19. avgust

- Danas je Preobraženje, dan kada se, prema hrišćanskom predanju, Isus Hristos na visokoj gori Tavor preobrazio pred apostolima Petrom, Jakovom i Jovanom. "Njegovo lice zasjalo je kao sunce, a haljine njegove postadoše bele kao sneg", kaže predanje. U crkvama se toga dana osvećuje grožđe, a u narodu postoji verovanje da to voće ne treba jesti pre Preobraženja. Od tog dana obično prestaju velike vrućine, a noći postaju svežije, pa je i nastala izreka da se od tada "preobražava i gora i voda".

1691. - Austrijanci su kod Slankamena, pod komandom feldmaršala Ludviga Vilhelma Badenskog, potukli Turke koje je predvodio veliki vezir Mustafa Ćuprilić. U bici u kojoj je na strani Austrijanaca učestvovalo i oko 10.000 Srba, pod komandom Jovana Monasterlije, Turci su potpuno razbijeni i uz velikog vezira je poginulo 18 paša, stotinak oficira i oko 20.000 vojnika, a Austrijanci su imali oko 7.000 poginulih i ranjenih.

1888. - U Belgiji je održano prvo takmičenje za najlepšu devojku sveta. Pobedila je osmanaestogodišnja devojka iz Indije.

1909. - Održana je prva trka na autodromu u Indijanapolisu.

1967. - Singl Bitlsa "All You Need is Love" našao se na prvom mestu britanske liste.

1983. - Umro je jugoslovenski državnik srpskog porekla, Aleksandar Marko Ranković, potpredsednik SFRJ i član najužeg rukovodstva vladajućeg Saveza komunista Jugoslavije do smenjivanja sa svih funkcija 1966. Posle zavođenja Šestojanuarske diktature 1929, osuđen je na šest godina robije zbog ilegalne komunističke aktivnosti, a 1940. je postao član Politbiroa Komunističke partije Jugoslavije. U Drugom svetskom ratu je rukovodio pripremama za ustanak protiv okupatorske nemačke vojske i nacistička policija Gestapo ga je uhapsila u Beogradu krajem jula 1941. Posle hapšenja je zverski mučen i potom prebačen u bolnicu radi lečenja, gde je držan pod stražom, ali je oslobođen smelom akcijom beogradskih skojevaca. Kao organizacioni sekretar KPJ i član Vrhovnog štaba partizanskih jedinica, osnovao je 1944. službu bezbednosti pod nazivom Odeljenje za zaštitu naroda (OZNA). Posle rata je bio ministar unutrašnjih poslova i potpredsednik savezne vlade. U političkom obračunu s njim na Četvrtom plenumu Centralnog komiteta SKJ 1966. na Brionima, jugoslovenski predsednik Josip Broz Tito ga je optužio za zloupotrebe Službe državne bezbednosti i "grupašku i antipartijsku delatnost" i lišen je svih funkcija, mada javnosti nisu predočeni uverljivi dokazi na osnovu kojih je eliminisan iz političkog života. Njegova sahrana u Beogradu, kojoj je prisustvovalo više od 100.000 ljudi, veoma je uznemirila komunističko rukovodstvo Jugoslavije koje je u tome videlo znak buđenja "srpskog nacionalizma".

1988. - Iran i Irak potpisali su sporazum o prekidu vatre nakon osmogodišnjeg sukoba.

1989. - Tadeuš Mazovjecki postao je prvi nekomunistički predsednik Poljske.

20. avgust

1872. - Prestao je da izlazi srpski list "Danica", najznačajniji književni časopis srpskog romantizma, koji je od februara 1860. triput mesečno štampan u Novom Sadu. List je pokrenuo i uređivao srpski pisac i pravnik Đorđe Popović, koji je okupio mlade srpske pesnike romantičare: Jakova Ignjatovića, Đuru Jakšića, Jovana Jovanovića Zmaja, Lazu Kostića.

