Pisanje istorije :: Srpski Nacionalisticki forum

Pisanje istorije u Bosni

U uspostavljanju kontinuiteta bošnjačkog nacionalnog bića kroz vekove, kad nacije nisu postojale, istoriografija svojim matičnim tokom valja drvlje i kamenje "teza i kontroverza istorijske nauke". Istraživanje istorije BiH danas predstavlja težak izazov za nauku, jer je "odveć tanka tradicija beleženja prošlosti".

Pisanje istorije u Bosni, počelo je tek od 17. veka kada su franjevci dobili zadatak da prikupljaju građu za istoriju njihovog reda, piše akademik Milorad Ekmečić

Oseća se potreba svođenja bilansa dosadašnjih istraživanja i kritičkog podvlačenja crte, od koje se kreće u novu etapu. Žuri se sa širim pregledima i sintezama, kako bi se postavili temelji i usmerilo uobličavanje "moderne bošnjačke istorijske svesti i samosvesti", pre svega kroz obrazovni sistem i propagandno delovanje. Ilustrativno je i indikativno održavanje naučnog skupa "Historiografija o Bosni i Hercegovini 1980-1998" (4-5. novembar 1999), koji su zajednički organizovali Institut za istoriju u Sarajevu i Hrvatski institut za povijest iz Zagreba. Referati sa skupa objavljeni su u posebnoj, obimnoj svesci (29,2000) Priloga Instituta za istoriju, čime su stavljeni na uvid široj stručnoj javnosti.

Istoriografija izložena zamkama

Pomnijim iščitavanjem ukupnog materijala sa sarajevskog skupa dolazimo do ubedljive potvrde ispravnosti uverenja da sve dok istoriografija bude ropski služila dnevnoj politici i isključivo u koordinatama njenih naloga sagledanom "nacionalnom interesu", bez obzira o kojoj nacionalnoj sredini da je konkretno reč, neće biti napretka u sticanju pouzdanih i objektivnih saznanja o dramatičnim zbivanjima naše novije i najnovije prošlosti, a samim tim ni preduslova za uobličavanje uravnotežene savremene istorijske svesti.

Ovo je, jamačno, nevesela prognoza za sve one koji smatraju da bi što pre trebalo konstruktivno sa svih strana poraditi na uspostavljanju makar minimalnog "zajedničkog imenitelja istine" o tragičnoj poslednjoj jugoslovenskoj deceniji dvadesetog veka, kao zaloga okretanja normalnoj budućnosti.

U projektovanju kontinuiteta supstance bošnjačkog nacionalnog bića unazad, kroz vekove kad nacije nisu postojale, "neobošnjačka" istoriografija svojim matičnim tokom valja drvlje i kamenje "teza i kontraverza istorijske nauke" (E. Redžić), a sve samo zato što aktualne i neosporne političke činjenice smatra da je pred nacijom (ili političarima?) dužna po svaku cenu snabdeti konzistentnim naučnim alibijem. Pored načelne pogubnosti ovakvog upinjanja i dovijanja po svaku naučnost, dodatni problem na planu ličnosti je u tome što pojedincima to nije prvi put, s tim što su se politički zahtevi i diktati u međuvremenu menjali...

Na opasnost koja istoriografiji preti od politizacije ukazao je, u bosanskohercegovačkoj intelektualnoj sredini, i iskusni akademik Enver Redžić, obraćajući se učesnicima sarajevskog naučnog skupa:

"Istoriografija je društvena nauka, prema tome i politička nauka. Kao takva, ona je, kao malo koja naučna disciplina, izložena i opkoljena zamkama da se pretvara i pretvori u slugu politike. Da to ne bi postala, ona je najznačajnijim primjerima nastojala da se emancipuje od uticaja aktuelne politike kritičkim metodom i metodologijom kojima je prodirala i otkrivala istorijsku fenomenologiju i procese, prepoznavala i identifikovala njihovu objektivnost, bitne elemente i komponente istorijskog kretanja, razvoja i zakonitosti".

Valja priznati da se i pišući o zvaničnom bošnjaštvu akademik Redžić u svom okruženju ponajviše i najuspješnije, do određene tačke, trudio da mu nacionalni politički imperativ, kome nije mogao odoleti, do potpune neosetljivosti ne amortizuje osećanje poštovanja za struku u njene principe.

Premise za dva bitna polazišta naše analize, (1) političku izvesnost zvaničnog bošnjaštva i (2) nužnost poraza nauke u službi politike, bez obzira na motive s kojima se u tu službu stupa, kao i za zaključak da je jalovo primenjivati dosledno naučne kriterijume u objašnjavanju, a pogotovo vrednovanju političkih pojava, nudi i jedan noviji ogled akademika Milorada Ekmečića.

Ekmečić je, inače, istoričar čiji je opus već poduže meta najžešće kritike u bosanskohercegovačkim istoriografskim krugovima, što je došlo do punog izraza i na sarajevskom skupu.

Nauci odveć teška baština

U članku naslovljenom "O istraživanju istorije Bosne i Hercegovine danas" (Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena, Beograd, 1995, 13-27), Ekmečić zapaža da za istorijsku nauku Bosna i Hercegovina predstavlja dvostruki izazov, jer je, s jedne strane, "odveć tanka tradicija beleženja prošlosti ostavila traga sve do danas: pisanje istorije tamo je počelo tek od DžVII veka, kada su franjevci dobili zadatak (1619) da pregledaju arhive i prikupljaju građu za istoriju njihovog reda", dok je "druga strana ovog izazova današnjoj nauci odveć teška baština političkog opterećivanja ranijih istraživanja o toj prošlosti", i to od prvog pokušaja da se "istorija Bosne napiše u njoj samoj".

Sledi zaključak da "od početka svoje istorije Bosna očigledno nema društvo kome je trebala slika sopstvenog iskustva, kao sredstva informacije."

AROGANCIJA

Vrhunac ostrašćenosti u pogledu na Ekmečićeva tumačenja, predstavljaju arogantne i bahate invektive Muhidina Pelesića u tekstu "Manipulacije srpske historiografije o Bosni i Hercegovini", Prilozi, 29, 2000, 367-404.

Ovaj autor verovatno impozantnog dela, krajnje uvredljivo se odnosi i prema nekim drugim srpskim istoričarima. Iako neprimereno akademskim uzusima opštenja, Pelesićevo istupanje na ovom skupu, kao i činjenica da mu je prilog štampan u zborniku radova, rečiti su indikatori određenog stanja duha koje svakako ne pogoduje afirmisanju zdrave i objektivne kritičnosti, a o samokritičnosti da i ne govorimo.

Izvor: Glas Srpske