Danas je petak, 24. jul, 205. dan 2015. Do kraja godine ima 160 dana.


1567 - Škotsku kraljicu Mariju Stjuart nezadovoljno plemstvo primoralo je da abdicira, zbog toga što je protestantskoj Škotskoj pokušala da nametne katolicizam.

1783 - Rođen je južnoamerički revolucionar, vojskovođa i državnik Simon Bolivar, najznačajnija ličnost u borbi za nezavisnost Latinske Amerike od Španije. Posle niza vojnih pobeda nad Špancima nazvan je "El Libertador de la Patria" (Oslobodilac otadžbine). Oslobodio je Venecuelu, Ekvador, Panamu i Peru i izabran je za predsednika Kolumbije i Bolivije, koja je po njemu dobila ime. Njegovu životnu zamisao, osnivanje federacije južnoameričkih republika, omela su trvenja vladajućih krugova i otpor SAD i Velike Britanije. Optužen za nameru da se proglasi monarhom, povukao se s vlasti 1830. i ubrzo umro.

1799 - Francuske trupe generala Napoleona Bonaparte potukle su Turke (u stvari egipatske jedinice) kod Abukira u Egiptu.

1802 - Rođen je francuski pisac Aleksandar Dima Otac, jedan od začetnika feljtonističkog romana. Sam ili uz pomoć mnogobrojnih saradnika napisao je oko 300 dela, punih života i zanimljivih preokreta, čija kompozicija, živ dijalog i slikoviti opisi privlače i sada čitalačku publiku širom sveta. Najpre se istakao romantičnim dramama "Anri III i njegov dvor", "Antoni", "Kula Nel", "Kin". Pisao je i komedije, ali je svetsku slavu stekao mnogobrojnim slobodno obrađenim romanima s motivima iz francuske istorije: "Tri musketara", "Grof od Monte Krista", "Kraljica Margo", "Dvadeset godina posle", "Kraljičin đerdan", "Crna lala".

1804 - Srpska potera predvođena bimbašom (turski vojni čin u rangu komandanta bataljona), kasnije vojvodom, Milenkom Stojkovićem uhvatila je i pogubila, na dunavskom ostrvu Ada Kale, dahije Aganliju, Kučuk Aliju, Mulu Jusufa i Mehmeda Fočića, koji su prethodno "sečom knezova" zapalili iskru Prvog srpskog ustanka. Namera dahija bila je da se dočepaju Vidina (danas Bugarska). Vlasti u Istanbulu su verovale da su Srbi osvetom nad dahijama dobili zadovoljenje, ali su se ustanici pod vođstvom Karađorđa sukobili 1805. sa sultanovom vojskom.

1817 - Vođa Prvog srpskog ustanka Djorđe Petrović Karađorđe je, po povratku u otadžbinu iz Rusije (preko Austrije) ubijen u Radovanjskom Lugu kod Velike Plane, prema nalogu knjaza Miloša Obrenovića. U Austrijsko-turskom ratu (Kočina Krajina) borio se kao frajkor (dobrovoljac) u sastavu jedinica kapetana Koče Anđelkovića, na austrijskoj strani. Kao buljubaša (turski čin u rangu komandanta bataljona) učestvovao je u akcijama protiv Janjičara. Na zboru srpskih prvaka u Orašcu 14. februara 1804. izabran je za "vožda" u borbi protiv Turaka. Isteravši Turke iz Beogradskog pašaluka (Smederevskog) posle pobeda na Ivankovcu, Mišaru i Deligradu i oslobođenja Beograda, nastojao je da izdejstvuje priznanje Srbije, ali međunarodni uslovi nisu bili
povoljni. Pokušavao je da se osloni na Rusiju i 1807. stvorena je neka vrsta srpsko-ruskog vojnog savezništva, što je okončano za Srbiju krajnje nepovoljnim Bukureštanskim mirom 1812. Posle sloma ustanka 1813. izbegao je u Austriju, zatim u Rusiju, da bi po povratku u Srbiju tragično nastradao. Karađorđe je rodonačelnik kraljevske porodice Karađorđević.

1824 - Rezultati prvog ispitivanja javnog mnjenja u svetu objavljeni su u američkoj državi Delaver uoči predsedničkih izbora u SAD.

1828 - Rođena je srpska slikarka i pesnikinja Mina Karadžić, kćerka Vuka Karadžića i supruga Alekse Vukomanovića, prvog profesora književnosti na Liceju u Beogradu. Među njenih pedesetak sačuvanih slika, mahom portreta, ističu se "Autoportret", "Crnogorac sa kapom", "Mladi Crnogorac", "Devojka sa vinovom lozom". Prevodila je na nemački srpske narodne pripovetke i poslovice i objavila ih je u Berlinu 1854. Štampala je uspomene na Branka Radičevića i ostavila zabeleške s putovanja po Srbiji.

1828 - Rođen je ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio sopstveni estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. veku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma prognan je u Sibir. U disertaciji "Estetički odnos umetnosti prema stvarnosti" insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, uz podrazumevajuću analizu umetničkih elemenata književnog dela. U romanu "Šta da se radi" vatreno je propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene. Ostala dela: "Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti", "Književno-kritički članci", "Rus na randevuu".

1864 - Rođen je nemački pisac Benjamin Franklin Vedekind, poznat kao Frank Vedekind, koji je ekscentričnim ali snažnim dramama, punim ironije i cinizma, tragike i komike, grotesknih likova, drastičnih erotskih scena i uličnog žargona, provocirao građanski moral. Dela: drame "Prolećno buđenje", "Zemaljski duh", "Markiz fon Kajt", "Pandorina kutija", "Mrtvački ples", "Muzika", "Cenzura", pesme "Četiri godišnja doba".

1883 - U pokušaju da prepliva brzake reke iznad Nijagarinih vodopada, udavio se Metju Veb, koji je 1875. prvi preplivao kanal Lamanš.

1921 - Rođen je Djuzepe di Stefano, italijanski operski umetnik, tenor. Rođen u Kataniji, na Siciliji, pevanje je učio u Milanu, a debi je imao 1947. godine u milanskoj Skali. Zbog specifične boje glasa, od pedesetih 20. veka, Di Stefano je smatran jednim od najboljih svetskih pevača. Osvajač je zlatnog Orfeja, prestižne italijanske muzičke nagrade. Često je pevao u duetu sa operskom divom Marijom Kalas.

1923 - Grčka, Turska i sile pobednice u Prvom svetskom ratu potpisale su u Lozani konvenciju o prinudnom iseljavanju hrišćana iz Turske u Grčku i muslimanskog življa u suprotnom pravcu (svi muslimani Turske, nezavisno od etničkog porekla i jezika smatrani su Turcima u skladu sa islamskim pravom). Turska se odrekla svih prava na prethodno izgubljene teritorije u Prvom svetskom ratu, ali je zadržala Istočnu Trakiju uključujući i Jedrene, čime su definitivno određene granice turske države na evropskom kontinentu.

1943 - Savezničko vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu počelo operaciju "Gomora", usredsređeno teško bombardovanje nemačkog lučkog grada Hamburg.

1946 - SAD su izvele prvu podvodnu atomsku probu na koralskim atolima Bikini u sastavu Maršalskih ostrva u zapadnom delu Pacifika, čime je počela serija atomskih proba čuvana u tajnosti do 1958. Na istom području - čije je stanovništvo prisilno iseljeno - 1954. i 1956. isprobavane su hidrogenske bombe, a posledice visoke radijacije i sada osećaju žitelji pacifičkih ostrva.

1957 - Umro je francuski pisac, režiser i glumac ruskog porekla Aleksandar Žorž Gitri, poznat kao Saša Gitri, autor lakih komedija, koje je sam režirao i u njima igrao glavne uloge. Dela: komedije "Noćni čuvar", "Lepa svadba", operete "Maskirana ljubav", "Mocart", filmovi "Kad bi Versaj progovorio", "Roman jednog varalice".

1967 - Francuski predsednik Šarl de Gol završio je u Montrealu govor usklikom "Živeo slobodni Kvebek" (kanadska pokrajina sa francuskom etničkom većinom, nekada francuska kolonija), izazvavši skandal u kanadskoj javnosti i žestok protest premijera Lestera Pirsona, pa je šef francuske države bio primoran da skrati posetu Kanadi.

1974 - Konstantin Karamanlis je, posle sedmogodišnje vladavine vojne uprave, obrazovao u Grčkoj prvu civilnu vladu i u toj zemlji je saopštena opšta amnestija za sve političke zatvorenike.

