1. april

1778. - Oliver Polok, biznismen iz Nju Orleansa, kreira znak za dolar - $.

1864. - Rođena je srpska glumica Zorka Todosić, članica beogradskog Narodnog pozorišta od 1886. do 1913. godine, umetnica izuzetnog talenta i velike sugestivnosti. Ostvarila je niz karakternih, komičnih i dramskih uloga, nosila ceo operetski repertoar i igrala glavne uloge u komadima s pevanjem.

1876. - Održana je prva zvanična utakmica Nacionalne bejzbol lige između Bostona i Filadelfije.

1889. - U Čikagu je prodata prva mašina za pranje sudova.

1905. - Britanski istočnoafrički protektorat postaje kolonija Kenija.

1924. - Rođen je Miodrag Petrović Čkalja, popularni filmski i pozorišni komičar. Sa uspehom je tumačio likove domaće i strane komediografije lakog žanra, bio junak radio-televizijskih skečeva i komedija. Igrao je i u filmovima: "Put oko sveta", "Zajednički stan"...

1939. - Fašistički general Franko slomio je španske republikance. Time je završen španski građanski rat, koji je besneo 32 meseca i u kom je život izgubilo pola miliona ljudi, i to petina na frontu, a ostali u odmazdama. Posle završetka španskog građanskog rata, SAD priznaju vladu generala Franka.

1946. - U prvoj velikoj radnoj akciji omladine Jugoslavije posle oslobođenja zemlje od nacističke okupacije u Drugom svetskom ratu, počela je izgradnja pruge Brčko-Banovići. Prugu dugu 90 kilometara izgradilo je 60.000 mladih iz svih krajeva zemlje 7. novembra 1946.

1970. - U Beogradu je iz zgrade "Borbe" počelo emitovanje radija "Studio B".

1973. - Džon Lenon i Joko Ono formiraju novu državu bez granica i zakona, pod imenom Nutopija, čije je nacionalno obeležje tišina.

1979. - Iran proklamuje Islamsku republiku nakon smrti šaha.

1982. - SAD zvanično predaju zonu kanala Panami.

1991. - Zvanično je raspušten Varšavski pakt.

1999. - Avioni NATO-a su devetog dana napada na Jugoslaviju srušili prvi most - Varadinski most preko Dunava u Novom Sadu. Bilo je to drugo rušenje Varadinskog mosta - u Drugom svetskom ratu srušili su ga Nemci, posle čega je bio obnovljen.

* 457 - Julijus Valerijus Majoijanus postaje rimski car.

* 1809 - Rođen Nikolaj Gogolj jedan od najpoznatijih ruskih književnika. (na slici)

* 1814 - U Londonu su instalirane prve lampe plinskog uličnog osvjetljenja.

* 1815 - Rođen Oto fon Bizmark, premijer pruskog kraljevstva i prvi kancelar nemačkog carstva.

* 2001 - Uhapšen Slobodan Milošević

* 1809 - Rodjen pisac Gogolj

* 1868 - Rodjen pisac Rostan

* 1873 - Rodjen kompozitor Rahmanjinov

2. april

1792 - Dolar je ozakonjen kao novčana jedinica SAD.

1917 - Pred Vojnim sudom za oficire srpske vojske u Solunu je počeo sudski proces protiv grupe oficira sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem - Apisom na čelu.

1940 - Nemačka vojska okupirala je Dansku i napala Norvešku.

2003 - Predsedavajući Predsedništva Bosne i Hercegovine Mirko Šarović podneo je ostavku zbog afere izvoza oružja u Irak i "špijunske afere u Republici Srpskoj".

2005 - Preminuo papa Jovan Pavle II.

2. april

1513. - Španski istraživač Ponse de Leon otkrio je Floridu, koja ostaje pod španskom vlašću do 1763. godine.

1845. - H.L. Fizeau i J. Leon Foucault prava prve fotografije Sunca.

1900. - Rođen je srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u Putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario svoj dugogodišnji san - primljen je u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, koje je okupilo glumačku elitu, Milivoje Živanović našao se u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja, uključujući "Zlatnu medalju Stanislavskog" koju mu je dodelio Moskovski hudožestveni teatar, na čijim je daskama često gostovao.

1902. - U Los Anđelesu otvoren je prvi bioskop.

