Transpersonalna psihoterapija

Sjećate li se kako smo se smijali električnoj struji i „nevidljivim valovima“? Znanje o ljudskom biću još uvijek je u svom ranom djetinjstvu.

(Albert Einstein)

Pitanjima o pravoj prirodi ljudskoga bića i smislu njegova postojanja bavili su se i bave filozofi, mistici i pjesnici svih vremena i kultura svijeta. Početkom sedamdesetih godina prošlog stoljeća fizičar Fritjof Capra, uspoređujući tekstove kvantnih fizičara i istočnjačkih mistika u knjizi „Tao fizike“, pokazao je da znanost i mistika različitim riječima u biti govore o istom. Posljednjih stotinjak godina istraživanjem ljudske bavi se i psihologija. No usprkos izvornom značenju svoga naziva (grč. psyche – duh, duša i logos – riječ, pojam, govor), većina priznatih psiholoških škola zanemaruje duhovni aspekt ljudskoga bića.

Za razliku od bihevioralne, psihoanalitičke i humanističke  struje u razvoju psihologije i psihoterapije, transpersonalna psihologija, koju Abraham Maslow naziva četvrtom strujom, pristupa cijeloj osobi sa svim aspektima njezina bića (fizičkim, emotivnim, racionalnim, društvenim, kreativnim i duhovnim). Cilj joj je pomoći osobi da razvije sposobnost pristupa životu iz središnje točke svoga bića ili duhovnoga dijela svoje duše otkuda je sve što nam se događa tek izazov koji nudi priliku za učenje i duhovni rast.

Transpersonalnu psihologiju i psihoterapiju ne treba miješati s religijom, s New Age pokretom ili bilo kakvim bijegom u duhovne sfere kako bi se život na ovoj razini učinio podnošljivim.

Što to zapravo jest

Pojam transpersonalno (s one strane osobnoga) tijesno je povezan s radom Abrahama Maslowa i njegovim razumijevanjem tzv. „vrhunskog iskustva“ (peak experience) koje nadilazi racionalnu ograničenu svijest pojedinca i uvodi ga u mistično stanje sklada i jedinstva sa svime, u stanje dubokog razumijevanja i spoznaje svega što postoji kao i naše prave prirode neograničene sustavom percepcije ili, riječima Alana Wattsa, našim „kožom ograničenog ega“. Sam pojam transpersonalno prvi je upotrijebio psihijatar Stanislav Grof koji je proučavao iskustva ljudi tijekom izmijenjenih stanja svijesti (u početku posredstvom terapijske primjene LSD-a a potom tzv. holotropskog disanja). Grof, Maslow i Tony Sutich pokrenuli su 1969. Journal of Transpersonal Psychology, a uskoro i Društvo transpersonalne psihologije (Association of Transpersonal Psychology), čiju su prvu međunarodnu konferenciju podržali Majka Tereza i Dalai Lama.

Uz razne pisce, psihologe i sl. poput Aldousa Huxleya, C. G. Junga, C. Rogersa i druge, razvoju transpersonalnoga pristupa ljudskom biću doprinijeli su i katolički redovnik Teilhard de Chardin i duhovni učitelj Sri Aurobindo sa svojim modelima evolucije svijesti, koji zapadnu, odnosno istočnu duhovnu tradiciju povezuju sa suvremenim znanstvenim dostignućima.

Ništa što vrijedno je dokaza, dokazati, ali ni opovrći ne možete. Budite stoga mudri i ostanite vjerni sunčanoj strani Sumnje.