1974 - Umro je engleski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935, koji je 1932. otkrio neutron. U Drugom svetskom ratu od 1943. do 1945. kao glavni britanski instruktor radio je na "Menhetn projektu" razvoja atomske bombe u Los Alamosu, SAD.

1976 - Američki svemirski brod "Viking 1" spustio se na Mars, čime je počelo ispitivanje mogućnosti života na toj planeti.

1980 - Umro je engleski filmski glumac Piter Selers, izuzetan komičar, majstor prerušavanja. Igrao je u seriji filmova o Pink Panteru. Ostali filmovi: "Dr Strendžlav", "Lolita", "Pucanj u tami", "Šta je novo, mačkice", "Zatvorenik Zende", "Dobrodošli, gospodine Čens".

1981 - U kineskoj provinciji Sečuan u poplavama je poginulo više od 700 ljudi, a milion i po je ostalo bez krova nad glavom.

1991 - Preminuo je jevrejski pisac Isak Baševis Singer, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1978, čija su dela inspirisana tradicijom i folklorom Jevreja u Istočnoj Evropi, najviše Galiciji (danas podeljena između Poljske i Ukrajine). Jevrejska zajednica u toj oblasti imala je brojne specifičnosti, i one su najčešća tema njegovih dela. Preselio se u SAD 1935. Dela: romani "Satana u Goraju", "Moskatovi", "Mađioničar iz Lublina", "Rob", "Imanje", "Posed", "Neprijatelji: ljubavna priča", "Šoša", zbirke priča "Gimpel luda", "Spinoza iz Pijačne ulice", "Kratki petak", "Seansa i druge priče", "Strasti", "Stara ljubav",
memoarske knjige "U sudnici mog oca", "Dečak u traganju za Bogom",
"Mladić u traganju za ljubavlju", "Izgubljen u Americi".

1996 - U predgrađu glavnog grada Šri Lanke Kolomba poginulo je 57 i ranjeno više od 500 ljudi u eksploziji podmetnutoj u prigradski voz, za koju su optuženi tamilski pobunjenici.

2005 - Umro je britanski naučnik Ričard Dol, koji je prvi utvrdio vezu između duvana i raka pluća, kao i između alkohola i raka dojke i otkrio pozitivno dejstvo aspirina u lečenju srčanih oboljenja.

2005 - Amerikanac Lens Armstrong sedmi put zaredom trijumfovao je na najvećoj svetskoj biciklističkoj trci - "Tur d'Frans" i tako karijeru okončao podvigom koji će teško biti ponovljen.

   

1261 - Mihailo VIII Paleolog povratio je Konstantinopolj (Carigrad) i ponovo ga proglasio prestonicom Vizantije. Grad su 1204. osvojili krstaši, spalili ga i opljačkali, i zajedno s Mlečanima proglasili ga prestonicom Latinskog carstva, a prestonica Vizantije premeštena je u Nikeju (Nikejsko carstvo).

1593 - Kralj Francuske Anri IV, kralj Navare pre dolaska na francuski presto 1589. i vođa francuskih hugenota, prešao je u katoličanstvo.

1712 - Vojska švajcarskih protestanskih kantona je u bici kod Vilmergena potukla snage katoličkih kantona, čime su u Švajcarskoj okončani verski ratovi.

1817 - Po povratku u Srbiju, ubijen je legendarni vođa Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović (Karađorđe). On je, posle sloma ustanka 1813. godine, izbegao u Austriju, a zatim u Rusiju.

1834 - Umro je engleski pesnik Semjuel Tejlor Kolridž. Njegove poeme "Stari mornar" i "Kubla Kan" smatraju se vrhunskim delima romantične, intuitivne poezije, a na njegovim teorijskim pogledina ("Književna biografija") zasnovana je englesko-američka "nova kritika".

1843 - Umro je škotski hemičar Čarls Mekintoš, pronalazač nepromočive tkanine za kišne ogrtače.

1848 - Rođen je britanski državnik Artur Džejms Balfur, premijer (1902-06) i ministar inostranih poslova (1916-19). Predložio je 1917. stvaranje nacionalne države Jevreja u Palestini (Balfurova deklaracija).

1848 - Austrijanci su u bici kod Kustoce porazili snage Sardinske kraljevine (Pijemont), suzbivši prvi značajniji napor za ujedinjenje italijanskih teritorija u jedinstvenu državu. ;

1878 - Prva kineska diplomatska misija u SAD stigla je u Vašington.

1894 - Rođen je američki filmski glumac Volter Brenan, najčuveniji epizodista svetske kinematografije. Igrao je u više od sto filmova i dobitnik je više Oskara.

1898 - Vojska SAD je u špansko-američkom ratu okupirala Portoriko, koji je Pariskim mirovnim ugovorom iste godine ustupljen SAD. Istog dana 1953. dobio je status pridružene države SAD.

1907 - Japan je proglasio protektorat nad Korejom sa pravom da kontroliše vladu te zemlje.

1909 - Francuski pilot Luj Blerio prvi je preleteo avionom kanal Lamanš. Razdaljinu od 40 kilometara od Lebaraka kod Kalea do Dovera preleteo je za 37 minuta.

1917 - Holanđanka Margareta Gertruda Cele, poznata kao Mata Hari, osuđena je na smrt pod otužbom da je špijunirala za Nemce tokom Prvog svetskog rata.

1934 - Nacisti su u Beču ubili austrijskog kancelara Engelberta Dolfusa.

1943 - Italijanski diktator Benito Musolini primoran je, nakon sednice Velikog fašističkog veća, da podnese ostavku. Kralj Viktor Emanuele imenovao je za premijera maršala Pjetra Badolja. Musolini je uhapšen i interniran, a 1945. je streljan.

1952 - Stupio je na snagu ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik, što je bila prva faza stvaranja Evropske unije.

1956 - U sudaru italijanskog i švedskog broda "Andrea Dorija" i "Stokholm" ispred obala SAD u Atlantskom okeanu poginulo je 50 ljudi.

1957 - Tunis je postao republika, a za predsednika je izabran Habib Burgiba.

1963 - SSSR, SAD i Velika Britanija zaključile su ugovor o zabrani nuklearnih proba u vazduhu, pod vodom i u kosmosu.

1968 - Papa Pavle VI (Paulus) zabranio je vernicima rimokatoličke crkve sve veštačke metode sprečavanja začeća.

1978 - Rođena je prva na svetu "beba iz epruvete", Luis Đoj Braun u bolnici u Lankaširu, u Velikoj Britaniji.

1982 - Vođa Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO) Jaser Arafat potpisao je u Bejrutu deklaraciju kojom je prihvatio rezolucije UN o postojanju države Izrael.

1986 - Umro je američki filmski režiser italijanskog porekla Vinsent Mineli, dobitnik Oskara 1958. za film "Žiži" ("Amerikanac u Parizu", "Žeđ za životom").

1991 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov predložio je liderima Komunističke partije SSSR-a novu platformu u kojoj izgradnja komunizma više nije osnovni cilj i pozvao ih da odbace "zastarele ideološke dogme".

1992 - Italijanska vlada poslala je 7.000 vojnika na Siciliju, u nastojanju da razbije mafiju.

1994 - Izrael i Jordan su potpisali u Vašingtonu deklaraciju kojom je okončano ratno stanje između dve države.

1995 - Međunarodni sud za ratne zločine na prostoru biše Jugoslavije u Hagu podigao je optužnice protiv Radovana Karadžića, Ratka Mladića, Milana Martića i još 21 osobe, uglavnom komandanata i stražara zatvoreničkih logora u Bosni. Lider bosanskih Srba Radovan Karadžić i general Ratko Mladić optuženi su za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti.

2000 - Supersonični avion kompanije "Er Frans" srušio se blizu Pariza neposredno nakon poletanja. Poginulo je 109 putnika i članova posade, i još četvoro ljudi na zemlji. To je bila prva nesreća "konkorda" od kako je počeo da leti 1969.

2002 - Ruski predsednik Vladimir Putin potpisao je zakon kojim se Rusima dozvoljava da prodaju i iznajmljuju svoje zemljišne posede, po prvi put od 1917. godine.

2011 - Umro je kiparski reditelj Majkl Kakojanis, koji je svetsku slavu stekao filmom "Grk Zorba" 1964, koji je dobio tri Oskara.

   

1847 - Liberija, država oslobođenih američkih robova koji su se doselili u Afriku, postala je prva nezavisna republika na tm kontinentu.

