Vojvoda Petar Lazarević-Cukić – Upravnik varoši koji je osvetlio Beograd

Kada je posle Drugog srpskog ustanka turski stisak nad Srbijom počeo da popušta, spretnom politikom kneza Miloša i njegovih diplomata, nastale su u jedna za drugom i prve institucije autonomne srpske vlasti. U tom dvovlašću jednu od važnih uloga igrala su policijske zadužene za nadziranje mira u srpskom delu Beograda, ali i sprečavanje zuluma bahatih truskih vojnika.

Tako je 1828. godine, kada je formirano pesebno policijsko nadleštvo za varoš Beograd, knez Miloš ovu važnu ulogu poverio svom vernom pratiocu Petru Lazareviću-Cukiću. Ali priča niti počinje, niti se završava ovde…

Nahoče u vlasti kneza Miloša
Otac Petra Lazarevića bio je vojvoda Pavle Cukić, knez lepeničke knežine kragujevačke nahije. Naprasit, ponosan, svojeglav, nije se saginjao ni pred Karađorđem ni pred Milošem. Ipak, imao je jednu nestvarenu želju – sa prvom ženom nije imao muške dece. Kada je saznao da mu je jedna od ljubavnica 1795. godine (pre nekim navodima 1802.) rodila sina, brže bolje je spakovao dete i poslao ga podjednako raspusnom knezu Milošu, kako ga njegova zvanična žena ne bi otkrila i otrovala. Tako je mali Petar dospeo u konak kneginje Ljubice, koja ga je volela i podizala kao sopstveno dete.

Sudbina je htela da stariji Cukić na kraju zarati sa Milošem, te gine 1817. godine u Rogači pored Sopota prilikom gašenja bune. Ovo, pak, nije poremetilo odnose između Miloša i posinka, koji do kraja života ostaje veran Obrenovićima, a posebno Ljubici. Po nagovoru kneginje ženi se Anom, ćerkom vojvode Petra Nikolajevića Molera.

Ali da se odmaknemo na trenutak od ove komplikovane porodične loze. Odrastajući uz kneževu decu, Petar je dobio i najbolje vaspitanje koje je moglo da se stekne u to vreme, a i sam je važio za obrazovanog i prosvećenog čoveka koji je uvek postupao ispravno i nije stajao ni na čiju stranu. Osim kada je u pitanju knez Miloš.

Prvi upravnik varoši srpske
U vreme Lazarevićevog dolaska na mesto upravnika varoši, Beograd je bio podeljen na turski grad i srpsku varoš. Pored uobičajenih problema koji su morili svaku varoš, poseban problem predstavljali su stalni ispadi Turaka, te je odmerenom Lazareviću poveren ovaj posao. Ovo nije bilo prvi put da se susreće sa problemima i primitivnim svetom.

Karijeru je započeo kao vojnik, a podoficirski čin dobija sa samo 18 godina. Kao odan knezu, obavljao je posao kapetana nahije u Požegi, potom u Kruševcu, da bi najveći uticaj ostvario u tadašnjem Karanovcu, današnjem Kraljevu, gde sprovodi regualcioni plan za uređenje glavnog trga po ugledu na Zvezdasti trg u Parizu.

U Beogradu je ispunjavao svaki nalog kneza Miloša, bespogovorno. O tome govore i izveštaji koje završava rečima dubokim naklonom “ljubi skute”, “celiva desnicu” i zahvaljuje na milosti kneževoj što mu je takva čast da upravlja varoši i ispunjava njegove želje pružena. Ipak tokom naredne četiri godine uspešno će meandrirati između zahteva kneza, varošana i jarosnih Turaka, postavljajući osnove na kojima će njegovi naslednici formirati dobro organizovanu policijsku službu.

Kako je prvi fenjer zasvetleo u Beogradu
Zanimljivo je da se tih godina posao upravnika varoši nije završavao samo na očuvanju mira i reda, već je, može se reći, bio i “prvi komunalac” grada. Po nalogu kneza Miloša, 1830. godine Petar Lazarević postavlja zvona na zvonik Saborne crkve, prvi put posle nekoliko vekova. Zvuk zvona koji se razlio sa Savske terase na Dan sv. Andrije Prozvanog, unele su novu nadu među srpski i drugi hrišćanski svet da je kraj vladavine okupatora blizu.

To su i vremena kada se u Beograd doseljava veliki broj Srba sa svih strana, formiraju se nove ulice i sokaci, razvija se trgovina, a sa njima i ljudi sumnjivih namera, što sve više i više brine stanovnike kada je u pitanju sigurnost na ulicama kada padne mrak. O tome u pismu upućenom aprila 1830. godine, Lazarević piše knezu:

"Trgovci ovdašnji, koji dućane drže više puta pretstavljali su mi tužbu na pazvante da čaršiju ne čuvaju, a više puta dućani su razbijani od lopova. A oni badava plaću primaju, od svaka dućana po trideset para, i po dvadeset para. Govore da bi voleli da mi postavimo našu patrolu i da plaćaju kao što su pazvantima plaćali. Ja odma učinim naredbu te se naruče 10 fenjera, pak na svakom ćošku, svaku noć, da gore. Trošak za fenjere i sveće, što će goreti naplaćivaću od dućandžija. Jednog pandura policija ima, a uzeću još jednoga koga će varoš plaćati da svaku noć sa policijom idu u patrolu i da dućane od vatre čuvaju".

Izvesno je da su prvi fenjeri zasijali te godine u Beogradu. Danas možemo samo da nagađamo šta se kasnije desilo sa fenjerima, ali je Lazarević ostao zapamćen kao prvi čovek koji je “upalio” svetlo na beogradskim ulicama, bar nakratko.

Čovek koga je oplakao čitav Beograd
Posle isteka mandata 1831. godine kao upravnika varoši beogradske, Petar Lazarević nastavlja vojnu karijeru i po naredbi kneza postaje kapetan nahije Tamnavske, Podibarske, upravnik Novog Pazara, da bi od 1841. godine bio načelnik okruga Kruševačkog. Jedno vreme bio je i član Državnog sovjeta, a vojnu karijeru je završio kao pukovnik.

Umro je relativno mlad, 8. marta 1849. godine u Beogradu. Njegova sahrana upamćena je kao jedna od najvećih svog vremena, a govor je držao niko drugi do Jovan Ristić.

Za sobom je iz braka sa Anom ostavio pored Koste Cukića, čuvenog ministra, i sina Lazara, oficira, te dve ćerke. Posle Anine prerane smrti, oženio se Marijom sa kojom je imao Milana. Zanimljivo je da su u znak zahvalnosti, ali i zbog velike popularnosti Lazarevića, čitava njegova tazbina promenila svoje prezime Stojanović i uzela prezime Cukić. Tako se tradicija jedne ugledne familije nastavila skoro do današnjih dana.

Izvor: 011info