Umro pesnik Stevan Raičković :: Knjizevnost ~ Umetnost ~ Kultura

Umro pesnik Stevan Raičković

Jedan od najvećih srpskih pesnika, akademik Stevan Raičković, preminuo je preksinoć na beogradskom Institutu za plućne bolesti, potvrdio je juče Tanjugu njegov prijatelj, pesnik Slobodan Rakitić.
Pesnik čije je ime u srpskoj posleratnoj poeziji bilo sinonim za intimnog liričara prvog reda, rođen je 1928. godine u Neresnici kod Kučeva, u učiteljskoj porodici. Gimnaziju je učio u Senti, Kruševcu, Smederevu i Subotici, gde je i maturirao. Studirao je na Filološkom fakultetu u Beogradu, a već sa 17 godina počeo je da objavljuje pesme u „Književnosti”, „Mladosti”, „Književnim novinama” i „Politici”. Od 1945. do 1959. godine bio je saradnik Literarne redakcije Radio Beograda koja je u to vreme okupila književnike čija su imena obeležila srpsku literaturu.

Do 1980. godine Raičković je bio urednik u Izdavačkom preduzeću „Prosveta”. Za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti izabran je 1972. godine, a za redovnog devet godina kasnije.

U dugoj i bogatoj pesničkoj karijeri objavio je više od 20 zbirki pesama, sedam knjiga za decu, nekoliko knjiga eseja. Prvu zbirku „Detinjstvo” objavio je 1950. godine, da bi već sledećom „Pesma tišine”, dve godine kasnije, bio primećen. Belkanto njegove „Balade o predvečerju” (1955), u kojoj sve treperi od utišanih zvukova i tonova, i danas se uzima za primer najfinijeg intimnog lirizma.

Zahvaljujući Raičkoviću, koji je vrlo brzo izbio u prve redove modernih srpskih liričara, naša čitalačka publika je dobila i nove prevode ruskih pesnika, među kojima Ane Ahmatove, Marine Cvetajeve, Josifa Brodskog, kao i izbor poezije Borisa Pasternaka. U prepevu „Sedam ruskih pesnika” i antologiji „Slovenske rime” predstavio je i moderne ruske pesnike, ali je ljubiteljima lirike podario i prevod Šekspirovih soneta i „Deset ljubavnih soneta” Frančeska Petrarke.

Raičkovićeva poezija objavljena je na ruskom, poljskom, češkom, slovačkom, mađarskom, bugarskom, rusinskom, albanskom, slovenačkom i makedonskom jeziku.

Dobitnik je najznačajnijih pesničkih nagrada – Zmajeve, Zmajevih dečjih igara, „Neven”, Njegoševe, Dučićeve, „Branko Miljković”, „Ljubiša Jocić”, „Goranov vijenac”, nagrade za prevodilaštvo „Miloš N. Đurić”, kao i društvenih priznanja, Sedmojulske nagrade i Oktobarske nagrade Beograda.

Tanjug

-----------------------------------------------------------

Poezija - do poslednjeg daha

Za šest decenija apsolutne posvećenosti poeziji, Stevan Raičković je ostao tvrdokorno svoj, asketski predan i veran svom izvornom lirskom nadahnuću

U traganju za smislom lirskog govora i savršenstvom pesničkog oblika Stevan Raičković (rođen 5. jula 1928. godine, u Neresnici, u istočnoj Srbiji, umro na Đurđevdan, 6. maja 2007, na Institutu za plućne bolesti u Beogradu) je ispoljio izuzetno stvaralačko majstorstvo. Njegove pesničke knjige „Kamena uspavanka” (soneti), „Stihovi” (distisi), „Prolazi rekom lađa” (katreni), „Slučajni memoari” (poema, slobodni stihovi), „Zapisi o crnom Vladimiru” (poema, vezani stih i proza), „Panonske ptice” (slobodni stihovi), „Točak za mučenje (poeme, vezani stih) istovetnim ili, pak, srodnim izražajnim sredstvima, ali drugačijim oblicima, obelodanjuju ritam, melodiju i govor zajedničkog lirskog jezgra.

Nisu ovde, naravno, pomenute sve Raičkovićeve pesničke knjige, već samo one koje, gotovo paradigmatski, predstavljaju pojedine karakteristične faze u njegovom pesničkom stvaralaštvu. Iz istog su lirskog jezgra i njegova proza, bajke, memoarska kazivanja, pesme i priče za decu, eseji o poeziji i pesnicima, kao i prepevi značajnih evropskih pesnika (Šekspir, Petrarka, Pasternak, Blok, Mandeljštam, Cvetajeva, Ahmatova, Zabolocki). Jedinstvena je u tom smislu njegova antologija „Slovenske rime” u kojoj su se na okupu našli, po jedan predstavnik, najznačajniji moderni slovenski pesnici. U njegovom prevodu i izboru.

