za zaštitu su evidentirali jedan broj ovih objekata, ali proces nije ni do danas okončan. Mnogi vredni dvorci još uvek čekaju rešenja o zaštiti i sticanje statusa kulturnog dobra. Sudbina ovih objekata je vezana za revitalizaciju koja podrazumeva pažljiv pristup u određivanju namene, koja bi obezbedila redovno održavanje. Za svaku od ovih prelepih građevina vezana je barem jedna legenda, koja govori mističnom životu plemićkih porodica. U Vojvodini se nalazi: 4 dvorca koji su proglašeni za kulturna dobra od izuzetnog značaja, 21 koji je proglašen za kulturno dobro od velikog značaja, 3 koja su značajna kulturna dobra i preko 20 koji su samo evidentirana kulturna dobra.

Za sada – ničiji

Nedavno je ponovo je aktuelizovana tema vlasništva nad dvorcima. Unuk bivšeg vlasnika dvoraca Dunđerskih u Kulpinu, Nikola Tanurdžić, prvi je presavio tabak. On traži sudsku zabranu bilo kakvog prometa nad tim dvorcem. Iako iz Muzeja Vojvodine, koji je „domaćin” dvorca Dunđerskih, demantuju tvrdnje o navodnom planu za prodaju, očekuje se da će taj slučaj otvoriti borbu za vlasništvo nad dvorcima i letnjikovcima širom Vojvodini. Problem je što se, u velikom broju, ne zna ko su im vlasnici, da li ima živih naslednika. Zakon o restituciji je neophodan da bi se imala prava sliku o tome. Tek kada bude znalo ko su vlasnici, može da se pravi strategija za rekonstrukciju zapuštenih i oronulih zdanja. Mnogo je privrednika koji bi želeli da budu uključeni u to. Recimo, „Potisje” iz Kanjiže je zainteresovano da učestvuju jer znaju da se biber crep koji proizvode nalazio kao krovni pokrivač na svim dvorcima. „Karlsberg” je ranije ušao priču jer su i sami korisnici dvorca u Čelarevu. Javljaju se privrednici iz Italije koji bi želeli da u jednom objektu otvore školu za kuvare. Interes su pokazali i stručnjaci s Kazanjskog univerziteta za arhitekturu iz Rusije, koji su spremni da prenesu iskustva u obnovi dvoraca iz te zemlje.

Oronuli lepotani

Dvorci Vojvodine uvek se nameću kao interesantna i aktuelna tema arhitektama i istoričarima, ali i sociolozima i turizmolozima, možda i istoričarima, demografima, argeolozima. Kako i ne bi kad su, uopšteno i tipološki gledano, od antike do danas, dvorci objekti namenjeni povremenim ili stalnim boravcima (stanovanju, odmoru i zabavi) viših i bogatih društvenih slojeva na svojim provincijskim posedima.

Vreme nastanka i izgradnja dvoraca u Vojvodini povezano je sa društvenim raslojavanjem u istorijskim okolnostima nastalim nakon odlaska Turaka iz ovih krajeva i nakon uspostavljanja austrijske državne administracije na novoosvojenim teritorijama severno od Save i Dunava. Nastankom sitnog plemstva i građanskog staleža, a naročito nakon prodaje pustara na komorskim dobrima u Bačkoj i Banatu (carski državni posed), pokalo se stvaraju uslovi za nastanak velikih spahijskih imanja na kojima se krajem 18. i tokom 19. veka grade današnje zgrade dvoraca u Vojvodini.

Osamdesetih godina 18. veka na javnim licitacijama prodato je više od 20 pustara. Kupovinom velikih zemljišnih poseda i sela mnogi srpski trgovci, zanatlije i visoki državni činovnici dolaze do plemićkih titula, a neki prave i dvorci u to vreme po Vojvodini. U Sremu, koji je bio pretvoren u vojnu granicu, a dobar deo zemlje je bio u posedu fruškogorskih manastira i Karlovačke Mitropolije, nisu postojala velika privatna imanja, pa je sagrađeno samo nekoliko dvoraca.

Promenom državnog sistema po završetku drugog svetskog rata i donošenjem Zakona o nacionalizaciji, velika spahijska imanja i industrijski objekti oduzeti su bivšim vlasnicima. Nakon toga dvorci i letnjikovci kao reprezenti imovnog stanja i društvenog statusa vlasnika pretvoreni su u upravne zgrade novoosnovanih poljoprivrednih zadruga, seoske škole i slično.