(Alfred Lord Tennyson)

Transpersonalni psihoterapeuti polaze od triju pretpostavki:

   1. istinska priroda ljudskoga bića je duhovna i tijekom cijeloga života mi svjesno ili nesvjesno tragamo za svojim duhovnim izvorom
   2. ljudska svijest je višedimenzionalna i raznim terapeutskim i drugim postupcima moguće je dosegnuti izmijenjena stanja svijesti, što govori o tome da je naša „uobičajena“ svijest tek dio cjeline svijesti
   3. zadatak transpersonalnog psihoterapeuta je osobi olakšati pristup višoj mudrosti u njemu samom i potaknuti ga da dođe u kontakt s duhovnim dijelom svoje duše

Uz uobičajene elemente identiteta koji se u raznim psihološkim pravcima nazivaju različito (npr. id, ego i super ego u psihoanalizi, roditelj, odrasli i dijete u transakcijskoj analizi itd.), u transpersonalnoj psihologiji govori se i o sebstvu – dijelu koji nadilazi osobno i povezan je s duhovnim dijelom duše. Važno je razviti komunikaciju između osobnog i nadosobnog budući da je s točke gledišta nadosobnog pogled širi i uključuje i elemente poput savjesti i agapea, tj. neuvjetovane ljubavi prema drugom ljudskom biću. Taj odmak omogućuje promjenu percepcije sebe i svoje sudbine te svojih odnosa s drugim ljudima, pri čemu ne podvlačimo samo razliku (i time granicu) između sebe i tih drugih već ih vidimo i kao braću i sestre koji su poput nas na svom duhovnom putu. U skladu s time snažniji je naš osjećaj odgovornosti za to što činimo sebi i bilo kojem djeliću stvorenoga – od ljudi s kojima dijelimo svoj život do majke Zemlje na kojoj obitavamo.

Paljenje svjetla u tami

Teoretičar transpersonalne psihologije Ken Wilber, čija integrativna teorija spaja stara i nova učenja Istoka i Zapada, govori o devet globalnih i individualnih razina svijesti – arhaičnoj, magijskoj, mitskoj, mitsko-racionalnoj, racionalnoj, egzistencijalnoj, psihičkoj, suptilnoj i uzročnoj. Svaka od njih ima svoje zakonitosti i domete i razina koju na putu svog rasta dosegne pojedini čovjek odražava se na sve. Tijekom terapije s njima se komunicira na razne načine. Stoga transpersonalni terapeut poštuje druge psihoterapijske pristupe i smatra ih relevantnim u različitim periodima ili fazama života.

Koliko nam je poznato, jedina svrha življenja je paljenje svjetlosti u tami bića.

(Carl Gustav Jung)

Osoba obično dolazi u terapiju potaknuta nekim problemom, pitanjem ili krizom te svom skalom osjećaja koji to prate od tuge, straha, ljutnje, krivnje, srama i sl. do, ponekad, sumnje u vlastitu vrijednost i smisao svoga postojanja. Dolazi sa cjelokupnim svojim životnim iskustvom koje ponekad uključuje i mistična (ili transpersonalna) iskustva te duhovna pitanja i krize. Zadatak terapeuta je da joj pomogne doći u kontakt ne samo s elementima vanjskog događanja i svojih reakcija i mogućnosti reakcija na to već i s dubljom prirodom svega toga.

Suštinski o „posljednjim stvarima“ ne možemo znati nešto konkretno ni suditi na temelju sredstava naše logike; o bitnome možemo samo nagađati, možemo vjerovati ili pak sumnjati u nešto, potvrđujući ili odbacujući te pretpostavke, vjerovanja, sumnje na temelju svog iskustva te  ostavljajući svoje srce i um otvorenim za njihovu korekciju. No odnekud trebamo krenuti. Stoga je već jedan od prvih značajnijih monaških pisaca Nilom (oko 430. godine poslije Krista) u pismu jednom mladom monahu pisao (a slična misao stajala je i na vratima delfijskoga proročišta): „Prije svega spoznaj sebe. Jer ništa nije teže nego spoznati sebe, ništa napornije, ništa ne zahtijeva više posla. A kad si spoznao sebe, moći ćeš spoznati i Boga.“

Kako bi mogao razumjeti proces osobe koja je u terapiji i pomoći joj u njezinim pitanjima i traganjima, terapeut sam treba biti svjestan i kontinuirano (čitaj: svakodnevno) raditi na sebi u psihičkom i duhovnom smislu riječi. Na terapiju dolaze ljudi čiji se stavovi i uvjerenja međusobno prilično razlikuju – od zakletih ateista (jedan od njih nedavno je izjavio: „Hvala Bogu, ja sam ateist“) do osoba koje su vjerom ili iskustvom toliko uvjereni u svoje „znanje“ o prirodi samoga Boga da si ne dopuštaju nikakvo pitanje ili sumnju. Većina ljudi je između tih krajnosti; zadatak terapeuta je potaknuti ih na pitanja, sumnje, traganja, pomoći im da se povežu s raznim aspektima vlastita bića i s našim božanskim izvorom, koji razni ljudi doživljavaju različito, te uspostave odnos s njim.