1877. - Rođen je srpski književni kritičar i istoričar književnosti, Jovan Skerlić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije, najuticajniji kritičar svog vremena. Diplomirao je na Velikoj školi u Beogradu i doktorirao u Lozani. Presudno je uticao na srpsku literaturu, boreći se za realizam i verodostojnost književnog dela. Prve radove je objavio u satiričnim i socijalističkim listovima, a zatim se visprenom kritikom - često beskompromisnom i presuditeljskom - najčešće oglašavao u "Srpskom književnom glasniku", koji je od 1905. do 1907. uređivao s Pavlom Popovićem, a potom sam do smrti 1914. Dela: rasprave i studije "Pogled na današnju francusku književnost", "Uništenje estetike i demokratizacija umetnosti", "Francuski romantičari i srpska narodna poezija", "Srpska književnost u XVIII veku", "Omladina i njena književnost", "Istorija nove srpske književnosti", "Jakov Ignjatović", kraće studije, kritike i prikazi sakupljeni u devet knjiga pod naslovom "Pisci i knjige".

1884. - Posle četiri godine gradnje, svečano je otvorena zgrada Beogradske železničke stanice, s koje je uskoro krenuo prvi voz na tek izgrađenoj pruzi Beograd-Niš. Glavni investitor i izvođač radova bilo je Francusko društvo, a radove je nadzirao srpski arhitekta Dragiša Milutinović, sin pisca Sime Milutinovića Sarajlije.

1901. - Rođen je Salvatore Kvazimodo, italijanski pesnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959. godine. Kvazimodo se rodio u Sirakuzi na Siciliji. Njegovo pesništvo obuhvata teme od klasične starine do ratne tragike savremenog čoveka. Bio je antologičar italijanske poezije, oštar polemičar, prevodilac sa engleskog i klasičnih jezika. Kao profesor na Konzervatorijumu u Rimu, bio je tumač i naše savremene poezije. Umro je u Napulju, 14. jula 1968. godine.

1914. - Završena je Cerska operacija potpunom pobedom srpske vojske. To je bila prva značajnija pobeda saveznika nad centralnim silama u Prvom svetskom ratu. Izvojevale su je jedinice Druge armije pod komandom Stepe Stepanovića, koji je za zasluge u bici na Ceru dobio čin vojvode. Bitka je počela 12. avgusta. Sledećih dana su srpski borci napali Drugu austrougarsku armiju između Krupnja i Šapca, nanevši joj teške gubitke. Austrougarska komanda je tada naredila opšte povlačenje svojih jedinica.

1920. - Allen Woodring osvojio je zlatnu olimpijsku medalju u trci na 200 metara, noseći pozajmljene patike.

1940. - U Meksiku je ubijen Lav Trocki, ruski revolucionar, političar i publicist. On je bio Staljinov veliki protivnik, zalagao se za svetsku revoluciju. Posle dugotrajne političke borbe, proteran je iz zemlje, a smatra se da je likvidiran po Staljinovom naređenju.

1968. - 650.000 trupa Varšavskog pakta izvršilo je invaziju na Češku, kako bi slomilo "Praško proleće" - kratak period liberalizacije u ovoj tada komunističkoj zemlji. Česi su protestovali velikim demonstracijama i drugim nenasilnim taktikama, ali to nije bilo dovoljno da se suprotstave sovjetsikm tenkovima.

1994. - Umro je srpski filmski režiser i pisac Aleksandar Petrović, jedan od sineasta koji su smelošću tretiranja osetljivih tema i originalnim ostvarenjima proslavili srpski film u svetu. Sedamdesetih godina 20. veka, s ostalim autorima filmskog "crnog talasa", podvrgnut je snažnom ideološkom pritisku komunističkog režima Josipa Broza. Dela: kratkometražni filmovi "Let nad močvarom", "Petar Dobrović", "Putevi", igrani filmovi "Dani", "Dvoje", "Tri", "Skupljači perja" (nagrada na Kanskom festivalu), "Biće skoro propast sveta", "Maestro i Margarita", "Grupni portret s damom", "Seobe", eseji "Novi film".

1996. - U udesu transportnog aviona "Iljušin 76" ruske kompanije "Sper erlajns" blizu piste beogradskog aerodroma u Surčinu, poginulo je svih 12 ljudi u letelici. Prethodno je avion koji je iz Beograda poleteo ka Malti, zbog otkazivanja navigacione opereme i sistema radio veza, kružio u vazduhu oko tri sata, pokušavajući da se oslobodi goriva, ali je prilikom prinudnog sletanja promašio pistu.