Prema evidenciji Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu, na području AP Vojvodine ukupno 45 dvoraca ima status spomenika kulture. Tri dvorca su proglašena za kulturna dobra od izuzetnog značaja (Čelarevo, Sremski Karlovci – Patrijaršijski dvor i Vršac – Vladičanski dvor). Za kulturna dobra od velikog značaja proglašeno je 15 dvoraca (Bajša, Kulpin, Veliko Središte, Vlajkovac, Sočica, Horgoš, Novo Miloševo, Novi Kneževac, Stari Lec, Kapetanovo, Hajdučica, Ruma, Konak, Golubinci i Sremska Kamenica). Deset dvoiraca evidentirano je i čeka rešenje o zaštiti (Temerin, Čoka, Futog, Beočin, Aleksa Šantić, Bečej, Novi Bečej – Sokolac i Biserno ostrvo, Ečka i Bačko Selo).

Današnja namena dvoraca je vrlo različita od turističko-ugostiteljskih objekata (Fantast, Ečka, Sokolac), sedišta administracije poljoprivrednih imanja i kombinata (Sočica, Hajdučica, Fišerov Salaš, Čoka i Stari Lec) do osnovnih i srednjih škola (Veliko Središte, Konak, Temerin i Futog) te fabričkih i proizvodnih pogona (Novo Miloševo) pa i stanova za porodice radnika na imanjima ili izbeglice (Vlajkovac i Aleksa Šantić).

Dvorci koji su u turističko-hotelsko-ugostiteljskoj funkciji (Fantast, Ečka i Sokolac) predstavljaju danas poznate turističke destinacije sa veoma različitim sadržajima.

Posebno interesantni dvorci za turiste u smislu obilazaka i razgledanja objekata i eksponata u njima su dvorci koji imaju veliku kulturnu i umetničku vrednost.

Gotovo svi dvorci su u relativno lošem stanju pa im je revitalizacija neminovna – pogotovo ako, kada i ukoliko žele da budu značajne turističke destinacije. Nerealno je očekivati da svi dvorci budu revitalizovani i uključeni u turističku ponudu Vojvodine, ali je sigurno da vremenom i kroz faze za kratko vreme mogu povratiti stari sjaj ali novu namenu.

U prvoj fazi bi trebalo obnoviti dvorce koji su napušteni i one za koje izmeštanje sadašnje delatnosti ne bi zahtevalo značajna finansijska sredstva a smešteni su na lokaciji koja je interesantna za turističku ponudu Vojvodine. To su dvorci u Kapetanovu, Novom Bečeju – Sokolac i Biserno Ostrvo, Golubincima i Sremskoj Dvorac porodice Dunđerski u Čelarevu, Patrijaršijski dvor u Sremskim Karlovcima, Vladičanski dvor u Vršcu u Dvorac u Kulpinu. Kamenici i Beočinu.

U drugoj fazi bi trebalo obnoviti dvorce u kojima su danas stanovi, smeštene izbeglice i fabrički pogoni. Ovi objekti su vrlo interesantni za turističku ponudu Vojvodine, međutim, potrebno je prvo obezbediti objekte za nove stanove i dislocirati fabrički pogon u Novom Miloševu. To su dvorci: Vlajkovac, dvorac u Aleksi Šantiću i Novom Miloševu.

Pojedini dvorci u kojima su sada škole (Veliko Središte, Konak, Temerin i Futog), administrativna asedišta raznih poljoprivrednih dobara (dvorci Sočica, Hajdučica, Fišerov Salaš, Čoka i Stari Lec), bi se mogli obnoviti u trećoj fazi a neki pretvoriti u hotele odnosno turističke centre uz uslov izgradnje novih škola i premeštanja ili izgradnje novih administrativnih sedišta poljoprivrednih dobara.

Obnovom dvoraca kroz prvu i drugu fazu dobili bi se objekti hotelsko-turističkog tipa čime bi se pružile ogromne mogućnosti za unapređenje turizma u Vojvodini, a turistička slika Vojvodine dobila bi novi izgled.

Obnovljeni, sa kapitalnim smeštajem, čuvenom vojvođanskom kuhinjom sa bezbroj specijaliteta, izvanrednim vinima i različitim sadržajima koji će privući kako domaćeg gosta, tako i strance.

U okviru dvoraca potrebno bi bilo izgraditi sportske terene (fudbalski, teniski, bezan a na pojedinim lokacijama i terene za golf) čime bi ti objekti postali veoma interesantni za pripreme sportskih ekipa i profesionalnih sportista. Nešto slično je već urađeno u Francuskoj. Takođe je neophodno obnoviti ergele, u nekima otvoriti kasina, galerije poznatih vojvođanskih slikara, pojedine pripremiti kao atraktivne objekte za lovce. Obnovljeni dvorci koji u svom okruženju imaju kapele mogu biti veoma interesantni za venčanja, kako pojedinačna, tako i kolektivna. Sve su to sadržaji koji mogu da privuku mnoge goste.