Putovi

Duhovna potraga je putovanje bez daljine. Putuješ otuda gdje si upravo sada tamo gdje si stalno. Od neznanja do spoznaje, jer učiniš samo to da prvi put vidiš ono što gledaš stalno.

(Anthony de Mello)

Dvije su osnovne struje u transpersonalnoj psihologiji. Jedna od njih služi se metodama koje osobu dovode u trans kako bi je se direktno uvelo u promijenjeno stanje svijesti u kojemu može direktno iskusiti svoju prirodu, bezgranični prostor, apsolutno povjerenje, duboki duhovni mir.

Druga je više usmjerena prema širenju svijesti i služi se tehnikama i načinima koje omogućuju postupni rast, pri čemu osoba integrira pojedine dijelove svoje sjene i polako postaje svjesna suštinskoga potencijala svoje duše. U konačnici to vodi do otkrivanja unutarnjeg bića, osjećaja njegova mjesta u sveukupnom stvaranju i povezanosti s onim što je iznad i u središtu svega.

U skladu s time, kako u zapadnoj tako i u istočnoj duhovnoj tradiciji, od pamtivijeka postoje dva načina meditiranja. Jedan od njih usmjeren je na objekt – dah, neku riječ (mantru), zvuk, svjetlost, neku sliku… Taj način meditacije dovodi do transa, osjećaja mira i promijenjenog stanja svijesti.

Pri drugom načinu meditacije svijest je otvorena. Osoba tu jednostavno promatra ono što se događa, ono što izranja, ne uplićući se u to, ne pokušavajući shvatiti, intervenirati, ali i ne bježeći od toga; ona je jednostavno u kontaktu s onim što jest, prisutna sada i ovdje. To širi svijest i postupno dovodi u kontakt s pravom prirodom bića.

Osobno i kao terapeutkinja ja sam sklonija drugom načinu premda prema potrebi koristim i tehnike koje induciraju promijenjeno stanje svijesti.

Proces

U ovom dobu koje vjeruje da za sve postoji prečac, najvrednija lekcija je ta da je najteži put, dugoročno gledano, onaj najlakši.

(Henry Miller)

U početku je osoba koja dolazi u terapiju velikim dijelom uronjena u problem koji je muči te se prva faza terapijskog rada prilagođava tom stanju nastojeći joj olakšati, podržati je, njegovati. S vremenom se počinje zaranjati dublje u rana sjećanja, koja katkada zadiru i duboko izvan granica svjesnog pamćenja. Tehnike koje se pritom rabe različite su i obuhvaćaju sva područja čovjekova bića – fizičko, emotivno, racionalno i duhovno. Sljedeći korak vodi dalje – u područje odgovornosti, savjesti, razumijevanja duhovnih zakona i življenja u skladu s njima i onda kada je npr. znatno komotnije kriviti druge i negativne okolnosti koristiti kao izgovor za ustrajanje na raznim destruktivnim putovima.

Više od svega ljudi se boje sebe samih, svoje sjene, svojih nesvjesnih (pozitivnih i negativnih) potencijala, boje se dubokih tamnih ponora svoje duše o kojima ne znaju ništa. U strahu od susreta sa sobom i tamnim stranama svoga bića, u strahu od povreda i sumnji koje su neizbježan dio svakog odrastanja i svakog života, radije bježe u pseudorješenja i površne odnose, propuštajući bit svoga postojanja. Važno je s temama koje su ljudima bolne, sramne, pune pitanja i sumnji ići polako. Zanimljivo je povremeno uvesti i lik tzv. svjedoka, neutralnog empatičnog promatrača iz čijega kuta mnoge stvari izgledaju drugačije, prihvatljivije, logičnije, zanimljivo je staviti ih u njegovu ulogu, razgovarati s njime. Taj razgovor daje novu perspektivu i omogućuje postupne kvalitativne pomake iz uloge žrtve odgoja, okolnosti i sl. u znatno odgovorniju poziciju osobe koja ima slobodu izbora i djelovanja u skladu s dubokim intrinzičnim vrijednostima svoje duše.