1856 - U Dablinu je rođen engleski dramski pisac, novinar i kritičar Džordž Bernard Šo. Književnu karijeru počeo je pisanjem romana i pozorišnih kritika, a proslavio se mnogobrojnim pozorišnim delima. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1925. ("Kandida", "Zanat gospođe Voren", "Major Barbara", "Pigmalion").

1858 - Lajonel Rotšild je postao prvi Jevrejin član donjeg doma britanskog parlamenta.

1875 - Rođen je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung, osnivač "analitičke" ili "kompleksne" psihologije, u kojoj se razlikuju dva sloja podsvesnog - individualno i kolektivno ("Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbilika duha", "Studija o arhetipovima").

1894 - Rođen je engleski pisac Oldos Haksli jedan od najistaknutijih evropskih esejista 20. veka. Njegovi "romani ideja" zasnovani su na esejističkim modelima rasprava i sukoba načela ("Kontrapunkt života", "Vrli novi svet", "Slepi u Gazi").

1908 - Rođen je čileanski državnik Salvador Aljende Gosens, osnivač Socijalističke partije i prvi marksista predsednik Čilea (1970). Ubijen je u udaru vojne hunte pod vođstvom generala Augusta Pinočea 11. septembra 1973.

1909 - Pokušaj španske vlade da u Kataloniji mobiliše rezerviste za borbe u Maroku doveo je do ustanka u Barseloni, koji je krvavo ugušen ("Krvava katalonska nedelja").

1928 - Rođen je američki filmski režiser Stenli Kjubrik koji se proslavio filmovima različitih žanrova - "2001 - Odiseja u svemiru", "Paklena pomorandža", "Dr Strejndžlav" i "Lolita".

1941 - Predsednik SAD Frenklin Delano Ruzvelt zamrznuo je svu japansku imovinu u SAD i time obustavio američko-japansku trgovinu.

1943 - Rođen je britanski muzičar Mik Džeger osnivač i pevač rok grupe "Roling stouns".

1945 - Na parlamentarnim izborima u Velikoj Britaniji pobedili su laburisti i njihov lider Klement Atli zamenio je na mestu premijera Vinstona Čerčila.

1950 - Američki vojnici, tokom Korejskog rata, počinili su masakr nad stotinama nenaoružanih izbeglica u selu No Gun Ri.

1952 - Umrla je Eva Peron (33), popularna supruga predsednika Argentine, Huana Perona.

1953 - Napadom gerilaca na kasarnu Monkada u gradu Santjaguo de Kuba, Fidel Kastro je počeo borbu protiv režima diktatora Fulhensija Batiste.

1956 - Egipatski predsednik Gamal Abdel Naser nacionalizovao je Suecki kanal, koji je bio pod kontrolom anglo-francuske komapnije.

1963 - Od zemljotresa u glavnom gradu Makedonije, Skoplju, poginulo je više od hiljadu ljudi, a grad je razrušen.

1965 - Maldivska ostrva u Indijskom okeanu, britanski protektorat od 1887, stekla su nezavisnost.

1974 - Konstantin Karamanlis, novi grčki premijer, formirao je prvu civilnu vladu, nakon sedmogodišnjeg vojnog režima u Grčkoj.

1984 - Umro je američki statističar Džordž Horas Galup , direktor i osnivač (1935) "Galupovog instituta" za ispitivanje javnog mnjenja.

1995 - Peru i Ekvador su se sporazumeli o demilitarizovanoj zoni od oko 500 kvadratnih kilometara u pograničnom amazonskom području, okončavši međusobni jednomesečni rat.

2001 - Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu otpečatio je optužnicu protiv generala Hrvatske vojske u penziji Ante Gotovine, izdatu zbog zločina nad Srbima za vreme i posle operacije "Oluja" 1995. u Krajini, u Hrvatskoj. Gotovina je uhapšen krajem 2005. u Španiji i izručen Tribunalu, gde je 2011. osuđen na 24 godine zatvora, ali je odlukom Apelacionog veća oslobođen krivice i pušten na slobodu.

2002 - Umro je Badi Bejker, američki kompozitor koji je komponovao muziku za preko 200 filmova Volta Diznija.

2003 - Umro je britanski reditelj Džon Šlezinger. Njegov film "Ponoćni kauboj" nagrađen je Oskarom, a snimio je i filmove "Darling", "Lažov Bili", "Daleko od razuzdane gomile" i "Maratonac".

   

916 - Umro je slovenski prosvetitelj Kliment Ohridski, najpoznatiji učenik braće Ćirila i Metodija i njihov saradnik u širenju slovenske pismenosti i književnosti.

1189 - Veliki župan Stefan Nemanja ugostio je u Nišu nemačkog cara Fridriha I Barbarosu na njegovom proputovanju kroz Srbiju u Trećem krstaškom ratu, i ponudio mu savez protiv Vizantije.

1540 - Pod optužbom za veleizdaju, pogubljen je Tomas Kromvel, glavni savetnik engleskog kralja Henrija VIII.

1675 - U bici kod Sazbaha, u Holandskom ratu, poginuo je francuski vojskovođa Anri Tiren, komandant francuske vojske u Tridesetogodišnjem ratu.

1789 - Kongres SAD osnovao je Odeljenje za spoljne poslove, koje je kasnije postalo Stejt department.

1830 - U Francuskoj je izbila trodnevna "Julska revolucija" izazvana odlukom kralja Šarla X Burbonskog da ukine slobodu štampe, raspusti tek izabranu skupštinu i promeni izborni zakon. Kralj je abdicirao i emigrirao u Škotsku.

1832 - Rođen je Đura Jakšić, najveći liričar srpskog romantizma i jedan od najdarovitijih srpskih slikara 19. veka. Pored poezije, koja je najvrednija u njegovom književnom opusu, pisao je pripovetke i herojske poeme ("Na Liparu", "Ponoć", "Padajte braćo", "Otadžbina", "Seobe Srbalja", "Stanoje Glavaš").

1835 - Rođen je Đozue Karduči, najveći italijanski pesnik u prvim decenijama posle ujedinjenja Italije, profesor italijanske književnosti Univerziteta u Bolonji. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1906. ("Jambi i epode", "Nove rime", "Varvarske ode").

1839 - Počeo je Opijumski rat Kine i Velike Britanije kada su kineske vlasti u luci u Kantonu zaplenile i uništile 20.000 sanduka opijuma.

1841 - U dvoboju je poginuo ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov, pesnik kavkaskih pejsaža i romantičnog buntovništva, jedan od najznačajnijih pesnika i prozaista ruske književnosti 19. veka ("Junak našeg doba", ; "Demon", "Pesma o trgovcu Kalašnikovu").

1844 - Umro je engleski hemičar i fizičar Džon Dalton, jedan od osnivača atomske teorije materije ("Novi sistem filozofije hemije"). Proučavao je anomaliju neprepoznavanja boja, koja je po njemu nazvana daltonizam.

1872 - Rođen je srpski kompozitor i dirigent Stanislav Binički, autor prve izvedene srpske opere "Na uranku" (na tekst B. Nušića) i "Marša na Drinu". Osnovao je Beogradski vojni orkestar (1899), a sa Stevanom Mokranjcem Srpsku muzičku školu, koja je kasnije dobila ime "Mokranjac".

1874 - U Kragujevcu je pokrenut list "Glas javnosti", glasilo socijalista Svetozara Markovića.

1905 - U Ljubotinju, u Crnoj Gori, rođen je Petar Lubarda, jedan od najznačajnijih jugoslovenskih slikara 20. veka. Izlagao je na mnogim izložbama u zemlji i inostranstvu i dobitnik je mnogobrojnih nagrada. Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU).

1917 - Umro je švajcarski hirurg Emil Teodor Koher, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1909. Ispitivao je funkciju štitne žlezde i znatno doprineo razvoju savremene hirurgije.

1921 - Kanadski lekari Frederik Grant Benting i Čarls Best izolovali su insulin, što je ubrzo omogućilo efikasno lečenje dotad smrtonosne šećerne bolesti.

1953 - U Panmundžomu je potpisan sporazum o primirju u Korejskom ratu, čime je okončan trogodišnji rat u kojem je poginulo 1,6 miliona Korejaca i Kineza i preko 118.000 pripadnika trupa UN.

1954 - Velika Britanija i Egipat postigli su sporazum o okončanju 72-godišnje britanske kontrole nad Sueckim kanalom.

1955 - Austrija je obnovila državni suverenitet pošto su zemlju nakon 17 godina napustile strane trupe - nemačke po završetku Drugog svetskog rata, a savezničke 10 godina kasnije.