 21. avgust

1165. - Rođen je Filip II Avgust, francuski kralj 1180-1223. Ojačao je kraljevsku vlast i uspešno ratovao protiv engleskog kralja Jovana bez Zemlje, kojem je oteo vlast u zapadnoj Francuskoj (Normandija). Učestvovao je i u III krstaškom ratu. Za njegove vladavine, otpočelo je zidanje Bogorodičine crkve u Parizu (Notre Dame) i osnovan je Univerzitet u Parizu (1208).

1958. - Umro je srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić, obdareni polifoničar koji je osnovno nadahnuće crpao iz narodnih motiva, jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu, šef Beogradske filharmonije, dirigent Narodnog pozorišta, direktor Opere, član Srpske akademije nauka i umetnosti i prvi predsednik Saveza kompozitora Jugoslavije. Muzičko obrazovanje stekao je u Beogradu, Rimu, Beču, Lajpcigu, Moskvi i Parizu. Dela: orkestarska "Simfonijska fantazija", "Rapsodija", "Vranjanska svita", "Poema zore", "Marš slobode", "Skice za klavir", muzička drama "Suton", balet "Ohridska legenda", oratorijum "Vaskresenje", scenska muzika za drame "Čučuk Stana", "Sunce", "Lazarevo vaskrsenje", "Uobraženi bolesnik", "Hamlet", "Večiti mladoženja", "Bura", horovi, solo pesme.

1959. - Američki predsednik Dvajt Ajznehauer potpisao je proklamaciju kojom Havaji postaju 50. država u okviru SAD-a. Predsednik je istovremeno izdao naređenje da se američkoj zastavi doda još jedna zvezdica - simbol nove države.

1963. - Uvedeno je vandredno stanje u Južnom Vijetnamu.

1972. - Prvi put je jedan balon preleteo Alpe.

1977. - Donna Patterson Brice postavila je rekord u zabeleženoj brzini na skijama na vodi - 111,11 milja na sat.

23. avgust

79. - Došlo je do erupcije vulkana Vezuv u blizini Napulja. U katastrofalnoj erupciji razoreni su stari rimski gradovi Pompeja i Herkulanum. Grad Pompeja je ispod pepela očuvan i predstavlja jedinstveno arheološko nalazište i autentično svedočanstvo o životu i kulturi Rimljana od početka prvog veka pre nove ere do početka prvog veka nove ere.

1876. - U boju na Šumatovcu, brojno slabija srpska vojska je pod komandom ruskog dobrovoljca, generala Mihaila Grigorjeviča Černjajeva, odbila više snažnih napada turske vojske, predvođene Abdul Kerim-pašom, na Aleksinac. Pretrpevši velike gubitke, Turci su se prebacili na levu obalu Južne Morave i produžili operacije prema Đunisu.

1926. - Umro je Rudolf Valentino, američka filmska zvezda s početka ovog veka, inače italijanskog porekla. Proslavio se u nemom filmu ulogama zavodnika, te je i ostao upamćen kao prvi muški seks simbol. Filmovi: "Četiri konjanika Apokalipse", "Šeik", "Šeikov sin", "Dama sa kamelijama", "Crni orao"...

1939. - Ministri Nemačke i Sovjetskog Saveza, Ribentrop i Molotov, potpisali su u Moskvi sporazum o nenapadanju. Sklapanjem svojetsko-nemačkog pakta o nenapadanju, Hitler je dobio odrešene ruke za napad na Poljsku. Nepune dve godine kasnije, Nemačka je prekršila pakt i pre objave rata 22. juna 1941. godine, napala Sovjetski Savez.

1945. - Privremena Narodna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije donela je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, kojim je oduzet "višak" zemlje i poljoprivredne imovine seljacima, crkvama i manastirima i tzv. nezemljoradnicima.

1958. - Počelo je emitovanje beogradskog televizijskog programa. Prvi program beogradske televizije odvijao se paralelno sa održavanjem Drugog sajma tehnike i tehničkih dostignuća, i emitovan je od 23. avgusta do 2. septembra 1958. godine. Tadašnji program činile su informativne emisije, dokumentarni filmovi, zabavna emisija "Otvorena vrata" i domaći igrani filmovi.