1917. - U Solunu je za vreme Prvog svetskog rata Srpski vojni sud pokrenuo proces protiv grupe oficira, uključujući generalštabnog pukovnika Dragutina Dimitrijevića Apisa. Bio je to obračun regenta Aleksandra Karađorđevića i prvaka Radikalne stranke Nikole Pašića s Apisom i oficirima koji su 1903. izvršili Majski prevrat i 1911. organizovali tajnu patriotsku organizaciju "Crna ruka". Optužbe za pripremanje pobune u vojsci, za prevrat i ubistvo regenta i srpskog premijera Nikole Pašića nisu dokazane, ali je Sud devet optuženih osudio na smrt i dvojicu na 15 godina robije. Veliki vojni sud delimično je preinačio presudu, ali su Apis, major Ljubomir Vulović i Rade Malobabić streljani na Solunskom polju 26. juna 1917. Na osnovu sačuvanog Vulovićevog pisma, proces je 2. juna 1953. obnovljen i Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i ostale nevino osuđene.

1954. - Prvi put su objavljeni planovi za izgradnju Diznilenda.

1958. - Brzina tornada dostigla je rekornih 450 km/h u mestu Wichita Falls u SAD-u.

1965. - Umro je srpski fiziolog Ilija Đuričić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1960. do 1965. i rektor Beogradskog univerziteta u periodu od 1950. do 1952. i od 1954. do 1956. Napisao je veći broj eksperimentalnih naučnih radova u oblasti fiziologije mišića, endokrinih žlezda, krvi, anafilaksije, kao i univerzitetske udžbenike "Veterinarska fiziologija" i "Osnovi specijalne patološke fiziologije".

1966. - Sovjetska "Luna 10" postaje prvi kosmički brod koji je kružio oko mesečeve orbite.

1968. - Čad formira Uniju centralnoafričkih država.

1970. - Katar dobija nezavisnost od Velike Britanije.

1972. - Održana 44. dodela nagrade "Oskar".

1974. - U Titogradu (sadašnja Podgorica) je osnovan Univerzitet Crne Gore. Sporazum o osnivanju najviše školske institucije potpisali su Ekonomski, Tehnički i Pravni fakultet, Viša pomorska škola u Kotoru, Pedagoška akademija u Nikšiću, Istorijski i Poljoprivredni institut i Institut za biološka i medicinska ispitivanja u Titogradu.

3. april


* 1512 - Turski sultan Bajazit II (na slici) abdicirao u korist sina Selima I.

* 1915 - Preminula je Nadežda Petrović, srpska slikarka.

* 1948 - Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice, otvoreno je Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu.

* 1999 - Avioni NATO bombardovali su centar Beograda, prvi put od početka vazdušnih napada na SR Jugoslaviju 24. marta. Pogođene su zgrade republičkog i saveznog ministarstva unutrašnjih poslova. U Novom Sadu srušen je drugi most na Dunavu.

3. april

1807. - U selu Voganj kraj Rume počela je Ticanova buna, nazvana tako prema njenom vođi Teodoru Avramoviću Ticanu. Podstaknuti pobedama srpskih ustanika nad Turcima i nezadovoljni teškim nametima, seljaci s vlastelinstva grofa Karla Pejačevića podigli su bunu i javili srpskom vojvodi Luki Lazareviću da se Srem digao na ustanak i da želi ujedinjenje sa Srbijom. Austrijska vojska, jaka gotovo kao jedna armija, za deset dana je ugušila bunu u kojoj je učestvovalo oko 15.000 seljaka iz 45 sela rumskog i iločkog vlastelinstva. Tican je uhvaćen i streljan krajem 1807.

1910. - Osvojen je najviši vrh severnoameričkog kontinenta - Maunt Mek Kinli (6.188 m).

1915. - Umrla je srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač "Kola srpskih sestara" (s Branislavom Nušićem), čije slike odlikuje snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Umrla je od tifusa, kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu priredila je 1900 godine. Sačuvano je oko 200 njenih dela, a pojedina se ubrajaju u sam vrh srpskog slikarstva i ravna su delima evropskih majstora tog vremena, poput slika "Resnik", "Notr Dam", "Autoportret", "Bulonjska šuma". Slikala je u rasponu od plenerizma do snažnog realizma prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umetnost, anticipirajući njen dalji razvoj. Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna muzičar, a najmlađi brat, Rastko Petrović, pisac.

1920. - Umro je srpski političar i istoričar Dragoljub-Draža Pavlović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije, koji je 1919. izabran za prvog predsednika Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Dela: "Ličnost u istoriji", "Istorizam i racionalizam", "Ujedinjenje Nemačke", "Požarevački mir 1718", "Srbija za vreme poslednjeg austrijsko-turskog rata 1788-1791".