1967 - Umro je srpski pisac Veljko Petrović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Matice srpske u Novom Sadu, Srpske književne zadruge u Beogradu i upravnik beogradskog Narodnog muzeja ("Rodoljubive pesme", zbirke pripovedaka "Bunja i drugi u Ravangradu", "Pomerene savesti", "Prepelica u ruci").

1970 - Umro je portugalski diktator Antonio de Oliveira Salazar. Postao je premijer 1932. i vladao uz pomoć vojske i tajne policije do 1968, kada se zbog bolesti povukao sa vlasti.

1980 - U izbeglištvu u Kairu umro je bivši iranski šah Mohamed Reza Pahlavi. Na vlast je došao 1941, a zbačen je u Islamskoj revoluciji ajatolaha Homeinija 1979.

1984 - Umro je britanski filmski i pozorišni glumac Džejms Mejsn, koji je u dugačkoj filmskoj karijeri snimio više od 80 filmova ("Požar nad Engleskom", Čovek u sivom", "Pustinjski lisac", "Julije Cezar").

1985 - U državnom udaru u Ugandi svrgnut je predsednik Milton Apolo Obote, koji je bio šef države od 1966. do 1971, kada ga je oborio Idi Amin Dada. Drugi put je postao predsednik 1979.

1989 - Krister Peterson proglašen je krivim i osuđen na doživotnu robiju zbog ubistva švedskog premijera Olofa Palmea 1986. On je kasnije oslobođen, a ubistvo je ostalo nerazjašnjeno.

1990 - Belorusija je proglasila nezavisnost od tadašnjeg SSSR-a.

1996 - Tokom Olimpijskih igara u Atlanti eksplodirala je bomba u zabavnom parku. Poginulo je dvoje i ranjeno 110 ljudi.

1998 - Bivša stažistikinja u Beloj kući, Monika Luinski dala je prvu izjavu istražiteljima i time prekinula šestomesečnu ćutnju u vezi sa ljubavnom aferom sa američkim predsednikom Bilom Klintonom.

2001 - SAD su produžile sankcije Iranu i Libiji na još pet godina.

2003 - Umro je slavni američki komičar Bob Houp koji je tokom 70-godišnje karijere igrao u vodviljima, radio dramama, pozorištu, filmu i televiziji.

   

1330. Srpski kralj Stefan Dečanski potukao je u bici kod Velbužda vojsku bugarskog cara Mihajla Šišmana, koji je poginuo u toj bici.

1586. Tomas Heriot je iz Kolumbije doneo prve krompire u Englesku. Krajem XVI veka krompir je prenet i u Španiju. U početku se gajio kao ukrasna biljka, ali se zbog porasta stanovništva, ratova i gladi, širom Evrope počeo koristiti za ishranu.

1655. Umro je francuski pisac Sirano de Beržerak, poznat po delu "Drugi svet", u kojem je spojio političku satiru i naučnu fantastiku. Edmon Rostan ga je uzeo za glavnog junaka popularne komedije "Sirano de Beržerak".

1741. Umro je italijanski kompozitor i virtuoz na violini Antonio Vivaldi, jedan od najznačajnijih predstavnika baroka i prethodnika novog doba klasike. Iz njegovog obimnog stvaralačkog opusa najčuveniji je koncert za violinu i orkestar "Četiri godišnja doba".

1750. Umro je nemački kompozitor Johan Sebastijan Bah. Savremenici su ga više cenili kao orguljaša, a interes za njegovu muziku i svest o njegovom značaju u istoriji muzike pojavili su se tek početkom 19. veka, u doba muzičkog romantizma, naročito nakon Mendelsonovog izvođenja Bahovog remek-dela "Muke po Mateji" (1829).

1794. Na giljotini su pogubljeni jedan od glavnih vođa Francuske revolucije i vođa jakobinaca Maksimilijan Robespjer i njegovi sledbenici. To je bio kraj "jakobinske diktature", koja je zavedena u jesen 1793.

1821. Peru je proglasio nezavisnost od Španije.

1858. Prvi put je upotrebljen otisak prstiju kao znak identifikacije. Upotrebio ga je Vilijam Herčel u Indiji, kada je uzeo otisak od Radjadhara Konaija na poleđini jednog ugovora.

1868. Ratifikovan je 14. amandman Ustava SAD, kojim su Afroamerikanci dobili pravo na američko državljanstvo.

1876. U bici na Vučjem dolu Crnogorci su pobedili tursku vojsku pod komandom Muktar-paše i naneli joj teške gubitke - oko 4.000 mrtvih i ranjenih i 310 zarobljenih.

1899. Rođen je srpski književni i pozorišni kritičar Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971. Objavio je više dela iz oblasti književne i pozorišne kritike.

1914. Austro-Ugarska je objavila rat Srbiji, mesec dana posle atentata na prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu. Dalji tok događaja doveo je do Prvog svetskog rata.

1919. U Amsterdamu je počeo Međunarodni sindikalni kongres, na kojem je osnovan Internacionalni savez sindikata, poznatiji pod nazivom Amsterdamska sindikalna internacionala.

1937. Japanci su u kinesko-japanskom ratu zauzeli Peking.

1940. Britanci su u Drugom svetskom ratu odbili nemački napad na mediteransko ostrvo Maltu.

1941. U odmazdi za požare u nemačkim garažama, Nemci su u Beogradu u Drugom svetskom ratu streljali više od 120 ljudi, mahom Jevreja, komunista i njihovih simpatizera.

1942. Umro je britanski arheolog Vilijam Pitri, koji je 1880. počeo prva naučna arheološka iskopavanja u Egiptu i vodio ih gotovo pola veka. Osnovao je Britansku arheološku školu u Egiptu (1906).

1945. Američki bombarder B-25 je u gustoj magli udario u "Empajer stejt bilding" u Njujorku, tada najvišu zgradu u svetu. Poginulo je 14 ljudi.

1968. Umro je nemački hemičar i nuklearni fizičar Oto Han, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1944. Jedan je od inicijatora i potpisnika Getingenškog apela (1957) protiv atomskog naoružanja.

1976. U zemljotresu u kojem je potpuno razoren kineski grad Tangšan poginulo je najmanje 242.000, a ranjeno 164.000 ljudi.

1984. Predsednik SAD Ronald Regan otvorio je Olimpijske igre u Los Anđelesu, koje su bojkotovali SSSR i još neke zemlje tadašnjeg sovjetskog bloka kao revanš za američki bojkot Olimpijskih igara u Moskvi 1980.

1999. Evropski sud za ljudska prava proglasio je francusku državu krivom za torturu nad uhapšenikom osumnjičenim za rasturanje droge. To je bila prva presuda ovog suda jednoj evropskoj zemlji.

2000. Mirovne trupe UN-a ušle su u delove graničnog područja između Libana i Izraela. Izrael je 24. maja, posle 22 godine, povukao svoje trupe iz okupacione zone od 15 kilometara.

2001. Alehandro Toledo preuzeo je dužnost predsednika Perua. On je prvi predsednik indijskog porekla u istoriji te zemlje.

2005. Irska republikanska armija (IRA) zvanično je proglasila kraj svoje oružane kampanje protiv britanske vlasti u Severnoj Irskoj, koja je trajala 35 godina i saopštila da će se za svoje ciljeve boriti političkim sredstvima.

   

1526 - U pohodu na Ugarsku, turska vojska je posle tronedeljne opsade zauzela Petrovaradin. Turci su zatim osvojili susedne gradove u Sremu i kod Osijeka izgradili most na reci Dravi, prešli u Ugarsku i 29. avgusta, kod Mohača, potukli vojsku kralja Ljudevita II.

1588 - Britanska flota pod komandom lorda Hauarda i ser Fransisa Drejka porazila je špansku "Nepobedivu armadu" od oko 125 brodova, koju je u invaziju na Englesku poslao španski kralj Filip II.

1805 - Rođen je francuski istoričar i političar Aleksis de Tokvil čije je delo imalo značajan uticaj na razvoj građanske demokratije ("Američka demokratija").

1856 - Umro je nemački kompozitor Robert Šuman jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma ("Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir i za violončelo, ciklusi solo pesama).

1878 - Počela je austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine, na osnovu dogovora evropskih sila na Berlinskom kongresu.

1883 - Rođen je italijanski diktator i fašista Benito Musolini, koji je vladao Italijom od 1922. do 1943. i uveo Italiju u Drugi svetski rat na strani Nemačke 1940. Italijanski partizani ; uhvatili su ga 1945. pri pokušaju bekstva iz zemlje i streljali.