1958. - Umro je francuski književnik Rože Martin di Gar, dobitnik Nobelove nagrade za književnost. Napisao je ciklus romana i osam knjiga o porodici Tibo u kojima je opisao moralnu propast građanskog društva. Pored romana, pisao je i drame i novele.

1960. - U Ekvatorijalnoj Gvineji uhvaćena je najveća žaba na svetu, teška 3,3 kilograma.

1989. - Umro je srpski vajar Nebojša Mitrić, u čijem opusu posebnu celinu čine medaljoni s portretima i biste. U ranijoj fazi pretežno je radio u tehnici kovanja dekorativne kompozicije, a kasnije je skulptorski jezik zasnivao na spoju figuralnih i apstraktnih elemenata, inspirišući se srpskom srednjovekovnom istorijom. Beogradu je poklonio monumentalne skulpture despota Stefana Lazarevića i Milutina Bojića, Kruševcu cara Lazara, a na reljefima je ovekovečio mnoge glumce i znamenite ličnosti kulture i umetnosti. Obično je uz ime dodavao potpis "vajar varoši beogradske". Poslednje njegovo delo je krst na hramu Svetog Save na Vračaru.

 24. avgust

1572. - Desio se masovni pokolj hugenota inspirisan katoličkom reakcijom u Francuskoj, poznat u istoriji kao Bartolomejska noć. Dva dana ranije, majka francuskog kralja Šarla IX, Katarina Mediči, naredila je ubistvo hugenotskog vođe admirala Kolinjija, iz bojazni da bi ovaj mogao presudno da utiče na kralja da stupi u rat sa Španijom. Kolinji je bio samo ranjen, a Šarl IX zavanično je naredio istragu o tom incidentu, kako bi umirio uveliko nezadovoljne hugenote, a zapravo je naručio pokolj svih hugenotskih vođa. Oni su se većinom nalazili u Parizu na proslavi povodom venčanja kraljeve sestre, princeze Margaret, i hugenotskog vođe Henrija od Navare. Zato je ovaj dan poznat i kao Pariska krvava svadba. Samo u Parizu je u toj noći ubijeno oko 3.000 hugenota, a u celoj Francuskoj oko 70.000.

1821. - Španija je prihvatila nezavisnost Meksika. Jedanaest godina od izbijanja Meksičkog rata za nezavisnost, španski potkralj Juan de O'Donoj potpisao je mir u Kordobi kojim je dozvoljeno stavaranje nezavisne Meksičke države kao ustavne monarhije.

1853. - George Crum napravio je prvi čips.

1869. - Izmuljena je sprava za pečenje vafli.

1891. - Tomas Edison patentirao je kameru za snimanje kino-filmova.

1937. - Mitropolit crnogorsko-primorski, dr Gavrilo Dožić, nazvao je u govoru u Podgorici Krvavom litijom događaj u Beogradu 19. jula 1937, kad su žandarmi napali pravoslavno sveštenstvo koje je protestovalo protiv konkordata. Kao član Velike narodne skupštine u Podgorici, predvodio je 1918. deputaciju za ujedinjenje sa Srbijom, a za patrijarha je izabran 1938, posle smrti patrijarha Varnave. Oba svetska rata proveo je u okupatorskom zarobljeništvu.

1961. - Bivši nacistički vođa, Johannes Vorster, postao je ministar pravde u Južnoafričkoj Republici.

1963. - Don Schollander postavio je rekord, preplivavši prvih 200 metara slobodnim stilom za manje od dva minuta (1.58).

1968. - Francuska je postala peta termonuklearna sila.

1991. - Mihail Gorbačov dao je ostavku na mesto predsednika komunističke partije Sovjetskog Saveza.

1991. - Ukrajina je proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.

25. avgust

1530. - Rođen je Ivan IV Vasiljevič Grozni, veliki knez moskovski i prvi krunisani ruski car od 1547. godine. U njegovo vreme nastavljena je evropeizacija Rusije dovođenjem stranaca. Osnovao je prvu štampariju radi jačanja trgovačkih veza sa zapadnom Evropom, a na ušću Severne Divne u Belo more podigao grad Arhangelsk. Svoje reforme sprovodio je energično i grubo, zbog čega je dobio nadimak Grozni. Uspešno je vodio i mnoge ratove za povećanje ruske teritorije.

