Slike koje sijaju

Jedan od najpoznatijih naših slikara, akademik Mladen Srbinović na svoj 80. rođendan otvorio je reprezentativnu izložbu svojih dela u Galeriji SANU.

Izložba beleži odličnu posetu, a prilika je i za osvrt na bogati opus umetnika, koji se račva u monumentalna dela u javnim prostorima, i u štafelajno slikarstvo. Na slikama sve sija, blešte ženska tela, plodovi voća, cveće. Pristaje novogodišnjoj atmosferi... Međutim, reč je o umetniku čiji su radovi i stavovi jednako izazivali polemike u javnosti.

Štaviše, u svojoj pristupnoj besedi 1989. godine, prilikom izbora za redovnog člana SANU, Srbinović se suprotstavlja Maljeviču, Kandinskom, Mondrijanu, Tatljinu, Dišanu, Bojsu, Vorholu... optužujući ih da su umetnost avangarde pretvorili u „industriju avangarde“.

Mladen Srbinović rođen je 1925. godine u Sušici, u Makedoniji. Godine 1930. prešao je sa porodicom u Beograd, gde se školovao do punoletstva. Posle učenja u slikarskoj školi Mladena Josića, mobilizacije i Sremskog fronta, Srbinović je, od 1947. godine, studirao na beogradskoj Likovnoj akademiji kod Petrova, Tabakovića... Diplomirao je u klasi Nedeljka Gvozdenovića, 1951. godine, kod koga je i magistrirao. Godine 1952. počinje pedagoška karijera Mladena Srbinovića na ALU, školi kojom će i upravljati od 1969. do 1971. godine. Srbinović je bio član grupe „Samostalni“, 1954. godine, i jedan od osnivača „Decembarske grupe“, kojoj će ostati veran do njenog raspada 1960. godine.

Srbinović voli mnoge tehnike. Serijom bakropisa i litografija uticao je na razvoj naše grafike, posebno do 1970. godine. Svaki njegov mozaik skreće na sebe pažnju. Najpre je za Savezno izvršno veće uradio mozaik, zatim za Muzej revolucije BiH u Sarajevu, potom 1970/71, zidne mozaike za Svečanu salu SO Kruševac, kasnije i podne mozaike za isti prostor. Uslediće i Srbinovićeva rešenja mozaika za Gamzigradsku Banju, Pirot, zgradu RTS-a u Košutnjaku, kao i crkvu Svetog Nikole u Rumi, fasadu „Investbanke“ na Terazijama. Mozaičke prestone ikone Hrista i Bogorodice ovog umetnika bile su, početkom 90-ih, u manastiru Žiči, ali ih je SPC otklonila iz tog prostora 1995. godine, jer su, navodno, ometale tihovanje monahinja. Od tada su u SANU.

Mozaički friz ovog autora krasi dvorane za prijeme vile „Ema“ Madlene Janković-Cepter na Dedinju.

Srbinović je poznat i po vitražima. Prirodno, jer, kako piše Ljubomir Simović, „staklo odgovara i karakteru njegovog crteža i prirodi njegovog kolorita“. Pored vitraža za svečanu dvoranu SO Kruševac, Srbinović je uradio i one za sedam prozora u holu i za prozore svečane sale SANU.

Kruševački ansambl predstavlja „impozantno slikarsko viđenje kosovskog mita“, oslonjeno na našoj pisanoj srednjovekovnoj književnosti. Centralne figure su knez Lazar i despot Stefan Lazarević, a „vedri duh ‘Žitija despota Stefana Lazarevića’ Konstantina Filozofa dominira najvećim delom Srbinovićeve kompozicije“ - ističe Simović. Prema mišljenju Dejana Medakovića, reč je o jedinstvenom postignuću, jer je prvi put, posle više vekova, ostvaren celovit ikonografski program.

Smisao stvaranja formi Srbinović vidi u tome što tako pomažemo „svetlosti duše da nadvlada mrakove svesti“, a, između ostalog, i to uverenje dovelo ga je do kruševačke celine.

Srbinovićev umetnički izraz, koji je prošao put od intimističke akademske faze, preko strože konstrukcije, do figuracije, u kojoj se služi složenim jezikom simbola i znakova, okrenut je mitskim i religijskim sadržajima, i nalazi nadahnuće u tradiciji Balkana. Mrki ton iz ranih faza, kasnije su smenile zvučne boje. Kada piše o Srbinovićevoj umetnosti, Simović nižući pitanja, evocira, pronalazeći neku daleku asocijaciju, čak i Čiroki Indijance, za koje je sveto bilo baš sve. „I, na kraju, da li preterujemo kad pomišljamo na to da umetnost, pored ostalog, može da bude i način da se otkrije, i da se ispolji, svetost profanog? - pita se Simović. Kako god bilo, projektant hrama Svetog Save na Vračaru, arhitekta Branko Pešić Srbinovića vidi kao jedinog umetnika dostojnog kreiranja unutrašnje zidne dekoracije u najvećoj srpskoj crkvi.

Lj. Jelisavac

Izvor:Blic