Kroz sućut prema sebi otkrivam sebe, kroz to mi se otkrivaju moje čežnje.

(James Hillman)

Ponekad u terapiju dođu ljudi koji vrlo kompulsivno tragaju za samoostvarenjem ili „vrhunskim iskustvima“, ne birajući pritom načine da što brže dođu do svoga cilja. Neki su pak vrlo otvoreni, s vrlo tananom koprenom koja dijeli svjesno od nesvjesnoga i sjećanja na razna prepersonalna iskustva nadiru im bez reda i kontrole te ih teško mogu integrirati. Nekim ljudima duhovnost predstavlja bijeg od svakodnevice pune nezadovoljstva i problema s kojima se ne znaju nositi. Sa svima njima treba raditi vrlo oprezno, s puno razumijevanja, empatije i podrške, ohrabrujući ih i pomažući im lagano graditi most između nadosjetilne stvarnosti koja im je bliska i ove koju žive i dijele sa svojom okolinom. Na putu psihičkog i duhovnog razvoja nema prečaca, možemo samo učiti mudro se susretati s preprekama i okukama na njemu.

Hodočašće

Ovo što čitamo o mudracima s Istoka i naša je povijest. Nismo li svi mi hodočasnici, ljudi koji nemaju stalnog boravišta? Mudraci su krenuli na put. Njihovo srce hodočastilo je k Bogu dok su im noge hodile u Betlehem. Oni su njega tražili, ali On je njih već vodio jer su ga tražili. Težili su za Spasiteljem u žeđi i gladi za pravednošću. Stoga nisu mislili da smiju propustiti i jedan korak u isto vrijeme dok Bog mora učiniti tisuće koraka da bi se susreo s čovjekom.

(Karl Rahner)

Poput hodočasničkoga štapa psihoterapija pruža oslonac i podršku na putu kojim u biti svatko treba proći sam. Transpersonalna psihoterapija pomaže čovjeku na njegovu putu prema Bogu, Bogu kako ga dotični doživljava. Ona potiče osobni razvoj čovjeka koji nadilazi njegov ego ali ga i uključuje, poštujući njegovu osobnu povijest i odgovore na nju. Ona priznaje duhovnu potragu i prepoznaje čovjekovu čežnju za jedinstvom, Bogom, krajnjom istinom i dubokim osjećajem slobode i povjerenja u višu stvarnost. Stoga, uz uobičajene načine rada s problemima, njihovim uzrocima i rješenjima, transpersonalni psihoterapeut potiče osobu i na meditaciju i molitvu, koje njeguju kontakt i odnos s dubljom prirodom vlastita bića. Uz racionalne i emotivne putove spoznavanja, transpersonalna psihoterapija njeguje i intuitivne te potencijal rasta sadržan u promijenjenim stanjima svijesti, „vrhunskim“ iskustvima i sl. te pomaže osobi da takva iskustva integrira i prenese u svoj svakodnevni život.

Izvor

Racionalno emotivno bihejvioralna terapija

* * *

Oblast psihoterapije doživjela je revoluciju. Tražeći efikasnije psihološke pristupe, psiholozi su pronalazili rješenje u kognitivno-bihejvioralnoj terapiji (KBT). Racionalno-emotivno bihejvioralna terapija (REBT), orginalni KBT pristup, bio je revolucionaran kada je prezentovan naučno-stručnoj javnosti sredinom pedesetih godina dvadesetog vijeka. Uticajniji nego ikad, ovaj pristup se sve više razvija i raste.