1609. - Galileo Galilej demonstrirao je svoj prvi teleskop.

1804. - Alice Meynell postala je prva žena džokej.

1839. - U Užicu je osnovana gimnazija, među najstarijim u Srbiji, jedan od najznačajnijih kulturnih centara zapadne Srbije. Učenici te gimnazije bili su prvaci socijalističkog pokreta u Srbiji krajem 19. i početkom 20. veka: Radovan Dragović, Dimitrije Tucović i Dušan Popović, istaknuti profesori, naučnici, filozofi, političari poput Ljubomira Stojanovića, Božidara Kneževića, Ljubomira Davidovića, Dragiše M. Đurića, Milana Predića.

1842. - U Kragujevcu su ustavobranitelji s Tomom Vučićem Perišićem na čelu podigli bunu seljaka nezadovoljnih povećanjem poreza i oborili s prestola kneza Mihaila Obrenovića, posle čega je Vučić u Beogradu, kao "predvoditelj naroda", za kneza proglasio Aleksandra Karađorđevića.

1875. - Matthew Webb, 27-godišnji kapetan trgovačke morarice, prvi je čovek koji je preplivao Engleski kanal. Krenuo je iz Dover-a u Engleskoj, a podvig je završio u francuskom gradiću Calais. Preplivavanje je trajalo 21 sat i 45 minuta. Proglašen je nacionalnim herojem po povratku u Englesku.

1920. - Ethelda Bleibtrey postala je prva žena koja je osvojila zlato na Olimpijadi.

1940. - Prvi put se desilo venčanje u vazduhu prilikom kojeg su i mlada i mladoženja izveli skok padobranom.

1944. - Pariz je oslobođen nacističke okupacije (okupiran je 14. juna 1940). Nemci nisu pružali jak otpor, jer je nemački general Dietrich von Choltitz odbio Hitlerovo naređenje da minira znamenitosti Pariza i spali grad do temelja pre oslobođenja.

1960. - Otvorene su 17. Olimpijske igre u Rimu.

1967. - Paragvaj je usvojio svoj ustav.

26. avgust

55. p. n. e. - Rimske snage, predvođene Cezarom, izvršile su invaziju na Britaniju.

1743. - Rođen je Antoan Lavoazje, francuski hemičar, jedan od stvaralaca nove, naučne hemije. Otkrio je da je vazduh smeša kiseonika i azota. Utvrdio je značaj kiseonika za sagorevanje i za oksidaciju uopšte. Izradio je niz novih metoda za kvantitativnu hemijsku analizu. Giljotiniran je za vreme Francuske revolucije.

1839. - Osnovana je Prva beogradska gimnazija, najstarija srednja škola u prestonici Srbije. Najpre je imala dva razreda, tri godine kasnije pet, a profesori su bili mahom Srbi iz Vojvodine. Kroz nju je prošla plejada istaknutih ličnosti srpske istorije, nauke, umetnosti i kulture, uključjući Petra Kočića, Milovana Glišića, Jovana Skerlića, Jovana Cvijića, Mihaila Petrovića Alasa, kralja Petra I Karađorđevića, Živojina Mišića, Stepu Stepanovića, Gavrila Principa, Mošu Pijade, Svetozara Gligorića.

1887. - Na Cetinju je rođen princ Đorđe Karađorđević, najstariji sin kralja Petra koji se 1909. godine odrekao prava prestolonasleđa u korist svog mlađeg brata Aleksandra. Međutim, ubrzo zatim princ Đorđe počeo je da se poziva na neustavnost te odluke i započeo aktivnost za povratak na položaj prestolonaslednika. Godine 1912, upućen je u sanatorijum za duševno obolele u Švajcarskoj, a od 1925. godine biva zatočen u duševnoj bolnici Toponica kod Niša. Oslobodili su ga Nemci 1941. godine, a umro je u Beogradu 1972. godine.

1899. - Rođen je srpski pisac Radojko Jovanović, poznat kao Rade Drainac, boem, buntovni anarhoindividualista, večiti putnik zaljubljen u daleke horizonte, autor neposrednih lirskih ispovesti. Dela: zbirke pesama "Modri smeh", "Erotikon", "Lirske minijature", "Dah zemlje", pripovetke "Srce na pazaru", roman "Španski zid".

