Daltonizam je uobičajeni izraz za poremećaj prepoznavanja boja. Opisao ga je engleski naučnik John Dalton krajem 18. veka na temelju vlastitog iskustva jer je i sam imao problem sa raspoznavanjem boja. Na mrežnjači oka nalaze se nervni završeci - fotoreceptori za tri temeljne talasne dužine svetlosti i dele ih u različite kanale koji odgovaraju crvenoj, zelenoj i plavoj boji. Kod osoba koje ne raspoznaju boje postoji poremećaj u receptorima -podela se ne odvija pravilno pa one zbog toga ne prepoznaju boje ili zamenjuju jednu boju za drugu.

Uzroci poremećaja
Ova anomalija je nasledna i postoji od rođenja. Prenosi se s roditelja na potomstvo kao i druga nasledna svojstva koja određuju telesne osobine pojedinca. Izuzetno može daltonizam biti posledica oštećenja očnog nerva ili mrežnjače oka. Poremećaj je češći kod muške dece.

Razlog tome leži u osnovi nasleđivanja. Ljudsko biće ima 2 3 para hromozoma, znači ukupno njih 46 i preko njih se nasledna svojstva roditelja prenose na decu. Tačnije rečeno preko gena koji u njima imaju određeno mesto (locus), a građeni su od deoksioribonukle-inskih kiselina u različitim kombinacijama. Za svako nasledno svojstvo postoji gen na tačno određenom mestu na hromozomu. Parovi hromozoma su označeni brojevima od 1-22, osim 23. para koji određuje pol: kod devojčica to su dva XX hromozoma, a kod dečaka XY hromozomi. Geni na hromozomima koji nose ista nasledna svojstva nazivaju se aleli. Budući da se gen za raspoznavanje boja nalazi na X hromozomu, a dečaci imaju samo jedan X hromozom, kod njih je daltonizam znatno češći nego kod devojčica. Da bi se bolest javila kod devojčice, oba hromozoma morala bi imati takav "bolesni" gen. Poremećaj raspoznavanja boja javlja se kod 8% muške dece i oko 0,4% ženske.

decak Kako otkriti daltonizam?

    * Dete u uzrastu od oko tri godine može raspoznavati osnovne boje. Pre tri godine prepoznavanje boja je još neprecizno.
    * Dete nauči raspoznavanje boja kroz učenje i svakodnevno prosmatranje sveta koji ga okružuje i razne tonove boja pojedinih predmeta. Obično je crvena boja ona koju će beba najprije uočiti i koja mu je privlačna iako ono naravno još ne raspoznaje boje.
    * Nakon navršene tri godine može se kod dece ispitati oštrina vida i pomoću posebnih tablica osetljivost za boje. Ali većina u uzrastu od tri godine zna prepoznati boju predmeta, posebno omiljene igračke. Za objektivnu procenu oftalmolog primenjuje test pseudohromatskih ploča.



Detetu se pokazuju pločice koje imaju pozadinu od malih geometrijskih oblika iste boje (kvadratići, loptice), a u sredini se nalazi broj ili lik koji se sastoji od istih oblika, ali različite boje (npr. crveno označeni lik i broj na zeleno označenoj podlozi). Ako ga dete prepozna, znači da ima normalan osećaj za boje. U suprotnom lik se u sredini stapa s pozadinom i dete ne uočava boje - pati od jednog oblika daltonizma kako se uopšteno naziva poremećaj osećaja za boje.

Ne postoji lečenje
Daltonizam se ne može lečiti ni vežbama ni drugim postupcima. Osobe s ovakvim poremećajem i nemaju većih poteškoća uz normalnu oštrinu vida. Postoji ograničenje u izboru zanimanja: ne mogu postati piloti, profesionalni vozači, elektrotehničari i baviti se drugim zanimanjima u kojima je raspoznavanje boja od velikog značenja.

Poremećaj se može manifestovati kao:
1. Ahromatopsija: radi se o vrlo retkoj anomaliji - potpunoj slepoći za boje i osobe koje od nje pate ne mogu raspoznati ni jednu boju iako imaju normalnu oštrinu vida, ali svaku sliku koja se prenosi u mozak vide u crno-belim tonovima.

2. Dishromatosopija: osobe koje imaju ovaj poremećaj u raspoznavanju boja mogu prepoznati jednu od osnovnih boja (crvenu, zelenu ili plavu). U nekim slučajevima nemogućnost prepoznavanja crvene boje povezana je s prepoznavanjem zelene (komplementarne boje). Ovakav tip poremećaja naziva se daltonizmom u punom smislu reči jer ga je Dalton tako opisao.

3. Anotnalna trihromatosopija: smanjena je osetljivost za jednu od tri osnovne boje i osoba tu boju raspoznaje drugačije od normalnog osećaja.