REBT je sveobuhvatan pristup pomaganja ljudima da promijene svoje disfunkcionalne emocije i ponašanja, pokazujući im kako da postanu svjesni svojih uvjerenja i stavova koji stvaraju ova neželjena psihička stanja, i kako da promjene ova disfunkcionalna uvjerenja i stavove. Proces promjene je edukativan, tako da omogućava klijentima da pomažu sami sebi čak i kada je formalna terapija završena. Ovaj samopomažući aspekt REBT-a predstavlja jednu od najvećih snaga terapije usklađene sa zahtjevima savremenog društva. Uz učenje klijenata kako da upravljaju svojim životima, REBT terapeuti koriste brojne terapijske tehnike, uključujući razumijevanje životne filozofije svojih klijenata, emocionalno saosjećanje i strategije rješavanja problema.

Šest principa leži u osnovi REBT-a:

Osjećamo ono šta mislimo, odnosno kognicija najviše određuje ljudske emocije. Ne čine nas događaji sami po sebi tužnim, ljutim ili anksioznim, već nas ono što mi govorimo sebi o tim događajima uvodi u naša emocionalna stanja. Ljudi koji su socijalno fobični nisu uznemireni zbog ponašanja drugih ljudi, već sami sebe uznemiravaju govoreći sebi da će ih drugi odbaciti, povrijediti ili biti zli prema njima, te da oni ne mogu podnijeti takvo njihovo ponašanje.
Mi uznemiravamo sebe pogrešnim razmišljanjem. Naši emocionalni poremećaji uzrokovani su disfunkcionalnim razmišljanjima kao što su pretjerivanje, crno-bijelo razmišljanje, pojednostavljivanje, rigidno mišljenje, pretjerane generalizacije, skakanje na zaključak, itd.
Mijenjanje našeg razmišljanja promijeniće naša osjećanja. Pošto nas misli uznemiravaju, smisleno je raditi na promijeni naših razmišljanja o sebi, drugima i svijetu. Umjesto da sebi govori da će ga razgovaranje sa osobama suprotnoog pola samo dovesti do odbacivanja i da je to užasno, klijenta možemo ohrabriti da testira u realnosti da li je to zaista užasno kao što to on ili ona pretpostavljaju.
Iracionalna uvjerenja imaju različite uzroke. Albert Ellis je često isticao da ljudska bića lako usvajaju iracionalna uvjerenja. Međutim, iako okolina, kultura i genetika igraju značajnu ulogu u razvijanju iracionalnih uvjerenja, mi smo ti koji imamo tendenciju da sebe uznemiravamo na razne načine.
Iako iskustva iz prošlosti mogu biti značajna za razvijanje iracionalnih uvjerenja, REBT smatra da je najvažnije uvidjeti kojim uvjerenjima mi sada uznemiravamo sebe, umjesto da se fokusiramo na to kada i kako su ona nastala. Ljudi imaju tendenciju da neprestano uznemiravaju sami sebe na razne načine. REBT uči klijente kako da otkriju svoja sadašnja uvjerenja o sebi, drugima i svijetu koja su naučili u prošlosti, te da procjene da li su ona tačna i korisna u sadašnjosti.
Uvjerenja se mogu mijenjati. Pošto su ljudi prirodno skloni da razvijaju iracionalna uvjerenja, mijenjanje uvjerenja je nekada teško i zahtjeva upornost, zbog čega je REBT vrlo aktivna i direktivna terapija.
REBT se uspješno primjenjuje za pomaganje ljudima sa veoma različitim kliničkim i nekliničkim problemima:

Depresija
Generalizovana anksioznost i specifični poremećaji anksioznosti, uključujući napade panike, opsesivno-kompulzivni poremećaj, agorafobiju i druge specifične fobije
Poremećaji ishrane
Ovisnost
Hipohondrija
Posttraumatski stresni poremećaj (PTSP)
Poremećeni bračni odnosi
Seksualne disfunkcije
Ljubomora
Kontrola bijesa (Anger management)
Poremećaj kontrole impulsa
Antisocijalna ponašanja
Poremećaji ličnosti
Oporavak od seksualnog zlostavljanja
Prilagođavanje na hronične zdravstvene probleme, fizičke onesposobljenosti ili mentalne poremećaje
Kontrola bola (Pain management)
Kontrola stresa (Stress management)
Poremećaji ponašanja kod djece i adolescenata
Problemi u partnerskim i porodičnim odnosima
Problemi separacije (prekid ljubavne veze, razvod, smrt bliske osobe)
REBT se takođe koristi za podsticanje ličnog razvoja i samoaktualizacije (ostvarivanje ličnih potencijala). Sadrži detaljne principe (kao što su prosvećujući interes za sebe, samoprihvatanje, preuzimanje rizika) koji mogu biti upotrebljeni za pomaganje ljudima u razvijanju funkcionalnije filozofije življenja i ponašanja u skladu sa njom. Sve češće se koristi za veću efikasnost na radnom mjestu.
Izvor