1920. - U SAD-u je usvojen 19. amandman, kojim je ženama priznato pravo glasa.

1939. - Objavljen je sporazum jugoslovenskog premijera Dragiše Cvetkovića i vođe Hrvatske seljačke stranke, Vladimira Mačeka, i uredba o ustanovljenju banovine Hrvatske. U njen sastav ušle su Savska i Primorska banovina i srezovi Dubrovnik, Šid, Ilok, Brčko, Gradačac, Derventa, Travnik i Fojnica, koji nikad dotad nisu bili deo Hrvatske.

1945. - Treće zasedanje Antifašističkog veća nacionalnog oslobođenja Jugoslavije u Beogradu potvrdilo je odluke donete posle zasedanja AVNOJ-a u Jajcu 1943. i usvojilo preporuke savezničke konferencije na Jalti. Doneta je i rezolucija o teritorijalnim pravima Jugoslavije na krajeve koji su posle Prvog svetskog rata priključeni Italiji - Slovenačko primorje, Beneška Slovenija, Trst, Istra, Rijeka, Zadar i ostrva Lastovo i Palagruža. AVNOJ je promenio ime u Privremenu narodnu skupštinu.

1972. - Otvorene su letnje Olimpijske igre u Minhenu.

27. avgust

1635. - Umro je Lope de Vega, španski književnik, najznačajniji dramski pisac španskog klasičnog pozorišta. Prema tradiciji, napisao je preko 1800 komedija od koji je oko 500 sačuvano i utvrđeno da ih je on napisao, zatim nekoliko hiljada stihova, više romana, hronika i istorijskih zapisa. Smatra se jednim od najplodnijih pisaca u istoriji književnosti.

1770. - Rođen je Georg Vilhelm Hegel, najveći predstavnik nemačke klasične idealističke filozofije, osnivač dijalektike kao više logike i teorije razvitka, najznačajniji predstavnik tzv. objektivnog idealizma. Dela: "Fenomenologija duha", "Nauka logike", "Enciklopedija filozofskih nauka", "Filozofija istorije", "Estetika"...

1776. - Za vreme američke revolucije, britanske snage koje je predvodio general William Howe porazile su Amerikance predvođene Džordžom Vašingtonom u bici kod Bruklina u Njujorku.

1866. - Na skupštini 16 studentskih, đačkih i pevačkih društava iz Vojvodine i Srbije i istaknutih političkih i javnih radnika iz gotovo svih jugoslovenskih zemalja, u Novom Sadu je osnovana Ujedinjena omladina srpska. Ova organizacija, koja je stvorena radi prosvetnog, kulturnog i naučnog uzdizanja srpskog naroda, delovala u Srbiji i Crnoj Gori i u jugoslovenskim krajevima pod vlašću Austrije i Turske, zabranjena je 1872.

1883. - Desila se najsnažnija zabeležena erupcija vulkana u istoriji. Reč je o vulkanu Krakatau na malom nenaseljenom ostrvu lociranom zapadno od Sumatre u Indoneziji. Vulkanske aktivnosti počele su još 20. maja, a na današnji dan došlo je do snažne erupcije. Sledećeg dana došlo je do četiri snažne eksplozije koje su uništile dve trećine ostrva i izazvaale jake talase koji su usmrtili 36.000 ljudi na okolnim ostrvima - Javi i Sumatri. Eksplozije su se mogle čuti u više od 2.000 milja dalekoj Australiji. Inače, Krakatau je i danas aktivan i jedan je od 130 vulkana u Indoneziji, što ovu zemlju čini zemljom sa nejvećim brojem vulkana na svetu.

1907. - Kralj Srbije Petar I Karađorđević položio je kamen temeljac za zdanje parlamenta u Beogradu, čija je gradnja okončana posle 30 godina. Prvo zasedanje skupštine Jugoslavije u ovom zdanju održano je 20. oktobra 1936. Na konkursu raspisanom 1901. pobedio je projekat arhitekte Jovana Ilkića, a završni radovi i unutrašnja arhitektura izvedeni su pod nadzorom njegovog sina Pavla.