Izvor: B92

Dvorac "Fantast"

Kada putnik namernik u nepreglednoj vojvođanskoj ravnici najpre ugleda dvorac „Fantast" koji se nalazi nedaleko od Bečeja, odmah je jasno da je zalutao na jedan od starih poseda koji kriju sudbine mnogih porodica, uspone, padove, mržnje i ljubavi. Jedna od njih bili su i Dunđerski koji su početkom 19. veka došli iz Hercegovine u Vojvodinu koja je tada pripadala Austrougarskoj. Bogdan Dunđerski bio je, bez sumnje, najzanimljivija ličnost pomenute porodice i vlasnik čuvenog dvorca, danas poznatog kao „Fantast" koji je u tom vremenu, odslikavao svu njegovu moć i bogatstvo. Nikada se nije ženio i imao je tri velike ljubavi, žene, konje i vino. Bio je jedan od retkih ljudi koji je uspeo da ostvari svoje snove sagradivši dvorac iz mašte. Priča o boemu, veleposedniku Bogdanu Dunđerskom, živi još samo u priči kustosa Maje Dekanić koja svakodnevno vodi turiste u razgledanje ovog zdanja. Jedino su zidovi i vrata ostali autentični u dvorcu. Od raskošnog nameštaja, umetničkih slika i nakita nije ostalo ništa. Nakon oslobođenja 1945. godine, u nepoznatom pravcu su odneti tepisi, kristalni lusteri, srebrnina, a u dvorac su, namerno ili ne, puštene ovce. Tako je pod i deo zida bio potpuno uništen. Bogdan Dunđerski je drugovao sa Urošem Predićem i kad je odlučio da na svom imanju podigne kapelu Sv. Đorđa, jer je saznao da se nekada na tom prostoru nalazila crkva, Prediću je poverio da oslika ikonostas. Imao je samo jedan uslov, da Bogorodica dobije Marin lik. Turisti koji danas posete kapelu mogu da se dive radu visoke umetničke vrednosti. Na tom mestu Bogdan Dunđerski je i sahranjen, 1943. godine. U posleratnim godinama crkvi je bila namenjena sudbina električne centrale, ali je Uroš Predić uputio jedno značajno pismo Moši Pijade nakon čega je crkveno zdanje bilo „samo" zaključano. Danas je kapela ponovo osveštana. U njoj se organizuju krštenja, a ovo romantično mesto daje poseban ton brojnim venčanjima. Više od polovine celokupnog imanja zauzimala je ergela koja je pre rata brojala oko 1.400 rasnih konja. Po oslobođenju, preostali konji prodati su Italijanima po klaničnoj ceni. Danas se na imanju nalazi oko 80 grla u šest konjušnica, a postoji i staza za trening galopera. Mogu se videti i čuvena grla kao što su „Remedi for lav" što u prevodu znači „Lek za ljubav" zatim Jalna i Best Vetprom. Na ergeli se može videti i grob čuvenog konja Inkvizitora, naslednika inače najtrofejnijeg pastuva, Kazanove, koji je, kako kažu, umro slatkom smrću, prilikom skoka na kobilu. Za ljubitelje ovih plemenitih životinja organizovana je škola jahanja. Danas je dvorac, renoviran u luksuzni hotel, dolaze brojni domaći i strani turisti. Hotelske sobe u su smeštene u glavnu kulu. Objekat je otvorenog tipa i ima vrlo bogatu turističku ponudu. U prostranom parku francusko engleskog tipa nalaze se brojne staze za šetnju, teniski tereni, a radi se i na uređenju obližnjeg jezera. Dvorac je spomenik kulture od velikog značaja. Priča o prijateljstvu Bogdana Dunđerskog i Uroša Predića...

Legenda:

Poput nekog monolita iz snova, ili čednosti koja se propinje, Fantast kao da je posvećen oblacima. Ono što najviše čudi i privlači pažnju, nije očuvanost parka i glavne zgrade, no ikona Stefana Prvovenčanog koja se nalazi na oltaru u kapeli Bogdana Dunđerskog. U ovoj kapeli, koju je čitavu oslikao Uroš Predić, nalazi se Bogdanov grob i ikona koja u svom desnom donjem uglu ima srebrni otisak nečijih usana. Ovaj otisak je primećen još na prvu godišnjicu Bogdanove smrti i čini se da je svakom narednom godinom taj trag postajao vidljiviji i sve svetliji. Kao da je neko mekotu svojih usana, svake godine iz zahvalnosti prinosio pred noge prelepom svecu. Kome te usne pripadaju? Može samo da se nagađa... Svake godine na Preobraženje, Sveti Stefan Prvovenčani dopušta vilovitoj duši Bogdana Dunđerskog da uzjaše senku svoga mrtvoga konja Inkvizitora i da obiđe svoje nekadašnje imanje. Ovaj čudni par prvo obilazi Inkvizitorov grob. Duša se naslanja na spomenik i osluškuje rzanje umrlog, dok Inkvizitorova senka odlazi da oseti miris sena i znoj živih konja. Konji ne vide ništa ali se neki čudan nemir uvlači u njih. Osećaju prisustvo velikog i dalekog oca, pa se zbijaju u gomile. Dok je senka Inkvizitora među svojima, Bogdanova duša obilazi kapelu, da bi pozdravila mesto gde joj se nalazi telo. Ponese po koji cvet da ljudi ne zamere, proveri da li se kapela održava, prinese se ikoni svetog Stefana na oltaru i preda se uspomenama... Ovde je sve u znaku konja - Ergela, Inkvizitorov grob, pa i sam zamak je dobio ime po konju Fantastu. Pa ipak, oličenje ovoga zamka je stari čuvar ergele, koga je još Bogdan doveo za života. Već više niko ne pokušava da mu odredi godine, ali mu svi priznaju magičnu moć nad konjima. Kažu da poznaje nemušti jezik i tajnu spravljanja trava koje će konje učiniti još plodnijima. Sem Bogdana je još jedino on smeo da uzjaše Inkvizitora i čini se da je od ljudi u Fantastu jedino on osećao dolazak dva čudna gosta na „Preobraženje". On održava Inkvizitorov grob i vrlo često se može videti, kako naslonjen na spomenik konja, sa nekim razgovara. Veterinar iz Bečeja je pričao, kako je pre nekoliko godina jedan „dvogodac" slomio prednju levu nogu. Kada ga je pregledao, odlučio je da mu da injekciju ne bi li životinji skratio muke. Prišao mu je Andrija (kako zovu starog čuvara Ergele) i rekao mu: „Odlazi! Sok od Jagorčevine, pun mesec i dolazak konja - kneza na preobraženje, doneće isceljenje". Veterinar je otišao i kada je slučajno došao nakon nekoliko nedelja („Preobraženje" je već bilo prošlo) video je otpisanog dvogodca kako trči u manježu. No, to je pripisao slučajnosti. Nakon što se zahvali Svetome Stefanu i u mislima pomiluje sve mrtve i žive, znane i neznane konje, duša Bogdana Dunđerskog se penje na najvišu kulu odakle je nekada puštala sokole. Tamo jedno vreme stoji, osluškujući ravnicu i nebesa, ne bi li odnekle čula lepet krila. No; svuda je tišina. Lepet se zaledio u nekim davnim košavama i duša sokolar nastavlja obilazak Fantasta, jer uskoro će noć; a do iduće godine ima puno. Treba baciti još jedan pogled na konje. Još uvek su čistokrvni, pa se i sa da duša sa ponosom nada, baš kao i onda kada je bila u Bogdanovom telu Sada više ove konje ne jašu vlastelini, ali se još uvek negde u njihovim grivama zadržalo milovanje gazda i radost pobednika. Ržu sigurno njuše Inkvizitorovu senku. Još jedno kratko vreme ostaju razdvojeni senka plodnoga konja i duša velikog čoveka. Senka poslednji put pogleda zamak, a duša je tada priziva metalnim ehom lava u vrtu. Nad „Preobraženjem" će uskoro veče. Tišina lagano opipava belinu Fantasta. Negde se začuje krik. Da li je to kliktanje sokola koje se ipak vratilo iz neke davne košave, ili je paun u vrtu. Da li to pozdravlja čudne goste koji odlaze, ili nekoga žali? Da nije Inkvizitor zgazio cvet u vrtu? A, možda se i nije desilo ništa. Da, sigurno se nije desilo ništa. Jednostavno se paun rastužio od beline i samoće. Noć. Pri punom mesecu, na sredini pustoga manježa, sedi konjušar Andrija i pokušava da sa svojih usana skine boju koja mu je ostala kada je celivao ikonu Svetog Stefana. (legenda preuzeta iz knjige "Snovi zatravljenih kula" Milana Belegišanina)

Izvor dvorci.info

Dvorac "Sokolac"

