Zoran Bognar, autor antologije srpskog mikroeseja dvadesetog veka "Tečni kristal"
Nezaboravne crtice velikih majstora pera
Godinama brižno isecao i arhivirao jedinstvene prozne refleksije ukupno 72 pisca, od Ive Andrića i Nikolaja Velimirovića do Dragana Jovanovića Danilova i Marije Knežević. Mikroesej - zavodljiva enigma koja nema objašnjenje ni u jednom rečniku
U izdanju "Derete" objavljena je antologija srpskog mikroeseja 20. veka koju je, pod naslovom "Tečni kristal", priredio Zoran Bognar. Kako sam autor kaže, nastajala je od 1999. do 2004, mada je prikupljanje materijala i građe počelo još početkom devedesetih godina prošlog veka, kada je Bognar brižno isecao i "arhivirao" lucidne univerzalne mikroeseje svojih kolega. U antologiji su zastupljena 72 autora, od Božidara Kneževića, Jovana Dučića, Nikolaja Velimirovića, do najmlađih - Dragana Jovanovića Danilova, Marije Knežević i Petra Arbutine.

 SAZVEŽĐA ISPOD KOŽE

Nedavno se, povodom dvadesetogodišnjice književnog rada, pojavila i knjiga izabranih pesama Zorana Bognara na makedonskom jeziku, pod nazivom "Sosvezdia pod kožata" ("Sazvežđa ispod kože"), u izdanju skopskog izdavača "Terra magica" i prevodu Petre Bakevskog. Knjiga je predstavljena u okviru ovogodišnjih Racinovih večeri poezije.
   
 
 
 
- Veliki broj naših pisaca je pisao, negovao i objavljivao mikroeseje, ali skoro nijednom od njih ovaj žanr nije primaran kao što je to, recimo, bio slučaj kod Emila Siorana. Samim tim ni taj deo njihovog književnog rada, dela i opusa nije na najadekvatniji način ne samo vrednovan nego, čak, ni pročitan. Zato sam odlučio da priredim ovu antologiju i da sve ove volšebne, univerzalne i, poput tečnog kristala, svevremene mikroeseje pokušam da spasem od zaborava i da ih, ovako okupljene na jednom mestu, ponudim kompetentnim čitačima i tumačima na naknadno ili novo vrednovanje.

Šta je, zapravo, mikroesej?
- Ni u jednom rečniku stranih reči ili termina nećete naći eksplicitno objašnjenje ovog pojma. No, u slobodnoj interpretaciji, mogli bismo da kažemo da je mikroesej žanr kratkog metra pisan tehnikom razobličavanja, razotkrivanja, odnosno, demistifikovanja. Mikroesej je idealna forma našeg vremena: istovremeno i brz i dinamičan, i eksplicitan i ekspresivan. Andrić ga je u knjizi "Znakovi pored puta" "krstio" kao meditativnu prozu, drugi su ga nazivali poetsko-fenomenološkim refleksijama, crticama, ili, pak, reminiscencijama, no on u svom imenu objedinjuje i žanrovski najpreciznije određuje sve navedene termine.

Može li se definisati standardna dužina mikroeseja?
- Ne postoji od ranije utvrđeni standard po kojem bismo mogli da odredimo dužinu ovog teksta. I ma koliko god da je kratkog metra, mikroesej predstavlja jednu bezgranično veliku, intrigantnu i zavodljivu enigmu i, u metaforičnom smislu, neodoljivo podseća na neko "čudnovato biće" bez identiteta roditelja, bez datuma i mesta rođenja, bez "nasleđene" krvne grupe, dakle, bez istorije svog postanja...

Da li je "Tečni kristal" prva antologija mikroeseja u istoriji srpske literature?
- Radeći na ovoj antologiji, paralelno sam se informisao i proveravao da li u bilo kojoj drugoj nacionalnoj književnosti u svetu postoji neka antologija ovog žanra, ali do današnjeg dana, ni odakle i ni od koga, nisam dobio potvrdan odgovor.

Zvonko Prijović

Izvor: Glas Javnosti