                                                                                                                             
Individua nije mozak i nije um

 

                        Američki psihoterapeut Čarls Berner se decenijama bavio psihoterapijom i kako kaže učio je ne samo od akademskih psihologa i psihijatara. Proučavao je šamanizam, budizam, katoličko i pravoslavno hrišćanstvo, zen budizam,šta sve ne, samo da pronađe principe koji objašnjavaju kako dolazi do izlečenja bolesti i dobijanja pomoći. Kruna takvog istraživanja je njegov metod pomaganja ljudima ili psihoterapije koji je on nazvao  Čišćenje uma ili Kliring uma ( Mind clearing ). Fundamentalni princip Kliringa, po kome se on razlikuje od većine škola psihoterapije u svetu je drugačije definisanje i prepoznavanje strukture ljudskog bića. Većina stručnjaka smatra da se ljudsko biće sastoji iz telesnih i psihičkih fenomena koji se nalaze u uzajamnom prožimanju. Oni smatraju da  je ljudsko biće kombinacija tela, mozga, psihe i ličnosti koja proizilazi iz tih prožimanja. Međutim, nijedna neistina nije kompletna neistina. Ova postavka je donekle tačna. Istina je da  ljudsko biće čini njegovo telo i mozak kao najsuptilniji deo tela, zatim um i ličnost. Kliring, strukturi ljudskog bića dodaje još nešto, ustvari njen najvažniji deo , a to je individua. Individua se definiše kao ono što postoji, a ne može se svesti na neke prostije sastojke, čak ni na atome, ili još sitnije čestice materije do sada poznate, kao što su fotoni, hadroni ili pak čestice antimaterije. Individua je osnova postojanja. Razni mudraci su je nazivali na svoj način. Isus je nazivao Ja. Čuvena  je njegovo kazivanje iz biblije: "Ja sam je jedina istina". Buda je nazivao Nesopstvo. U hinduizmu ime joj je atman i braman. Bilo kako da se naziva, njena suština je da se ne može svesti na nešto drugo. To je podloga postojanja. U svakom slučaju, kada kliring definiše ljudsko biće, ono je sastavljeno od  tela, mozga, uma, ličnosti i individue.

                        Da bi smo shvatili prirodu  individue moramo se poslužiti analogijom. Ljudska bića su kao ostrva kopna u vodi, koja samo izgledaju da nisu međusobno povezana, jer ih na površini razdvaja voda.Međutim, sva ostrva su delovi jednog te istog tla u kome ispod vode nema diskontinuiteta. Isto tako individue samo izgledaju jedna drugoj kao odeljene celine, ali u stvarnosti su jedno. Ono što kao da razdvaja individue ili što daje privid odvojenosti jesu tela, um i ličnosti.Oni su to "more" koje stvara privide odvojenosti. Da bi smo došli u komunikaciju ili odnos sa individuom moramo se probiti kroz mrežu uma i ličnosti. Dokle god  komunikacija jednog ljudskog bića sa drugim ljudskim bićem teče kroz medijum uma i ličnosti, postoji indirektno, što znači i nepotpuno ostvarivanje  odnosa koji je zbog toga  opterećen nerazumevanjem i konfliktom. Zato  Kliring nastoji da ostvari direktnu komunikaciju individue sa individuom. Um se postavlja kao prepreka na putu toj komunikaciji. U drugim školama psihoterapije stručnjaci i klijenti uopšte ne postavljaju za cilj mogućnosti postojanja direktne komunikacije. Ona se može desiti ali se odvija iznenada i bez plana. Većina psihoterapeuta u svetu se bavi prebacivanjem mentalnih utisaka i struktura iz jednog polja uma u drugo polje, tako da se dobija samo privid uticanja na um. Jedino pravo uticanje na um je njegovo čišćenje  od mentalnih utisaka koji opterećuju i remete integritet i funkcionisanje čoveka.