Dvorac je izgradio Lazar Dunđerski u poslednjim decenijama 19. veka. Dvorac je dobila u miraz Emilija Ivanović, kćerka Lazara Dunđerskog, kao i čitavo imanje koje se zvalo "Veliki salaš" koje je obuhvatalo 3997. jutara. Zgrada je prizemni slobodno stojeći objekat u prostranom parku. U osnovi zgrada je izguženi pravougaonik sa naglašenim ulaznim portikom i kolskim prilazom. Portik nose četiri stuba, pokriven je crepom, i u njemu je smešten glavni ulaz u zgradu. Zadnja fasada ima pokrivenu terasu na visokom postamentu sa šest manjih stubova. Jednostavnost objektu daje četvoroslivno krovište, sa osmatračnicom na vrhu. Dvorac je tipa poljskih dvoraca toga perioda, sa simetričnim rasporedom prostorija i ulaznim holom kao glavnom komunikacijonom prostorijom. Arhitekta je sproveo do detalja ideju i osnovne odlike klasicističkog stila. U kompleksu imanja Sokolac ima nekoliko pomoćnih objekata i mala prizemna klasicistička prizemna zgrada, zidana kao stan za domara. Ekonomski objekti, štale i niz manjih zgrada, naknadno su podignuti za različite namene života i rada na imanju. Danas je dvorac sa parkom u dosta lošem stanju, iako je deo privatne svoine. Dobro je što dvorac ima čuvara, jer se u njemu nalazi dosta originalnih stvari i slika Lenke Dunđerske iz doba dok su imanjem upravljali Dunđerski. Dvorac je proglašen za spomenik kulture 2001. godine.

Legenda o dvorcu Sokolac:

Vlasnik dvorca Lazar Dunđerski je bio dobar kockar, ali jednog dana je na kartama izgubio i dvorac i imanje oko njega. Protivnik Lazara Dunđerskog je ponudio da bi ako naravno želi, Lazar mogao da povrati celo imanje samo jednim pucnjem iz pištolja. Naravno da to i nije bio tako lak zadatak jer je morao da pogodi jabuku na glavi svoje supruge. Pored svog rizika da izgubi i ženu i imanje Lazar je prihvatio ponudu. Nanišanio je, zadržao dah i opalio. Lazaru definitivno nije bio dan za kartanje, ali zato za lov itekakav. Nije mu zadrhtala ruka i pogodio je jabuku na glavi svoje supruge i povratio i imanje i dvorac.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Dunđerskih"

Oba dvorca u parku sagrađena su za plemićku porodicu Stratimirović. Porodica Stratimirović, je dala više istorijskih ličnosti: Mitropolit Stevan Stratimirović, Đorđe Stratimirović - komandant srpske vojske u revoluciji 1848/49 godine, i bila je jedna od najznačajnijih srpskih porodica u Habzburškoj monarhiji. Stratimirovići su jedna od retkih srpskih porodica koja je među prvima stekla plemstvo za vojničke zasluge u austrijskoj carevini 1745. od Marije Terezije. Jedno kratko vreme, imanje je od Stratimirovića, otkupio Matej Semzo od Kamjonike, ali posle par godina, tačnije 1889. godine imanje prodao je Lazaru Dunđerskom, koji je kao i njegov sin Đorđe znatno doprineo razvoju i modernizaciji poljoprivrede u Kulpinu. Manji dvorac je izgrađen krajem 18. veka, a veći je izgrađen polovinom 19. veka. Manji dvorac je prizemna zgrada sa visokom soklom, simetrične fasade na čijoj se sredini nalazi rizalit koji se završava trouglastim timpanonom. Sa dvorišne strane se nalazi veranda pravougaone osnove sa lučnim otvorima. Prozori i ulazna kapija su ukrašeni rešetkama i elementima od kovanog gvožđa. Veliki dvorac je dobio današnji izgled početkom 20. veka nakon promene vlasnika, kada je došao u vlaništvo Lazara Dunđerskog. Prema projektu arhitekte Momčila Tapavice, obnova i rekonstrukcija urađena je 1912. godine. Veliki dvorac je prizemna zgrada izuzetno skladnih proporcija sa karakterističnom pristupnom rampom u kojoj je smešten glavni ulaz. Sa dvorišne strane se nalazi visoki parter sa polukružnom terasom. Glavnom fasadom dominira klasicistički portik sa stepeništem, pristupnim rampama i četiri para jonskih stubova koji nose arhitrav i timpanon. Prozori su ukrašeni sa polurozetama sa figurama orlova. Inad krovnog venca se nalazi atika sa ornamentisanim pravougaonim poljima i vazama na uglovima. Sa dvorišne strane se u prizemlju nalazi petougaoni ulazni trem ozidan punim zidovima, sa kružnim otvorima na bočnim stranama. Na spratu se nalazi prostrana terasa - loža petostrane osnove pokrivena kupolom na kaneliranim stubovima. Iz prostranog hola koji predstavlja centralnu komunikacionu prostoriju iz koje se dugačkim hodnikom ulazi u sve ostale prostorije u dvorcu. Porodica Dunđerski je zadržala posed sve do zakona o nacionalizaciji 1945. godine.