1930. - Ras Tafari postaje etiopski car Hajle Selasije.

1933. - Avion je preleteo vrh Mont Everest.

1936. - Održana je najkraća borba u boksu sa rukavicama - trajala je svega 10 sekundi.

1948. - Održano je prvo takmičenje u umetničkom klizanju u SAD-u.

1948. - Hari Truman potpisao je Maršalov plan, kojim je predviđena ekonomska pomoć evropskim zemljama u iznosu od pet milijardi dolara.

1948. - Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice - svečano je počelo s radom Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umetnički rukovodilac Bojan Stupica.

1965. - Lansiran je prvi kosmički brod na atomsku energiju.

1967. - Na Amaterskom svetskom prvenstvu u Beču, 113 istočnoevropskih hokejaša zatražilo je politički azil.

1975. - Bobiju Fišeru, severnoameričkom šahovskom velemajstoru, oduzeta je titula svetskog prvaka u šahu jer je odbio da se brani.

1982. - UN zahtevaju od Argentine da se povuče sa Foklandskih ostrva.

4. april


* 1581 - Engleska kraljica Elizabeta I za viteza proglasila Frensisa Drejka, gusara, potom admirala, prvog Engleza koji je oplovio svet.

* 1765 - Preminuo je Mihail Vasiljevič Lomonosov (na slici), ruski naučnik, pesnik i akademik.

* 1825 - Rođen je Đura Daničić, srpski naučnik i filolog.

* 1905 - U zemljotresu u provinciji Lahor, tada delu Britanske Indije, poginulo 19.000 ljudi.

* 1999 - U vazdušnim udarima NATO na Rafineriju nafte u Pančevu poginula tri radnika rafinerije.

4. april

1541. - Ignacijo Lojola postaje prvi starešina, tj. general i osnivač jezuitskog monaškog reda, čiji je cilj bio borba protiv protestanata i svih protivnika katoličke crkve. Katolička crkva je Lojolu proglasila svecem.

1825. - Rođen je srpski filolog Đura Popović, poznat kao Đura Daničić, prijatelj Vuka Karadžića i njegov saradnik u borbi za reformu srpskog jezika i pravopisa. Radio je kao bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, sekretar Društva srpske slovesnosti i profesor Liceja i Velike škole. Karadžićeve i sopstvene poglede na jezik dosledno je sproveo u prevodima s latinskog "Starog zaveta". Objavio je više dela iz stare srpske književnosti ("Žitije sv. Save" od Teodosija, "Žitije sv. Simeona i sv. Save" od Demontijana...). Neprocenjivu vrednost ima njegov rad na rečniku. Izdao je "Rječnik iz književnih starina srpskih" i započeo veliki istorijski "Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika". Ostala dela: "Mala srpska gramatika", "Srpska sintaksa", "Oblici srpskog jezika".

1860. - Rođen je srpski pisac Vojislav Ilić, osnivač moderne srpske lirike i tvorac verističkog izraza u srpskoj poeziji. Njegova lirika označila je raskid s romantičarskom poezijom i obeležena je misaonim skepticizmom. Pisao je elegične, setne pesme u kojima preovlađuju motivi prošlosti i samoće ("Zimska idila", "Jesen", "Ja ništa više ne verujem", "Tamara", "Istok"). Radio je kao korektor Državne štamparije u Beogradu, pisar ministarstva unutrašnjih poslova, učitelj u Turn Severinu i diplomatski činovnik u Prištini i Solunu. Dela: dva izdanja "Pesama" objavljena za života i sabrana dela, objavljena posthumno.


1868. - Rođen je srpski književni istoričar i kritičar Pavle Popović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Objavio je mnoge književnoistorijske studije i nekoliko istorija književnosti. Dela: "Jugoslovenska književnost", "Pregled srpske književnosti", "Iz književnosti" (četiri knjige eseja i studija), "O Gorskom vijencu", "Srpska drama u XIX veku", "Francuski moralisti".

1887. - Izabrana je prva žena gradonačelnik - Suzana Medora Salter u gradu Argonija, SAD.

1905. - Zemljotres u Kangri, u Indiji, u kojem je poginulo 370.000 ljudi.

1912. - Republika Kina proklamovala je vlast nad Tibetom.

1932. - K. K. King izolovao je vitamin C na univerzitetu u Pitsburgu.