1916. - Umro je srpski pisac Petar Kočić, jedan od najistaknutijih stvaralaca u srpskom realizmu, nacionalni borac protiv austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine. Po povratku sa studija slavistike u Beču i službovanja u Srbiji i Skoplju, dugo je bio bez posla, osuđivan je i tamnovao je u Banja Luci i Tuzli. U Banja Luci je pokrenuo list "Otadžbina", koji je često zabranjivan. Jedrim i sažetim pripovedanjem i svežim poetskim jezikom, snažno je prikazao planinski zavičaj u Bosni, život u njemu i sudbinu seljaka, a u satirama je britko kritikovao prilike u kojima su živeli potlačeni bosanski seljaci pod austrougarskom okupacijom. Dela: satire "Jazavac pred sudom", "Sudanija", zbirke pripovedaka "S planine i ispod planine", "Jauci sa Zmijanja".

28. avgust

- Danas je hrišćanski praznik Velika Gospojina, odnosno Uspenje Presvete Bogorodice. Marija je posle rođenja Isusa Hrista živela 48 godina, a prema hrišćanskim knjigama, na dan njene smrti sišao je s neba Hristos i pozvao je k sebi. Trećeg dana posle sahrane, aposotol Toma otvorio je njen grob, ali u njemu nije bilo tela, što je značilo da se "uspela na nebo". Među pravoslavnim Srbima, taj dan se praznuje kao krsno ime nekih rodova, zavetni dan nekih naselja, a negde se održavaju litije. Na Veliku Gospojinu se beru lekovite trave i odlazi na izvore koji imaju lekovito dejstvo.

1749. - Rođen je Johan Volfgang fon Gete, najveći nemački pesnik i jedan od najvećih pesnika u svetskoj književnosti. Pripada nemačkoj klasici. Liberalnih pogleda, humanista po ubeđenju, delao je svestrano, bavio se i prirodnim naukama i slikarstvom. Dela: "Faust", "Herman i Doroteja", "Poezija i stvarnost", "Godine učenja Vilhelma Majstera", "Godine putovanja Vilhelma Majstera"... Preveo je na nemački "Hasanaginicu" u desetercu i još neke naše narodne pesme. Poznavao se sa Vukom Karadžićem i pisao je oduševljene prikaze o našoj narodnoj poeziji.

1813. - Od rana u bici na Deligradu, umro je srpski junak iz Prvog srpskog ustanka, Jovan Kursula, megdandžija opevan u narodnim pesmama. U nizu bitaka istakao se junaštvom, posebno u boju na Crnom vrhu 1809, kad su Turci pod komandom Alije Gušanca pokušali da prodru u Gružu i Jasenicu, i u septembru 1810. na Varvarinskom polju, kad je junaštvom zadivio i Turke i ruske dobrovoljce koji su se borili na strani Srba.

1910. - Na svečanoj sednici Narodne skupštine u Cetinju, kneževina Crna Gora proglašena je kraljevinom, a knez Nikola I Petrović kraljem.

1919. - Reformističke sindikalne vođe evropskih zemalja i Amerike sazvale su Kongres na kojem je stvoreno Međunarodno ujedinjenje sindikata, kasnije nazvano Amsterdamska sindikalna internacionala.

1960. - Umro je srpski pisac Sima Pandurović, jedan od osnivača srpske moderne. Filozofski fakultet završio je u Beogradu, bio je gimnazijski profesor u Valjevu i Beogradu, uređivao je više časopisa, od kojih je najznačajniji "Misao". Kritika je oštro reagovala na njegovu prvu zbirku pesama, "Posmrtne počasti", prožetu pesimizmom, u kojoj je dramatično opevao bolnu tragediju ljubavi, duševne krize i gorčine, nespokoj, pobunu i osećanje smrti. Kasniji stihovi misaono su složeniji, ali i u njima preovladava rezignacija. Ispevao je i niz rodoljubivih pesama. Prevodio je s francuskog i engleskog - posebno su vrsni njegovi prevodi dela Vilijama Šekspira. Ostala dela: zbirke pesama "Dani i noći", "Okovani slogovi", "Stihovi", "Pesme", knjige eseja "Razgovor o književnosti", "Ogledi iz estetike".