U velikom dvorcu se danas nalazi poljoprivredni Muzej, u kome se nalazi i nešto rodoslova porodica Stratimirović i Dunđerski. Danas mali dvorac je pretvoren u mesnu kancelariju i kancelarije kulpinskih udruženja građana. Park oko dvoraca, kao i zgrada velikog dvorca su veoma dobro očuvani, dok je mali u lošem stanju. Oba dvorca su spomenici kulture od velikog značaja.

Dvorac "Kapetanovo" kod Starog Leca

Dvorac je sagradio ondašnji Župan Botka Bela 1904. godine. Osnovna koncepcija zgrade određena je idejom srednjovekovnog zamka. Dvorac Kapetanovo se nalazi u ataru van svakog mesta na putu Zrenjanin -Vršac u blizini mesta Stari Lec. Ima dva ulaza, a oko njega je bio prostran park sa fontanom. Dvorac je na licitaciji 1938. kupio bogati trgovac Franc Maj za miraz ćerki, koja ga je udajom donela poslednjem predratnom vlasniku Milanu Kapetanovu, po kome i danas nosi ime. Milan Kapetanov, je zadržao dvorac u svom vlasništvu do kraja drugog svetskog rata, kada mu je zakonom o nacionalizaciji oduzet. Zgrada predstavlja primer izrazite neogotičke arhitektonske koncepcije skladnih proporcija sa svim odlikama romantičarske predstave o tipu i obliku objekta ove namene. Sa tri strane se nalaze visoki zabati, koji se izdižu iznad krovova, sa stepenastim ivicama i ističu centralni rizalit i ulazni trem. Sa četvrte bočne strane se nalazi kvadratna visoka kula sa nazubljenim završetkom, koja imitira srednjovekovne dvorce. Svi prozori imaju oštro prelomljen gotski luk, fasade su na spratu glatko malterisane, a u prizemlju je imitacija složenih krupnih kamenih kvadera. Kao pojava, Kapetanovo predstavlja redak primer "poljskih dvoraca". Položajem van naselja i arhitekturi primerenoj ovoj koncepciji, predstavlja izuzetno zanimljiv primer pseudosrednjevekovnog zamka. Pri obilasku dvorca u avgustu 2006. godine zatekli smo radove na obnovi dvorca. Nezvanično smo saznali da je dvorac sada u privatnom vlasništvu i da se renovira u restoran sa hotelom. Iz viđenog smo zaključili da se dvorac renovira izuzetno temeljno i kvalitetno. Dvorac je spomenik kulture od velikog značaja.

Legenda o dvorcu Kapetanovo:

Kada je 1938. godine bankrotirao, vlasnik zamka Botka Bela nije ni slutio da će mu se žena, od tuge što gubi zamak, politi benzinom i zapaliti. Kažu da je izgorela brzo i da od nje nije ništa ostalo. Čak ni pepeo. Ostao je samo pramen plave kose koji je poput venčanice smrti dugo obletao oko zamka. Toga avgusta 1938. nebom su svake noći šarale zvezde repatice podsećajući na taj tužni vatromet. Legenda kaže da se svakog drugog avgusta, na svetog Iliju, noću pojavljuje u jednoj od soba zamka senka žene sa dugom plavom kosom koja gleda u banatsku ravnicu. I danas, kada kosci kose travu oko zamka, na njihovim kosama i grabljama se umesto trave ponekad nađe pramen plave kose. (tekst preuzet sa www.plandiste.com)

Dvorac još uvek nije otvoren za posetioce!

Dvorac "Kaštel" Panonija

Dvorac je izgrađen 1846. godine za plemićku porodicu Falcione. Izgradnju dvorca je sproveo grof Arpad Falcione, a park oko zgrade je završen tek 1870. godine kada je imanjem upravljao Arpad II Falcione. Nalazi se na poljoprivrednom dobru "Panonija", u blizini mesta Bajša. Objekat je skromna prizemna građevina, smeštena u izuzetno negovanom prostranom parku. Dvorac je sagrađen u duhu zrelog klasicizma sa svim odlikama koje ovaj stil čine primerenim arhitekturi dvorca. Portik nad glavnim ulazom je u centralnom delu izdužene preavougaone osnove. Oslonjen na četiri masivna stuba koji se završavaju jonskim kapitelima, iznad kojih se nalazi ravna arhitravna greda sa godinom izgradnje. Ulaz je masivan, a sa strana vrata se nalaze dva prozorska otvora. Masivno četvoroslivno krovište doprinosi eleganciji i jednostavnosti objekta. Izuzetnim proporcijama objekta doprinose i ritmično postavljeni prozorski otvori, koji tako odražavaju unutrašnji raspored prostorija. Autentičan rad iz epohe kalasicizma su svakako dekorativni štitnici od kovanog gvožđa na prozorskim otvorima. U enterijeru je sačuvano nekoliko ogledala, kaljava peć, podne obloge - parket, stolarija, radni sto, štuko dekoracija i mala biblioteka.