1936. - Prvog dana generalnog štrajka studenata Beograda, Zagreba, Ljubljane, Skoplja i Subotice protiv fašizacije zemlje i vlade Milana Stojadinovića - policija je na Medicinskom fakultetu u Beogradu ubila studenta prava Žarka Marinovića. U znak sećanja na taj događaj, 4. april se obeležava kao Dan studenata Beogradskog univerziteta.

1945. - Mađarska se oslobodila nacističke vlasti. Današnji dan se u Mađarskoj slavi kao Dan oslobođenja.

1964. - Singl Bitlsa "Can't Buy Me Love" zauzima prvo mesto na top-listama i tamo ostaje pet nedelja.

1968. - Izvršen je atentat na Martina Lutera Kinga u Memfisu.

1989. - Karim Abdul Džabar odigrao je svoju poslednju utakmicu u Sijetlu.

5. april


* 1814. - Rođen je Josif Pančić, naučnik, botaničar i prvi predsednik Srpske akademije nauka. Radio je neumorno na proučavanju flore Srbije. Glavno deo: "Flora kneževine Srbije"; pored toga, objavio je i "Priloge", posvećene flori Bugarske i Crne Gore, kao i niz rasprava.

* 1841. - U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila je buna naroda protiv Turaka, poznata kao Milojeva i Srndakova buna, koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kraj Prve Kutine i Gornjeg Matejevca, Turci su 23. aprila 1841. u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.

* 1865. - Umro je srpski kompozitor, pijanista i horovođa, Kornelije Stanković, značajan za srpsku muziku kao osnivač nacionalnog pravca, zapisivač i harmonizator srpskog crkvenog pojanja. Školovao se u Aradu, Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim Karlovcima proučavao je i beležio dotad samo usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje, a potom je bio horovođa Beogradskog pevačkog društva. Doprineo je interesovanju stranih kompozitora - posebno ruski, uključujući Petra Čajkovskog ("Slovenski marš") i Nikolaja Rimskog Korsakova ("Fantazija na srpske teme") - za srpsku muziku . Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u srpskoga naroda", "Srpske narodne pesme" u šest svezaka koje je harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir.

* 1887. - Kralj Milan Obrenović je naimenovao prvih 16 članova Srbske kraljevske akademije, potom Srpske kraljevske akademije, prethodnice Srpske akademije nauka i umetnosti. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.

* 1896. - Otvorene su prve savremene Olimpijske igre u Atini na kojima je učestvovalo 484 takmičara. Na njima su učestvovali samo muškarci, a žene su počele da se takmiče od 1900. godine.

* 1954. - Elvis Prisli snima svoj debitantski singl "That's All Right" .

* 1955. - Vinston Čerčil daje ostavku na funkciju premijera Velike Britanije. Njegovo mesto zauzima Entoni Eden.

* 1958. - Umrla je srpska književnica Isidora Sekulić, izuzetan stilista širokog obrazovanja i visoke kulture, tanani posmatrač ljudskih života i sudbina, pisac visoke duhovnosti i prefinjenog duha, uz to član Srpske akademije nauka i umetnosti. Kritičari je smatraju klasikom srpske književnosti, a povodom njene smrti jedan od kritičara je ocenio da je umro "literarno najkulturniji čovek našeg tla od Ćirila i Metodija do juče, do danas, možda do prekosutra". Sarađivala je u svim boljim srpskim i hrvatskim književnim časopisima. Bila je poznavalac mnogih jezika, izvrstan i veoma plodan prevodilac, naročito s engleskog jezika. Dela: putopis "Pisma iz Norveške", roman "Đakon Bogorodičine crkve", pripovetke "Hronika palanačkog groblja", "Saputnici", "Gospa Nola", eseji "Analitički trenuci i teme", "Zapisi o mome narodu", "Mir i nemir", "Njegošu - knjiga duboke odanosti", "Govor i jezik kulturna smotra naroda".

* 1963. - Bitlsi dobijaju svoju prvu srebrnu ploču za "Please Please Me" .

* 1964. - U Londonskom metrou pušteni su u vožnju prvi vozovi bez vozača.

* 1971. - Proradio vulkan Etna u Italiji.

* 1974. - Otvoren Svetski trgovinski centar u Njujorku (srušen u terorističkom napadu 11. septembra 2001.) koji je sa 110 spratova u tom momentu bio najviša zgrada na svetu.

* 5. april je u pravoslavnom kalendaru najraniji datum Uskrsa.

5. april je 95. dan u godini po gregorijanskom kalendaru (96. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 270 dana.