Raičković je uvek dosledan svom izvornom pesničkom opredeljenju. Istovremeno je u svakoj novoj knjizi isti i nov. Ma koliko njegovo stvaralaštvo bilo razgranato, to je pevanje iz istog unutrašnjeg jezgra. Rezultat te njegove, gotovo asketske, doslednosti jeste estetska, etička, idejna i misaona celovitost njegovog književnog stvaralaštva.

Raičković je razbio već ustaljene zablude književne kritike da je vezani i rimovani stih arhaičan i prevaziđen, a tzv. slobodni stih nov i moderan. Ništa pogrešnije od takvog shvatanja. Poput Disa, Dučića, Rakića i Pandurovića, Raičković je upravo u vezanom i rimovanom stihu ostvario moderan pesnički govor. Njegova „Kamena uspavanka”, ispisana u sonetnom obliku, spada u najznačajnije pesničke knjige u drugoj polovini 20. veka, bez premca ne samo u srpskoj nego u čitavoj evropskoj modernoj poeziji. Uz „Koru” Vaska Pope i „87 pesama” Miodraga Pavlovića ona čini trougaoni temelj modernog srpskog pesništva. U „Kamenoj uspavanci” Raičković je ostvario sintezu tradicionalnog i modernog pevanja i mišljenja, a srpsko pesništvo dobilo je jedan od svojih blistavih vrhova. Klasično-moderni Raičković otvorio je put onoj dragocenoj struji srpskog pesništva koja se označava neosimbolističkom, a čiji je najizrazitiji predstavnik Branko Miljković.

Za šest decenija apsolutne posvećenosti poeziji, Stevan Raičković je ostao tvrdokorno svoj, asketski predan i veran svom izvornom lirskom nadahnuću, od prvih stihova objavljenih 1945. godine do najnovijih pesama u poslednjoj zbirci „Fascikla 1999/2000”, objavljenoj 2004. godine u redovnom kolu Srpske književne zadruge. Stvarnost koliko i prividi. Obraćajući se, gotovo sa dubokom pobožnošću, suncu, zemlji, vodi, travkama i drvetima, mravima i lišću, Raičković je stvorio poeziju koja je njegova najdublja religija. Njegov mit. Njegova metafizika. On je sav u svojoj poeziji, i kad želi da se skrije i kad želi da se do poslednjeg daha iskaže.

Stevan Raičković je uspeo da klasičnim lirskim sredstvima i tradicionalnim oblicima pevanja ostvari poeziju modernog stvaralačkog koncepta i savremenog lirskog senzibiliteta. U tom smislu njegova poezija, u svim njenim razuđenim rukavcima, predstavlja jedan od najblistavijih trijumfa lirskog principa i lirskog osećanja sveta i života. Ona je savremena i svevremena u isti mah, u istom stvaralačkom činu, a to mogu samo veliki pesnici.

-----------------------------------------------------------

Moralna doslednost i čvrstina

Jednom je u Brankovini, govoreći o Desanki Maksimović, Raičković iskazao osobenu pohvalu njenim stihovima: da oni zbog svoje prepoznatljivosti i moralnih stavova i ne moraju biti potpisani. Odmah se vidi čiji su. Isto bi se moglo reći i za Raičkovića, jer je izgradio tako samosvojnu liriku da je lako prepoznatljiva ne samo po stilu, temama, motivima i zvuku nego i po moralnoj doslednosti i čvrstini. Takođe se odmah vidi čija je.

-----------------------------------------------------------

Savršen lirski izraz

Raičković poseduje jednu retku sposobnost: da o jednostavnim stvarima i događajima govori lirski složeno, kao što, s druge strane, najsloženijim idejama i teškim sadržajima uspeva da obezbedi jednostavan, ali savršen lirski izraz. Tu sposobnost da neobično učini običnim, a obično neobičnim, imaju zaista samo veliki liričari. Njegova poezija uvek sadrži dva vremena: sadašnjost, koju nastoji da zaustavi - kao fotografski snimak - i budućnost iz koje kritički i melanholično posmatra sebe i (svoj) život u njoj. Taj vremenski jaz pesnik premošćuje lako, lirskom melodijom. Pevajući o dva vremena, sadašnjosti i budućnosti, on ih ne udaljava već, naprotiv, približava. U sadašnjosti vidi budućnost, a u budućnosti sadašnjost. Time je u svojoj lirici ostvario svojevrsni vremenski i misaoni kontrapunkt.
Slobodan Rakitić

Izvor: Politika