Danas zgrada služi kao muzej sa sačuvanim autentičnim stvarima iz dvorca. U dvorcu se nalaze zelena banket sala sa stilskim nameštajem, velika crvena sala i sala u domaćem ambijentu Vojvođanska sala. U kompleksu dvorca se nalazi i hotel-restoran "Biser". Prilikom obilaska u septembru 2006. godine, zatečeno stanje dvorca i parka je bilo idealno. Ceo kompleks oko dvorca je uređen za relaksaciju i uživanje.

Dvorac "Marcibanji-Lederer" Čoka

Dvorac je izgradila porodica Marcibanji, posle 1781. godine, kada je Lerinc Marcibanji kupio pustaru Čoku. Izgradnju dvorca dovršio je tek sledeći vlasnik, Švab Karolj, tek oko 1870. godine. Artur i Karolj Lederer kupili su posed krajem 19. veka. U posedu spahijske porodice Lederer inače jedne od najbogatijih jevrejskih porodica u to doba imanje ostaje sve do Drugog svetskog rata. Tokom Drugog svetskog rata jedno vreme dvorac je bio u posedu okupatora. Dvorac je spratna zgrada, sa izduženom osnovom simetričnog rasporeda prostorija, dužno orijentisana ka glavnoj ulici. Bočnim i središnjim rizalitima je raščlanjena fasada glavnog ulaza. Završetci rizalita su timpanoni koji se izdižu iznad krovnog venca. Prozori su ritmično raspoređeni u nizu, u prizemlju sa ravnom gornjom gredom, a na spratu su prozori sa lučnim završetkom. Krovište na četiri vode, ulepšano je sa krovovima na rizalitima sa bočnih strana. Dvorac rasporedom glavnih zidnih masa, fasadom i simetričnom osnovom, ima odlike klasicizma, ali je zbog naknadnih izmena koncepcije dobio eklektičke odlike. Bez obzira, izgled odaje celinu sigurnih stilskih izržajnih karakteristika, i u odnosu na druge objekte ovog tipa u Vojvodini, jedan je od značajnijih. Od posle rata 1950. godine tu je osnovano poljoprivredno dobro "Čoka" koje i danas koristi dvorac kao upravnu zgradu. Zgrada je u dobrom stanju, a park oko dvorca je pretvoren u gradski park. Dvorac je spomenik kulture od velikog značaja.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Kuća Divan Georga Padej

Zgrada je bila porodična kuća tamošnjeg spahije Divana Georga izgrađena je krajem 19. veka u neoromantičarskom stilu. Zgrada je skoro kvadratne, kompaktne osnove sa karakterističnim ugaonim kulama. Na središnjem delu glavne fasade nalazi se plitak centralni rizalit koji se u visini krova završava trougaonom atikom u kojoj je centralno postavljen okulus. Romantičarskoj ideji spahijskog poljskog dvorca doprinose masivnost zgrade, četvorovodno krovište sa ukrasnim badžama i šiljci kojima se kule završavaju.

Danas se u kući nalaze mesna kancelarija i auto škola. U dvorištu kuće se nalazi igralište za decu. Fasada je zapuštena, ali se još uvek dobro drži. Prilikom obilaska kuće u oktobu 2006. zatekli smo ekipu majstora koji su postavljali gromobrane. Kuća je evidentirano kulturno dobro.


Kuća nije otvorena za posetioce!