1242. - U bici na zaleđenom Čudskom jezeru Rusi pod komandom kneza Aleksandra Nevskog potukli nemačke i holandske vitezove, sprečivši ih da okupiraju severozapadne oblasti Rusije.

1818. - U bici kod Maipua čileanske i argentinske trupe porazile špansku vojsku, čime je obezbeđena nezavisnost Čilea.

1841. - U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila buna protiv Turaka, poznata kao "Milojeva i Srndakova buna", koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kod Prve Kutine i Gornjeg Matejevca, 23. aprila 1841, Turci u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.

1881. - Velika Britanija u Pretoriji zaključila mirovni ugovor s Burima i priznala nezavisnost južnoafričke republike Transval.

1887. - Kralj Milan Obrenović naimenovao prvih 16 članova Srpske kraljevske akademije osnovane 1. novembra 1886. Prvi predsednik bio Josif Pančić, a sekretar Jovan Žujović. Od 1888. akademici sami birali stalne i dopisne članove.

1896. - Na Olimpijskom stadionu u Atini otvorene prve Olimpijske igre moderne epohe. Olimpijske igre trajale 10 dana, učestvovala 484 takmičara, samo muškarci. Žene se takmiče od 1900, a 1924. uvedene zimske olimpijske igre. Organizator igara i prvi predsednik Međunarodnog olimpijskog komiteta bio Francuz Pjer de Kuberten.

1902. - Na stadionu "Ibroks park" u Glazgovu poginulo 20, a povređeno najmanje 200 ljudi kada se srušila tribina tokom fudbalske utakmice Škotske i Engleske.

1945. - Predsednik privremene vlade Jugoslavije Josip Broz Tito u Moskvi potpisao ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći i posleratnoj saradnji SSSR-a i Jugoslavije.

1951. - Sud u Njujorku osudio na smrt Džulijusa i Etel Rozenberg zbog špijunaže u korist SSSR-a.

1954. - Elvis Presli snima svoj debitantski singl That's All Right

1955. - Premijer Velike Britanije Vinston Čerčil podneo ostavku, okončavši dugu političku karijeru koja je, uz uspone i padove trajala od početka XX veka. Na položaju premijera i lidera Konzervativne stranke nasledio ga šef diplomatije Entoni Idn.

1964. - U londonskom metrou pušteni su u vožnju prvi vozovi bez vozača

1971. - Proradio vulkan Etna u Italiji

1974. - Otvoren Svetski trgovinski centar u Njujorku, koji je sa 110 spratova u tom momentu bio najviša zgrada na svetu.

1989. - Vlada Poljske legalizovala opozicioni radnički sindikat "Solidarnost". Osnovan 1980. kao nezavisni sindikat, "Solidarnost" ubrzo prerastao u masovnaidruštveno-politički pokret sa oko 10 miliona sledbenika.

1992. - Građani Sarajeva, u želji da spreče dalje nacionalne sukobe, opkolili zgradu Skupštine BiH, zahtevajući formiranje vlade nacionalnog spasa. Na njih pucali snajperi iz obližnjih solitera. Poginulo osam, povređeno 50 demonstranata.

1999. - U vazdušnim udarima NATO-a na Jugoslaviju pogođen centar Aleksinca. Poginulo 17 civila.
Libija predala dva svoja državljanina optužena za rušenje putničkog aviona u 1988. iznad Lokberija, u Škotskoj, kada je poginulo 270 putnika. Ujedinjene nacije suspendovale sankcije protiv Libije uvedene 15. aprila 1992.

2002. - Predsednik SAD Džordž Buš pozvao Izrael da se povuče sa palestinskih teritorija i najavio novu mirovnu misiju na Bliskom istoku.

Rođenja
1588. - Tomas Hobs, engleski filozof († 1642.)
1724. - Đovani Đakopo Kazanova, venecijanski pomorski oficir, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar, a u istoriju ušao kao ljubavnik
1814. - Josif Pančić, naučnik, botaničar i prvi predsednik Srpske akademije nauka († 1888.)
1908. - Herbert fon Karajan, austrijski dirigent († 1989.)

Smrti
1794. - Žorž Danton, francuski revolucionar
1865. - Kornelije Stanković, srpski kompozitor, pijanista i horovođa (* 1831.)
1958. - Isidora Sekulić, srpska književnica. (* 1877.)
1975. - Čang Kaj Šek, kineski general i političar
1997. - Alen Ginzberg, američki pisac