1890 - Umro je holandski slikar Vinsent van Gog, dva dana pošto je pokušao samoubistvo. Jedan od najcenjenijih umetnika čije je delo presudno uticalo na evropsko slikarstvo u traženju novog likovnog izraza, za života je prodao samo jednu sliku.

1900 - Anarhista Gaetano Breši u Monci je ubio italijanskog kralja Umberta I. Atentator je 1901. izvršio samoubistvo.

1905 - Rođen je švedski političar Dag Hamaršeld, generalni sekretar UN od 1953. do 1961, kada je poginuo u avionskoj nesreći u Africi na jednom od svojih mirovnih putovanja (kongoanska kriza). Posthumno mu je dodeljena Nobelova nagrada za mir.

1937 - Japanske trupe okupirale su u Kinesko-japanskom ratu kineski grad Tjencin.

1940 - Počela je vazdušna ofanziva Nemačke na Veliku Britaniju u Drugom svetskom ratu.

1941 - Višijevska Francuska i Japan potpisali su sporazum o "zajedničkom protektoratu" nad Indokinom. Francuska je nastavila upravljanje Indokinom, a Japan je poslao trupe.

1946 - U Parizu je počela mirovna konferencija zemalja pobednica u Drugom svetskom ratu. Mirovni ugovori, usaglašeni tokom zasedanja konferencije od 29.7. do 16.10, potpisani su 10. februara 1947.

1948 - Na stadionu "Vembli" u Londonu otvorene su prve Olimpijske igre posle Drugog svetskog rata.

1967 - U Vijetnamskom ratu u požaru je oštećen američki nosač aviona "Forestal" pri čemu je poginulo 130 ljudi.

1981 - U katedrali Svetog Pavla u Londonu venčali su se naslednik britanskog prestola, princ od Velsa Čarls i Dajana Spense.

1983 - Umro je britanski pozorišni i filmski glumac Dejvid Niven dobitnik Oskara 1958. za film "Odvojeni stolovi".

1983 - Umro je španski filmski režiser Luis Bunjuel jedan od najvećih reditelja u svetskoj kinematografiji, poznat po nadrealističkim filmskim ostvarenjima ("Andaluzijski pas", "Viridijana", "Lepotica dana", "Diskretni šarm buržoazije").

1985 - Alan Garsija inaugurisan je za novog predsednika Perua, i sa 36 godina postao najmlađi šef države na svetu.

1992 - Bivši istočnonemački komunistički lider Erih Honeker došao je u Berlin, nakon osam meseci provedenih i Ambasadi Čilea u Moskvi, da se suoči sa optužnicom za smrt mnogih nemačkih građana koji su preko Berlinskog zida pokušali da pobegnu u tadašnji Zapadni Berlin.

1994 - Bivši premijer Italije Betino Kraksi osuđen je na osam i po godina zatvora pod optužbom za prevaru. Kraksi je presudu dočekao u izbeglištvu u Tunisu, gde je i umro.

1996 - Kina je izvela nuklearnu probu jačine 4,3 stepena Rihterove skale na Lop Noru, a potom obećala da će se ubuduće pridržavati moratorijuma na nuklearne probe.

1999 - U Sarajevu je počeo samit Pakta stabilnosti za jugoistočnu Evropu. Delegacije iz 39 zemalja i predstavnici 17 međunarodnih organizacija usvojili su 30. jula deklaraciju o demokratizaciji i ekonomskoj obnovi Balkana. Srbiji, koja nije pozvana na samit, poručeno je da može da se priključi Paktu kada prihvati demokratske promene.

2001 - Umro je bivši lider poljske komunističke partije Edvard Gjerek.

2014 - Evropska unija je usvojila nove ekonomske sankcije protiv Rusije zbog njene umešanosti u konflikt u Urajini, koje će pogoditi naftni sektor, sektor odbrane i osetljive tehnologije. Iz istih razloga i SAD su, takodje, uvele nove ekonomske sankcije protiv ključnih sektora ruske ekonomije.

Danas je četvrtak, 30. jul, 211. dan 2015. Do kraja godine ima 154 dana.


1419 - Upadom Husita u Gradsku većnicu u Pragu i izbacivanjem kroz prozor članova praške gradske uprave sastavljene od Nemaca, u Češkoj je izbio husitski ustanak. Husiti su bili sledbenici verskog reformatora Jana Husa, neka vrsta čeških protestanata, ali i borci protiv germanizacije. Odbili su da priznaju nemačkog cara Sigismunda I za češkog kralja, pa je on u savezu s papom pokrenuo protiv njih "krstaški rat" koji je trajao do 1436. Naneli su trupama nemačkog cara niz poraza, čak su prodrli i duboko u unutrašnjost Nemačke kako bi podigli na ustanak i nemačke seljake, ali su na kraju poraženi, između ostalog, zbog međusobnih podela i sukoba. Ipak Husitski pokret znatno je oslabio nemački uticaj u Češkoj, tako da je intenzivnija germanizacija ipak bila oslabljena sve do perioda Tridesetogodišnjeg rata u 17. veku, kada je nemački uticaj preovladao.

1511 - Rođen je italijanski slikar, arhitekta i pisac Djorđo Vazari, jedan od prvih teoretičara istorije umetnosti. Radio je na mnogim građevinama i naslikao veliki broj fresaka i slika u rimskim i firentinskim crkvama i palatama. Njegove biografije italijanskih umetnika od 13. do 16. veka glavni su izvor za proučavanje italijanske renesansne umetnosti.

1771 - Umro je engleski pisac Tomas Grej, pesnik klasicističke škole, kojeg ljubav prema prirodi, dubina osećanja i simpatije za običnog čoveka čine pretečom romantizma. Napisao je malo pesama, ali zauzima visoko mesto u engleskoj literaturi zahvaljujući savršenoj formi stihova, a "Elegija napisana na seoskom groblju" smatra se jednom od najlepših pesama na engleskom jeziku. Njegovu romantičnu pesmu "Bard" na srpski jezik prepevao je Jovan Jovanović Zmaj.

1784 - Umro je francuski filozof i pisac Deni Didro. Bio je veoma kritičan prema svakoj vrsti religioznosti. Nosilac je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj, inspirator je i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije", objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova. Kao protivnik klasičnih autoriteta i tradicionalizma, znatno je uticao na raspoloženje građanstva u borbi protiv starog režima. U filozofskim raspravama razvijao je materijalističko-naturalističke ideje, a u esejima i književnim delima zalagao se za novu kulturu zasnovanu na strogom racionalizmu. Dela: "Pismo o slepima na pouku onima koji vide", "Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac", "Saloni".

1818 - Rođena je engleska književnica irskog porekla Emili Bronte, koja se proslavila romanom "Orkanski visovi".

1863 - Rođen je američki automobilski magnat Henri Ford, proizvođač i konstruktor koji je najviše doprineo naglom razvoju automobilizma. Počeo je kao kovač, ali je vremenom uspeo da izgradi čitavu industrijsku imperiju. Prve "benzinske kočije" konstruisao je 1896, a od 1899. bavio se proizvodnjom automobila, kasnije i traktora. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, kao i povoljno kreditiranje kupaca ustrojeno tako da prosečnom građaninu SAD automobili budu dostupni. Godine 1908. stvorio je "model T", "narodni automobil" koji je motorizovao SAD. Napisao je sećanja: "Moj život i rad", ali i antisemitsko delo "Međunarodni Jevrejin", kojeg se kasnije odrekao.

1898 - Rođen je engleski vajar Henri Mur, jedan od najvećih skulptora 20. veka, inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti. Inspirisao se arhaičnom i primitivnom umetnošću, naročito stvaralaštvom stanovnika predkolumbovske Amerike. Pod uticajem španskog slikara Pabla Pikasa i francuskog vajara rumunskog porekla Konstantina Brankušija, težio je sintezi apstraktnih oblika i nadrealističkih ideja.

1898 - Umro je nemački državnik Oto fon Bizmark (fon Bizmark-Šenhauzen), nazvan "gvozdeni kancelar", koji je "krvlju i gvožđem" ujedinio nemačke države. Postao je 1862. kancelar Pruske, 1864. u savezu sa Austrijom napao je Dansku i osvojio Šlezvig, a onda se okrenuo protiv Beča i 1866. porazio Austriju, što mu je omogućilo da s Pruskom ujedini severne nemačke državice u Severnonemački savez. Isprovocirao je Nemačko-francuski rat i posle pobede nad Francuskom proglasio je početkom 1871. Nemačku carevinom, a Vilhelma I carem. Suzbijao je separatizam nemačkog rimokatoličkog juga. Godine 1878. objavio je "Izuzetni zakon" (Lex specialis), kojim je socijaldemokratiju stavio van zakona, ali je paralelno uveo socijalne reforme. Zbog neslaganja sa novim carem Vilhelmom II, 1890. povukao se sa vlasti, posle 28 godina gotovo neograničene vladavine.

