Ugrožena kolevka pismenosti


Iako su i Liban i Izrael potpisali konvenciju o zaštiti kulturne baštine, u nedavnim sukobima spomenici sa Uneskove liste koji se nalaze na njihovoj teritoriji znatno su oštećeni. I ne samo oni. Ugrožena je i na daleko čuvena kedrova šuma koja se nalazi u Dolini svetaca, tj. Uadi Kadiši, obala i more prekriveni su naftom, a zagađen je i vazduh, zbog čega se ekolozi boje da bi moglo doći do učestalih kancerogenih oboljenja.

Unesko je zajedno sa još nekoliko organizacija koje se bave zaštitom kulturnog i prirodnog nasleđa uputilo apel da se dalje rušenje lokaliteta zaustavi, a oštećeni u sukobu što pre saniraju, inače će se postojbini naše civilizacije, feničanskoj kulturi - i ne samo njoj - izgubiti svaki trag.

Istovremeno, časopis „Arkeolodžik“ sa svoje strane upozorava „danonoćno izraelsko bombardovanje Libana ne samo da je odnelo mnogo nevinih života već su brojne arheološke znamenitosti u velikoj opasnosti. Tokom bombardovanja, u libanskom gradu Balbeku oštećeni su rimski hramovi i antički hram posvećen nogu Bahusu, a uništene su dve stare zgrade na gradskom trgu...“

„Blic“ donosi kratak opis spomenika u Libanu i Izraelu koji su pod „okriljem“ Uneska.
Liban

Tira - Upisana u listu svetske baštine pod zaštitom Uneska 1984, grad Tira je prema legendi bio veliki centar Feničana, gospodara mora, osnivača čuvene Kartagine. Njegov značaj opada posle krstaških ratova, a u njemu su sačuvani arheološki ostaci iz doba Rimljana. Herodot, grčki istoričar, pominje da je postojao još 28 vekova pre Hrista.

Biblos - Takođe od 1984. na Uneskovoj listi, ovaj grad, najstariji u Libanu, naseljen je još od neolita i usko vezan za tzv. mediteranski basen tokom više hiljada godina. U njemu je nastalo feničansko pismo i odatle se alfabet širi u svet. Grad je nekada davno bio veoma bogat zahvaljujući luci iz koje se brodovima prenosilo drvo kedar u Egipat. Njegovu „krstašku tvrđavu“ dnevno je posećivalo hiljadu turista, a sada je pusta i zagađena.

Balbek - Zvao se nekada Heliopolis ili Grad Sunca u vreme Helena. U doba Rimljana u njemu je podignuto Jupiterovo svetilište, zbog čega je privlačio horde krstaša. Sa svojim impozantnim rimskim carskim hodnicima (u kojima su se smestile izbeglice), i Belbek je upisan u svetsku baštinu 1984. godine. U Belbeku se čuvaju ostaci još dva hrama Venerinog (ili Bahusovog) i Merkurovog. Na ruinama Jupiterovog hrama vizantijski car Teodosije podigao je baziliku koju su Arabljani, po osvajanju, pretvorili u utvrđenje.

Izrael

Stari grad Akra (u zapadnoj Galileji, na Uneskovoj listi od 2001) - Ovaj lučki grad sa utvrđenjem takođe čuva tragove civilizacije Feničana. U njemu se nalaze ruševine otomanskih utvrđenja iz XVIII i XIX veka, sa citadelom, džamijom, karavanserajima i hamamima. Ostaci iz vremena krstaških ratova od 1104. do 1291. godine bili su doskora gotovo netaknuti, što je pružalo jasnu sliku o organizaciji urbanog prostora srednjovekovnog carstva. Akra je bio prva kapija na putu za Jerusalim, zbog čega su ga pohodili i poharali Saladin, Ričard Lavljeg Srca i Filip II. Pošto su ga 1291. zauzeli muslimani, po naređenju sultana Ashafa, grad je zamro. U Akri su ostaci tri kapije (Lavlje, Zemaljske i Morske), crkava i osam džamija sa bibliotekom.

Biblijska mesta Megido i Hazor (u gornjoj Galileji, na Uneskovoj listi od 2001). - Ovi lokaliteti datiraju iz preistorije. U Izraelu ih ima oko dve stotine. U Megidu i Hazoru su značajni ostaci biblijskih gradova. Tragovi, još iz gvozdenog doba, ukazuju da je tokom više milenijuma u regionu bilo mnogo centara, puteva, što znači razvijene trgovačke mreže budući da je oblast od davnina poznata po obradi zemlje i navodnjavanju.

Milena Marjanović

Izvor: Blic