Jedini srpski nobelovac, književnik Ivo Andrić preminuo je na današnji dan, 1975. godine, u Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu.



U času smrti imao je nepune 83 godine, a u Andrićevoj beležnici je ostao zapis: "Pomisao na smrt izaziva, već sama po sebi, kod čoveka strah. A kod književnika i svakog ''javnog radnika'' dolazi uz to još i odvratnost od glupih i neiskrenih nekrologa koji nas čekaju..."

Danas, 37 godina docnije, Srbija je obeležila dva jubileja - 100 godina od objavljivanja Andrićevog prvog književnog rada (u časopisu "Bosanska vila") i 50 godina od kako je dobio Nobelovu nagradu, a u oktobru 2012. godine će biti 120 godina od njegovog rođenja.

Andrić, rođen 10. oktobra u Dolcu kraj Travnika, primio je decembra 1961. u Stokholmu Nobelovu nagradu za književnost kao prvi i za sada jedini pisac južnih Slovena koji je poneo to najviše literarno priznanje.

Andrić je kao nobelovac i akademik, i već onda najprevođeniji srpski pisac u svetu, sahranjen uz najviše počasti, a u Odboru za sahranu bilo je 45 najuglednijih ličnosti iz političkog i kulturnog života cele Jugoslavije - jer on jeste pripadao i Bosni i Hercegovini u kojoj je rođen i Hrvatskoj i Srbiji po poreklu roditelja, ali je sebe smatrao srpskim piscem.

Prema testamentu koji je juna 1975. proglašen punovažnim, obrazovana je Zadužbina Ive Andrića kojoj su pripala sva sredstva od autorskih honorara kao i piščeva ušteđevina ukljčujući novčani deo Nobelove nagrade.

Prva sednica Upravnog odbora kojom je predsedavao Rodoljub Čolaković održana je godinu dana nakon piščeve smrti, 12. marta 1976, a za prvog upravnika izabrana je njegova višedecinijska saradnica Vera Stojić.

Od tada pa do danas Zadužbina bdi nad Andrićevom književnom baštinom i dodeljuje nagradu koja nosi njegovo ime, a dodeljuje se godišnje za najbolju pripovetku ili knjigu priča.

Svake godine Zadužbina proda prava na objavljivanje Andrićevih dela na raznim svetskim jezicima, a tokom 2011. izdala je, u saradnji sa Maticom srpskom, i kompletnu piščevu bibliografiju sa oko 16.000 bibliografskih jedinica.

Osim Zadužbine, Andriću i godini jubileja odužili su se i drugi izdavači izdavanjem brojnih Andrićevih dela, a tokom 2011. organizovana je i serija izložbi o Andriću, izdata je jubilarna poštanska marka, a centralna proslava pola veka od Nobelove nagrade za književnost organizovana je, uz prisustvo velikog broja ljudi iz kulturnog, javnog i diplomatskog života, krajem godine u Kinoteci.

Večeras 13. marta, povodom godišnjice smrti velikog pisca, u Beogradskom dramskom pozorištu biće izvedena predstava "Noć u kafani Titanik" koju je po motivima priče "Bife Titanik" Ive Andrića, režirao Nebojša Bradić.


Izvor: B92