1912 - Umro je japanski car Meiđi tokom čije vladavine je Japan preobražen u modernu državu. Bio je to početak velike imperijalne ekspanzije te zemlje. Ipak ogromna privredna i naučna snaga savremenog Japana najvećim delom je izgrađena tek posle Drugog svetskog rata.

1930 - Urugvaj je u Montevideu, pobedom u finalu Prvog svetskog fudbalskog prvenstva nad Argentinom sa 4:2, postao prvi svetski šampion. Prethodno je u polufinalu sa 6:1 pobedio Kraljevinu Jugoslaviju, u utakmici koja je obilovala sudskom smovoljom na štetu jugoslovenskog tima.

1945 - Američku krstaricu "Indijanapolis" potopila je japanska podmornica, usmrtivši više od 800 ljudi.

1966 - Engleska je pobedom nad Nemačkom rezultatom 4:2 u finalu svetskog fudbalskog prvenstva odigranom na londonskom stadionu "Vembli" prvi put postala prvak sveta.

1971 - U japanski putnički "Boing 727" udario je borbeni avion, izazvavši smrt 162 ljudi.

1974 - Turska, Grčka i Velika Britanija potpisale su sporazum o prekidu vatre na Kipru. Do borbenih dejstava je došlo nakon što su se turske trupe iskrcale na tom mediteranskom ostrvu 1973. da bi sprečile ujedinjenje Kipra sa Grčkom, što je bila težnja većine kiparskih Grka od sticanja nezavisnosti 1960. Do tada to ostrvo je bilo britanska kolonija.

1975 - U Helsinkiju je počela Konferencija o evropskoj bezbednosti i saradnji koja je okupila državnike 35 zemalja, uključujući lidere Sovjetskog Saveza i SAD. Glavni cilj skupa bilo je osiguranje mira u Evropi.

1980 - Posle 74 godine britansko-francuske kolonijalne uprave, pacifički arhipelag Novi Hebridi stekao je nezavisnost pod imenom Republika Vanuatu.

1989 - General Vojćeh Jaruzelski napustio je posle osam godina položaj šefa vladajuće komunističke partije, a novi lider poljskih komunista postao je njegov prijatelj i štićenik Mječislav Rakovski.

1990 - Član britanskog parlamenta, konzervativac Ian Gau, blizak saradnik Margaret Tačer, poginuo je u eksploziji bombe koju je u automobil podmetnula Irska republikanska armija.

1993 - Lideri bosanskih muslimana (Bošnjaka) Srba i Hrvata iz Bosne i Hercegovine, postigli su na mirovnim pregovorima u Ženevi dogovor, prema kojem bi BiH činile tri etničke republike. Ni ovaj sporazum nije zaustavio građanski rat, najviše zbog uplitanja inostranih interesa.

1997 - Dvojica arapskih islamskih terorista, samoubica, usmrtili su u Jerusalimu 18 ljudi.

1999 - Američka vojska zvanično je okončala operacije u Panami, posle stogodišnjeg prisustva u toj zemlji Centralne Amerike, koju su SAD i osnovale radi efikasnije kontrole nad Panamskim kanalom. Do 1903. Panama je bila sastavni deo Kolumbije, ali su SAD izmislile podršku tamošnjem "pokretu za samostalnost" pošto se vlada Kolumbije nije složila s predlozima SAD vezanim za status Panamskog kanala.

2003 - Poslednja "buba" sišla je sa proizvodne trake u Meksiku "folksvagen" broj 21.529.464, koliko ih je za 68 godina proizvedeno u Nemačkoj i drugim zemljama, čime je okončana istorija najduže proizvođenog automobila. Proizvodnja "foksvagena" bila je ideja nemačkog nacističkog lidera Adolfa Hitlera, s ciljem da se proizvede automobil dostupan svakom Nemcu. Izgled karoserije popularne "bube" delo je Ferdinanda Poršea.

2004 - U eksploziji gasovoda u belgijskoj industrijskoj zoni Gislengijen, 30 kilometara jugozapadno od Brisela, poginulo je 14 ljudi.

2005 - Potpredsednik Sudana, bivši lider pobunjenika Džon Garang, poginuo je u udesu helikoptera u južnom delu zemlje.

2006 - Najmanje 60 ljudi, među kojima su 37 bila deca, je poginulo prilikom izraelskog bombardovanja južnolibanskog sela Kana.

2007 - Umro je švedski režiser Ingmar Bergman, jedan od najvećih umetnika kinematografije uopšte. Iza Bergmana je ostalo 54 filma, 126 pozorišnih predstava i 39 radio drama, brojni scenariji, knjige. U teatru je ostavio dubok trag interpretirajući skandinavske i ruske klasike ali i savremnu dramsku literaturu. Od 1963. bio je direktor Kraljevskog dramskog teatra Švedske. Prvi film je snimio 1946. a internacionalnu slavu mu je doneo film "Osmesi letnje noći" koji je na Festivalu u Kanu dobio nagradu kao najbolja komedija. Naredne godine u Kanu sa "Sedmim pečatom" osvojio je specijalnu nagradu žirija. Dodeljena mu je nagrada za životno delo Američke filmske akademije i tri Oskara za najbolje strane filmove ("Devičanski izvor", "Kroz tamno staklo" i "Fani I Aleksandar"). Ostali dela: "Divlje jagode", "Tišina", "Perone", "Ssapat i krikovi", "Jesenja sonata".

2007 - Britanska vojska je okončala 38 godina dugu vanrednu operaciju u Severnoj Irskoj, pošto je prethodno ukinuta direktna uprava Londona i formirana je redovna civilna uprava. Reč je o najdužoj operaciji u istoriji oružanih snaga Velike Britanije započetoj 1969. U Severnoj Irskoj je i dalje ostalo oko 5.000 redovnih britanskih vojnika ali je kompletna bezbednost u tom delu Ujedinjenog Kraljevstva prepuštena lokalnoj policiji. Od početka izbijanja sukoba između katolika i protestanata 1969. u Severnoj Irskoj je službovalo preko 300.000 britanskih vojnika, pri čemu su poginula 763 vojnika i oko 3.500 civila.

2007 - Umro je Mikelanđelo Antonioni, italijanski filmski režiser. Proslavio se filmovima "Uvećanje" i "Avantura". Antonioni "pesnik s kamerom" ostavio je za sobom 25 filmova. Radio je kao scenarista za Roberta Roselinija, Federika Felinija i Marsela Karnea, da bi prvi put stao iza kamere 1942, snimajući dokumentarne filmove ("Ljudi sa reke Po"). Prvi dugometražni film - "Hronika jedne ljubavi" snimio je 1950. Njegov film "Avantura" je proglašen remek delom i smatra se jednim od deset najboljih ostvarenja u istoriji kinematografije. Oskara za životno delo dobio je 1995. Ostala dela: "Noć", "Pomračenje", "Crvena pustinja", "Kota Zabriski", "Profesija: reporter", "Orao je imao dve glave", "Iznad oblaka" (sa Vimom Vendersom) omnibus "Eros" (sa Vong Kar Vajem i Stivenom Soderbergom).

2012 - Preminuo je srpski književnik Milan Ranković. Rođen je 1932. u Beogradu, i jedan je od trojice prvih magistara estetike koji su posle Drugog sveskog rata dobili to zvanje na Univerzitetu u Beogradu. Radio je u "Borbi" u kulturnoj rubrici, a predavao je osnove nauke o društvu, a zatim sociologiju umetnosti na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Bio je ministar kulture Srbije od 1988. do 1991. Objavio je više od 40 knjiga.

2014 - Argentina je zvanično bankrotirala, pošto tamošnje vlasti nisu uspele da se dogovore sa američkim fondovima o reprogramu duga zemlje. Godine 2001. Argentina je već doživela bankrot, nakon što je obelodanjeno da zemlja nije stanju da otplati dug od 95 milijardi dolara.

   

1498 - Španski moreplovac Kristofer Kolumbo je na trećem putovanju u Novi svet otkrio ostrvo koje je nazvao Trinidad.