1991. - Umro je bivši patrijarh srpski German (svetovno ime Hranislav Đorić pre nego što se 1951. zamonašio u Studenici), koji je u vreme komunističke diktature Josipa Broza bio na čelu Srpske pravoslavne crkve, u jednom od najtegobnijih perioda njene duge istorije. Bogoslovski fakultet studirao je u Beogradu, a prava u Parizu. Posle smrti patrijarha Vikentija 1958, izabran je za crkvenog poglavara. Zbog teške bolesti, 2. decembra 1990. na njegovo mesto izabran je patrijarh Pavle.

1996. - Formalno su se razveli engleski princ Čarls i princeza Dajana. Gotovo milijardu gledalaca u preko 70 zemalja sveta pratilo je 29. jula 1981. "venčanje veka" engleskog prestolonaslednika princa Čarlsa i mlade učiteljice lejdi Dajane Spenser. Par je dobio 1982. sina, princa Vilijama, a 1984. i princa Harija. Godine 1992, objavili su svoj razlaz, a formalno su se razveli tek nakon odobrenja kraljice Elizabete, upravo na današnji dan. Iako je posle razvoda Lejdi Di ostala bez titule kraljevskog veličanstva, u narodu je uživala veliku popularnost i bila poznata kao "kraljica srca". Poginula je 31. avgusta 1997. u saobraćajnoj nesreći u Parizu.

29. avgust

1521. - Turci su pod komandom sultana Sulejmana II, posle dvomesečne opsade, prvi put osvojili Beograd. Potom su silom iselili većinu stanovnika i grad temeljno opljačkali, odnevši u Carigrad mnoge kulturne i istorijske vrednosti.

1526. - Turci predvođeni sultanom Sulejmanom Veličanstvenim, pobedili su u bici kod Mohača Mađare.

1533. - Španci su ubili poslednjeg kralj Inka - Atahualpa. Njegova smrt označila je kraj 300 godina stare civilizacije Inka. Visoko u Andima u Peruu, Inke su se bavili pretežno zemljoradnjom. Kultura im je bila na stupnju bakarno-bronzanog doba. Religija se sastojala u obožavanju Sunca, a kalendar je bio urađen na bazi sunčane godine. Ostavili su za sobom mnoge umetničke spomenike, gradili su utvrđenja, palate i hramove, a najveće majstorstvo pokazali su u izradi vaza od pečene zemlje (koje su često imale ljudski oblik i bile kolorisane vrlo živim bojama) i u izradi tkanina i sitnijih predmeta u zlatu.

1632. - Rođen je Džon Lok, engleski filozof, osnivač empirizma, poznat u istoriji filozofije po odricanju urođenih ideja (Nihil est in intellectu quod non fuerit in sensu). Glavno delo: "Ogled o ljudskom razumu".

1758. - U SAD-u je napravljen prvi rezervat za Indijance.

1915. - Rođena je Ingrid Bergman, švedska filmska i pozorišna glumica izuzetnih umetničkih kvaliteta. Počela je u švedskom filmu i pozorištu, ali se proslavila u SAD-u. Ostaje upamćena po filmovima "Kazablanka", "Trijumfalna kapija", "Anastazija", "Stromboli"... Za ulogu u filmu "Plinsko svetlo" dobila je Oskara 1944. godine. Umrla je na svoj 67. rođendan.

1944. - Na zahtev izbegličke jugoslovenske vlade, koja je to učinila pod pritiskom britanskog premijera Vinstona Čerčila, kralj Jugoslavije Petar II Karađorđević je u Drugom svetskom ratu oduzeo komandu Draži Mihailoviću i priznao maršala Josipa Broza (Tito) za jedinog vođu jugoslovenskih snaga otpora nacističkom okupatoru.

1949. - Sovjetski Savez izveo je probu svoje prve atomske bombe u Kazahstanu. Sovjetski naučnici su za potrebe probe konstruisali mostove, zgrade i razne druge civilne objekte u koje su smestili životinje. Po jačini, ova eksplozija bila je jednaka prvoj američkoj atomskoj eksploziji nazvanoj "Trinity".

1964. - Kompanija Volt Dizni izbacila je film "Meri Popins".

1995. - Rukovodstva Jugoslavije i Republike Srpske dogovorila su se o formiranju jedinstvene delegacije za mirovne pregovore, s predsednikom Srbije Slobodanom Miloševićem na čelu.