Dvorac Miloša Bajića  Bočar

Selo Bočar i dvorac Telegdijevih iz XIV veka odkupio je spahija Hertelendi Jožef 1803. godine. On je izgradio drugi dvorac u naselju oko 1820. godine. Posle njegove smrti imanje je razdeljeno između njegova tri sina Ignjaca, Mikše i Karolja. Krajem XIX veka 1890. godine spahiluk su odkupili pivari baron Ivan Bajić i Alojz Bajer. Bajer je uzeo novi Ignjacev dvorac, a stari dvor Telegdijevih uzeo je Ivan Bajić. Bajić Ivan je bio u srodstvu sa kraljevskom porodicom Obrenović uz čiju je pomoć od vlasti u Beču dobio titulu barona. Njegov stariji sin Miloš Bajić srušio je stari dvorac Telegdijevih i početkom 20. veka na istom mestu izgradio novu rezidenciju koja se danas vodi kao dvorac Bajića. Miloš Bajić je bio veliki mecena i dobrotvor i osnivač Gimnazije u Novom Sadu. Dvorac Hertelendijevih je prizemna građevina sa osnovom u obliku ćiriličnog slova p, sa dužim bočnim aneksima. U osnovi zgrada je projektovana u secesiji te je oblikovanje dvorca podređeno odlikama vladajućeg stila sa početka 20. veka. Uglovi zgrade su naznačeni bočnim rizalitima flankiranim moćnim pilastrima i završavaju se visokim polukružnim atikama, a karakterističan je i podkrovni talasasti venac. Parka je delimično očuvan, a u sklopu objekta se nalazi nekoliko ekonomskih objekata od kojih se ističe jedan na dnu parcele. Današnji dvorac Bajića je prizemna zgrada izduđene pravougaone osnove sa odlikama eklektike. Glavna fasada je jednostavnog stilskog rešenja, sa središnjim plitkim rizalitom u kome je niz od pet prozorskih otvora i nadvišenih arhivolti razdvojenih plitkim pilastrima koji se završavaju jonskim kapitelima. U dvorištu se nalazi ulazni trem koji nosi šest stubova koji se završavaju jonskim kapitelima. Ispod trema se nalazi kolski prolaz sa kapijom od kovanog gvožđa. Na bočnim krajevima su flankirane polukružne kule. Danas, park iza dvorca Bajića je uništen, na njegovom mestu se nalazi fudbalski teren, a zgrada je zaključana. U dvorcu Hertelendijevih je donedavno bila duševna bolnica, а sada je u pripremi dom za decu sa posebnim potrebama. Oba dvorca su u lošem stanju i oba su evidentirana kulturna dobra.

Dvorac nije otvoren za posetioce!

Dvorac Servijski-Šulpe Novi Kneževac

Dvorac u Novom Kneževcu izgradio je bogati trgovac cincarskog porekla i ugledni građanin novosadskog Magistrata Marko Servijski, koji je na prvoj licitaciji komorskih dobara, održanoj 1781-82. godine, kupio spahiluk Tursku Kanjižu, čime je dobio plemićku titulu i pravo na predikat "od Turske Kanjiže". Nakon kupovine spahiluka, 1793. godine izgradio je dvorac. Njegov sin Đorđe, ostavio je dvorac i imanje u Kanjiži svojoj sestričini Katarini, testamentom iz 1855. godine, koja je udajom za Emila Šulpea imanje i dvorac donela u miraz porodici Šulpe. U zgradi je, dok su u njoj boravili prvobitni vlasnici bila velika bibloteka sa oko 3.000 knjiga, a u dvorcu su se nalazili retki primerci starog majsenskog porcelana, predmeti od srebra, bronze, stari i skupoceni nameštaj i bogata zbirka lovačkih portreta i starog trofejnog oružja. Naslednica Katarine i Emila Šulpe bila je Vilhemina Šulpe, koja je udajom za Andor Talijana dvorac donela u miraz porodici Talijan, koji su posedovali još dva objekta u Novom Kneževcu. Jednu zgradu sagradio je Andor Talijan, a drugu baron Fedor Feilić 1856. godine, da bi kasnije obe zgrade pripale Beli Talijanu. Dvorac Servijski-Šulpe je jedan od starijih, većih i raskošnijih objekata u Vojvodini i svojim proporcijama, obradom fasada i unutrašnjim rasporedom pripada grupi kasnobaroknih građevina ovog tipa. Građen je kao slobodno stojeći objekat okružen parkom i ima izduženu pravougaonu osnovu. Središnji deo glavne fasade je istaknut rizalitom u čijem je središnjem delu karakteristična barokna terasa sa ogradom od kovanog gvožđa. Na atici iznad balkona u reljefu je izveden grb porodice Servijski. Atika i središnji deo masivnog krovišta daju svečani ton i reprezentativnost objektu. Ukrasi u malterskoj plastici, profilisani kordonski i potkrovni venac kao i centralni rizalit, odlike su arhitekture poznobaroknog vremena sa elementima već nastupajućeg klasicizma. Sav pokretni materijal je nakon Drugog Svetskog Rata razvučen. Danas se u dvorcu nalazi opštinski sud i administracija komunalnih službi opštine Novi Kneževac. Prilikom adaptacije objekta za administrativne službe dvorac je izgubio autentičnost spahijske porodične zgrade. Dvorac je kulturno dobro od velikog značaja.

Dvorac nije otvoren za posetioce!