1556 - Umro je Ignasio de Lojola osnivač katoličkog jezuitskog reda 1534, španski oficir i sveštenik. Sastavio je ustav jezuitskog reda i priručnik pod nazivom "Duhovne vežbe za vladavinu nad samim sobom".

1648 - U borbi s Turcima poginuo je proslavljeni srpski junak iz Ravnih Kotara Vuk Mandušić, uz Stojana Jankovića i Iliju Smiljanića najomiljeniji junak narodne uskočke epike.

1658 - Veliki mogul Aurangzeb proglasio se carem u Indiji.

1789 - Ruske i austrijske trupe, pod komandom grofa Aleksandra Suvorova i vojvode od Koburga, pobedile su tursku vojsku kod Fokšanija u Rumuniji.

1849 - U bici kod Šegešvara poginuo je veliki mađarski pesnik i revolucionar Šandor Petefi, jedan od vođanacionalnog pokreta 1848. Otac mu je bio Srbin Stevan Petrović, a Šandorovo kršteno ime bilo je Aleksandar. Smatra se najtalentovanijim i najboljim mađarskim lirskim pesnikom 19. veka i snažno je uticao na južnoslovenske pesnike, posebno na Đuru Jakšića i Jovana Jovanovića Zmaja ("Petefijeve pesme", "Apostol", "Vitez Janoš").

1886 - Umro je mađarski kompozitor, pijanista i dirigent Franc List, muzičar romantizma, pijanistički virtuoz, koji je izgradio modernu klavirsku tehniku i znatno uticao na razvoj evropske muzike 19. veka ("Sonata h-mol", simfonije "Faust", "Dante", "Mađarske rapsodije").

1912 - Rođen je američki ekonomista Milton Fridman, dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 1976. Stvorio je novu kvantitativnu teoriju novca i bio pobornik ideje da je čvrsta monetarna politika osnova stabilne ekonomije. ;

1914 - Ubijen je francuski političar i istoričar Žan Žores, jedan od osnivača Francuske socijalističke partije 1902) i osnivač i urednik "Imanitea", kasnije lista francuskih komunista.

1919 - U Nemačkoj je donet Vajmarski ustav, kojim je ukinuta carevina i uspostavljena republika. Nemački car Vilhelm II abdicirao je u novembru 1918. nakon kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu.

1941 - Nemački maršal Herman Gering dao je pismenu direktivu šefu policije Rajnhardu Hajdrihu da sačini nacrt plana za istrebljenje evropskih Jevreja ("konačno rešenje").

1944 - Kao pilot savezničkog aviona u Drugom svetskom ratu nad Mediteranom je poginuo francuski pisac Antoan de Sent Egziperi autor "Malog princa", jedne od najčitanijih knjiga u svetu.

1954 - Italijanska ekspedicija koju je predvodio Ardito Desio, prva je osvojila vrh Godvin Ostin, poznat kao K2, na Karakorumu, drugi najviši planinski vrh na svetu (8611 m).

1964 - Američki vasionski brod bez ljudske posade "Rendžer 7" emitovao je prve snimke tamne strane Meseca.

1965 - Rođena je škotska književnica Džoan Rouling, autorka bestselera o dečaku Hariju Poteru, koji su prevedeni na 31 jezik i prodati u desetinama miliona primeraka.

1969 - Papa Pavle VI stigao je u Ugandu, u prvu papsku posetu Africi.

1971 - Američki astronauti Dejvid Skot i Džejms Irvin, članovi misije "Apolo 15", drugog dana boravka na Mesecu proveli su više od šest časova u vožnji lunarnim vozilom ("moon buggy"). To je bila prva vožnja po tlu Meseca.

1991 - Predsednici SSSR-a i SAD Mihail Sergejevič Gorbačov i Džordž Buš potpisali su u Moskvi sporazum o ograničenju nuklearnog oružja velikog dometa (START).

1993 - Napadom Izraela na jug Libana, tokom kojeg je ubijeno 140 ljudi, a 500.000 izbeglo prema severu zemlje, prekinuto je jednonedeljno primirje na Bliskom istoku.

1994 - Savet bezbednosti UN odobrio je upotrebu sile u Haitiju, čime je dozvoljena vojna intervencija, koju su protiv vojnog režima predvodile SAD, i omogućen povratak na vlast izbeglog predsednika Žana Bertrana Aristida.

1997 - Umro je bivši vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je kao marioneta vladao zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je u vojnoj bolnici u Parizu u 83. godini.

2001 - Umro je bivši portugalski predsednik Francisko Kosta Gomes. Gomesa je na funkciju predsednika postavila revolucionarna hunta, pet meseci nakon aprilske pobune 1974. kojom je okončana 50-godišnja desničarska diktatura.

2003 - Ministar odbrane Srbije i Crne Gore Boris Tadić doputovao u Izrael. To je prva poseta ministra odbrane u istoriji dve zemlje.

2003 - Haški tribunal osudio je bosanskog Srbina Milomira Stakića na duživotni zatvor zbog zločina protiv čovečnosti nad nesrbima u Prijedoru i okolini 1992. On je prvi optuženik kome je taj sud izrekao doživotni zatvor. U martu 2006. Žalbeno veće Haškog tribunala preinačilo je prvostepenu presudu u kaznu zatvora od 40 godina.

2003 - Austrijanac Feliks Baumgartner prvi je padobranom preleteo Lamanš, padajući brzinom većom od 200 kilometara na sat.

2014 - Argentina je ušla u bankrot, drugi put u poslednjih 13 godina, nakon neuspešnih dogovora u Njujorku sa "hađ fondovima" koji su tražili da im se u punom iznosu isplate dugovi po osnovu argentinskih državnih obveznica iz 2002. godine.

   

10. p.n.e. - Rođen je rimski car i istoričar Klaudije, koji je 41. nasledio Kaligulu. Tokom njegove vladavine južna Engleska je postala rimska provincija, izgrađen veliki akvadukt, proširena luka Ostija. Vladao je pod velikim uticajem svojih žena Mesaline i Agripine, koja ga je, prema predanju, otrovala pečurkama da bi obezbedila presto za svog sina iz prethodnog braka Nerona.

1291 - Tri kantona Uri, Untervalden i Švic sklopili su savez za odbranu od Habsburgovaca, koji je bio osnova za stvaranje Švajcarske konfederacije.

1560 - Škotski parlament je ukinuo papsku jurisdikciju i odobrio kalvinističku veroispovest, čime je osnovana Škotska crkva.

1714 - Umrla je engleska kraljica Ana (Anne), poslednji monarh iz dinastije Stjuart (Stewart), tokom čije su vladavine ujedinjene Engleska i Škotska i stvorena Velika Britanija (1707). Nasledio ju je DŽordž I iz hanoverske dinastije.

1774 - Britanski hemičar DŽozef Pristli (Joseph Priestley) otkrio je plin koji je nazvao "dephlogisticated air", kasnije poznat kao kiseonik.

1778 - U nemačkom gradu Hamburgu otvorena je prva štedionica u svetu.

1793 - Francuska je, kao prva zemlja u svetu, uvela metrički sistem mera.

1798 - U bici kod Abukira, blizu Aleksandrije, britanska flota admirala Horacija Nelsona (Horatio) uništila je francusku flotu pod komandom admirala Fransoa Brijesa (Francois Brueys). Posle tog poraza Napoleonova vojska u Egiptu ostala je odsečena od Evrope.

1806 - Na Mišarskom polju kod Šapca, srpski ustanici pobedili su Turke. To je bila najveća pobeda Karađorđeve vojske u Prvom srpskom ustanku.

1810 - Rođen je italijanski državnik grof Kamilo Benso Kavur (Camillo, Cavur), prvi ministar predsednik ujedinjene Italije (1861). Zaslužan je za oslobođenje Italije od Austrije i njeno ujedinjenje pod Savojskom dinastijom.

1813 - U Beču je izašao prvi broj "Novina serbskih", prvog srpskog dnevnog lista. List su pokrenuli Dimitrije Davidović i Dimitrije Frušić, a ugašen je 1822. zbog problema sa štamparijom.

1834 - Ropstvo je zabranjeno u celoj Britanskoj imperiji: u britanskim kolonijama oslobođeno je više od 770.000 robova.

1860 - Od rana zadobijenih u atentatu u Kotoru, koji je izvršio emigrant Todor Kadić, umro je crnogorski knez Danilo Petrović, naslednik vladike Njegoša i prvi svetovni vladar Crne Gore (1852). Proslavio se pobedom nad Turcima u bici na Grahovu 1. maja 1858.

1894 - Japan je objavio rat Kini zbog spora dveju zemalja oko Koreje.

1914 - Četiri dana nakon što je Austro-Ugarska objavila rat Srbiji, Nemačka je objavila rat Rusiji, Francuska je proglasila opštu mobilizaciju, a Italija je proklamovala neutralnost. Svetski rat postao je neizbežan.

1921 - Skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca donela je Zakon o zaštiti države na osnovu kojeg je zabranjen rad Komunističkoj partiji, a njenim poslanicima u Skupštini (58) poništeni mandati.

1936 - Adolf Hitler otvorio je u Berlinu XI olimpijske igre.

1944 - U Varšavi, jednom od glavnih središta poljskog pokreta otpora, izbio je ustanak protiv nemačke okupacije. Nakon dvomesečnih borbi Nemci su savladali ustanike i veliki broj otpremili u koncentracione logore.

1955 - Umro je srpski pisac Stanislav Vinaver, jedna od najistaknutijih ličnosti beogradskog modernističkog pokreta posle Prvog svetskog rata, autor Manifesta ekspresionizma ("Mjeća", "Varoš zlih volšebnika", "Čuvari sveta", "Evropska noć").

1958 - Jordanski kralj Husein (Hušein) poništio je federaciju Jordana sa Irakom.

1960 - Benin (Dahomej) je proglasio nezavisnost od Francuske.

1966 - U Kini je počeo XI plenum Komunističke partije na kojem je doneta odluka o "kulturnoj revoluciji", koja je trajala narednih 10 godina.

1973 - Umro je nemački državnik Valter Ulbriht (Walter Ulbrićt) prvi sekretar Jedinstvene radničke partije Nemačke (1950). Od 1960. do 1971. bio je predsednik Državnog saveta Istočne Nemačke.

1975 - Državnici 35 zemalja, među kojima i predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito, potpisali su u Helsinkiju završni dokument Konferencije o evropskoj bezbednosti i saradnji.

1994 - Predsednik Nemačke Roman Hercog (Herzog) izrazio je žaljenje Poljacima zbog patnji koje su pretrpeli tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu.

2000 - Ekstremisti u Kašmiru izvršili su sedam napada u kojima je oko 90 ljudi ubijeno a više desetina ranjeno. Većina žrtava bili su hinduski hodočasnici.

2001 - Britanski premijer Toni Bler (Tony Blair) započeo zvaničnu posetu Argentini. To je bila prva poseta jednog britanskog premijera toj zemlji od Foklandskog rata 1982.

2004 - U požaru u supermarketu u trgovinskom centru u Asunsionu, prestonici Paragvaja, poginulo je preko 400 ljudi, a na stotine ih je povređeno.

2005 - Umro je saudijski kralj Fahd, koji je vladao Saudijskom Arabijom od 1982. godine. Za njegovog nasledika imenovan je njegov polubrat, princ Abdulah.

2006 - Kubanski predsednik Fidel Kastro privremeno je preneo vlast na svog brata Raula, zbog bolesti. Za šefa države Raul Kastro zvanično je izabran 24. februara 2008. Fidel Kastro se na čelu Kube nalazio od revolucije 1959. godine.

   

1100 - Engleski kralj Vilijam II, sin Vilijama I Osvajača, ubijen je strelom u šumi tokom lova.

1552 - Dogovorom u Pasauu poništen je Augsburški Interim iz 1548, a luterani (protestanti) su dobili slobodu veroispovesti u Nemačkoj, što je ozakonjeno na saboru u Augsburgu 25. septembra 1555.

1589 - Zbog prelaska na stranu hugenota, francuskog kralja Anrija III ubio je pristalica katoličke Svete lige, dominikanac Žak Kleman.

1788 - Umro je Tomas Genzboro, engleski portretista i pejsažista i jedan od osnivača britanske Kraljevske akademije umetnosti.

1799 - Umro je francuski pronalazač Žak Etjen Mongolfje, koji je sa bratom Žozefom Mišelom 1783. konstruisao prvi vazdušni balon napunjen zagrejanim vazduhom.

1802 - Napoleon Bonaparta proglašen je "doživotnim konzulom" Francuske, što mu je dalo pravo da imenuje naslednika.

1830 - Francuski kralj Šarl X Burbonski abdicirao je pod pritiskom Julske revolucije u Parizu, koja je izbila zbog kraljeve odluke da ukine slobodu štampe, raspusti parlament i promeni izborni zakon.

1858 - Britanski parlament je doneo zakon kojim je indijska vlada stavljena pod upravu britanske krune.

1876 - Rođen je lingvista Aleksandar Belić, predsednik Srpske kraljevske akademije (Srpska akademija nauka i umetnosti) od 1937. do smrti 1960, osnivač moderne dijalektologije, autor "Pravopisa srpskohrvatskog jezika".

1903 - U Makedoniji je počeo Ilindenski ustanak za oslobođenje od otomanske vlasti, Proglašena je "Kruševska republika" koja se održala samo 11 dana, a ustanak je u krvi ugušen.

1921 - Umro je italijanski operski tenor Enriko Karuzo, proslavljeni izvođač dela Verdija i Pučinija i kancona. Jedan je od prvih pevača koji je snimio gramofonsku ploču.

1922 - Umro je Aleksandar Graham Bel, izumitelj telefona (1876).

1928 - Italija je potpisala 20-godišnji ugovor o prijateljstvu sa Etiopijom.

1934 - Umro je nemački predsednik Paul fon Hindenburg, a Hitler je sebe proglasio firerom (vođom) i preuzeo apsolutnu vlast.

1935 - Velika Britanija je donela zakon kojim je reformisan sistem upravljanja u Indiji, od koje su odvojeni Burma i Aden, garantovana je veća lokalna samouprava u pokrajinbama i formirano je centralno zakonodavstvo u Nju Delhiju.

1936 - Umro je francuski inženjer i pilot Luj Blerio, pionir vazduhoplovstva, koji je 1909. prvi avionom preleteo Lamanš.

1939 - Nobelovac Albert Ajnštajn je upozorio američkog predsednika Teodara Ruzvelta da nemački naučnici rade na bombi sa uranijumom, posle čega su u SAD počele (početkom 1940) istraživanje radi izgradnje atomske bombe.

1945 - Završena je Potsdamska konferencija na kojoj su sovjetski vođa Josif Visarionovič Staljin, predsednik SAD Gari Truman i premijer Velike Britanije Klement Atli postigli dogovor o demilitarizaciji i denacifikaciji Nemačke i njenoj podeli na okupacione zone posle Drugog svetskog rata.

1970 - Britanski vojnici su u Severnoj Irskoj prvi put upotrebili gumene metke radi smirivanja nereda.

1980 - Od eksplozije bombe na železničkoj stanici u Bolonji poginulo je 85 i ranjeno više od 200 ljudi. To je bio najteži teroristički napad u Evropi posle Drugog svetskog rata i izazvao je talas masovnih protesta širom Italije.

1990 - Iračka vojska napala je Kuvajt i okupirala ga za jedan dan. Slanjem trupa u Kuvajt, irački predsednik Sadam Husein pokrenuo je događaje koji su doveli do Zalivskog rata i stacioniranja američkih trupa u regionu.

1992 - Alžirske snage bezbednosti su uhapsile 50 naoružanih islamskih ekstremista i oduzele njihovo skladište oružja u kojem je nađeno 150 bombi.

1994 - Pod pretnjom pooštravanja međunarodnih sankcija SR Jugoslaviji, vlada Srbije pozvala je lidere bosanskih Srba da prihvate mirovni plan Kontakt-grupe za BIH i upozorila ih da će u suprotnom biti odgovorni za zločin protiv sopstvenog naroda.

1997 - Vođa najjače liberijske gerilske frakcije, Čarls Tejlor proglašen je predsednikom Liberije, čime je okončan sedmogodišnji građanski rat.

1999 - U sudaru dva voza u istočnoj Indiji poginulo je 285, a ranjeno oko 300 ljudi.

2001 - Bosanski Srbin, general Radislav Krstić osuđen je u Hagu na 46 godina zatvora zbog genocida, istrebljenja, ubistava i progona bosanskih Muslimana u Srebrenici 1995, najvećeg ratnog zločina u Evropi posle Drugog svetskog rata. Žalbeno veće Haškog tribunala je 2004. Krstiću preinačilo kaznu na 35 godina zatvora.

2002 - Snage pokreta UNITA u Angoli su rasformirane, njenim generalima su oduzeti činovi i oni su integrisani u vojsku Angole.

2004 - Umro je Francuz Anri Kartije-Breson, svetski priznat fotograf.