 

Tehnologija i  etape kliringa
                       

                        Ljudi se veoma razlikuju po svojim soposbnostima, pa prema tome i po sposobnostima uspostavljanja dobre ili loše međusobne komunikacije. Zbog toga se razlikuju i po stepenu razvijenosti kapaciteta  za primanje pomoći. Takva činjenica je uslovila u kliringu različite metode pomaganja klijentima u zavisnosti od stepena njihove poremećenosti i mogućnosti primanja pomoći. Za osobe koje se nalaze u psihotičnom stanju, kao najtežem obliku poremećaja i za osobe sa teškim neurotičnim poremećajima primenjuju se tehnike neverbalne komunikacije. Njihov cilj je da izgradi kod takvih osoba poverenje u terapeuta i izgradi sposobnost uspostavljanja autentičnog kontakta bez posredovanja uma. Kada se one obuče za uspostavljanje kontakta i poverenja, a i kod osoba koje već imaju takve kapacitete primenjuje se tehnike verbalne komunikacije. Njima se izgrađuju kapaciteti za sposobnost  govorenja o svemu što opterećuje um klijenta, što olakšava uspostavljanje komunikacije sa svakim.

Velike kočnice u razvoju i napredovanju pojedinca predstavljaju psihički problemi. Da bi se ljudi podstakli na razvoj i napredovanje u životu primenjuju se tehnike postupanja sa problemima, koje u svojoj suštini predstavljaju transformaciju problema u projekte, tj. u znanje šta i kako treba dalje da se radi, da bi se ostvarili ciljevi ili prevazišli problemi. Osećaj krivice ili griža savesti je vrlo jak i raširen faktor destabilizacije mnogih života koji dovodi do upadanja u nesreće , nezgode i bolesti.Zbog toga je u kliringu razrađena metoda čišćenja griže savesti koja se naziva tehnika ispovedanja ili karma tehnika. Na kraju metodologije čišćenja uma primenjuje se tehnika razgrađivanja ili čišćenja fiksiranih stavovakoji predstavljaju fundament uma. Fiksirani stavovi su najskriveniji pokretači ljudi u uspostavljanju pogrešne međusobne komunikacije koja dovodi do unutrašnjih konflikata i poremećenih odnosa.

Cilj čišćenja fiksiranih stavova je uspostavljanje direktne, neopterećujuće komunikacije čoveka sa čovekom. Kliring raspolaže posebnom tehnikom čišćenja traumatskih doživljaja koja se pokazuje kao veoma efikasna tehnika za oslobađanje uma od jakih traumatskih   utisaka.                                                                                                                         


Tehnologija kliringa i principi pomaganja

 

Tehnike neverbalne komunikacije

 

                        Kliring polazi od principa da je život neprekidna komunikacija individua sa individuama. Komunikacija među ljudima može biti potpuna ili nepotpuna, a samim tim i posledice komunikacije mogu biti konstruktivne ili destruktivne  po život. Komunikacija se najčešće uzražava kroz govor i reči, mada može biti i neverbalna ili telesna u vidu pokreta, gestova,emotivnih i drugih stanja  bića. Za  sve njih je karakteristično da se odvijaju uz posredovanje uma Za razliku od ovih,najčešćih oblika komunikacije čoveka sa čovekom postoje i ređi fenomeni komunikacije bez posredovanja tela ili fizičkih čula  koji takođe predstavlja   prenos misli  i on se naziva telepatija. Ali postoji savršeniji fenomen komunikacije i od telepatije koji je fenomen čiste ili direktne komunikacije u kojoj se uspostavlja kompletno razumevanje bez posredovanja uma. Cilj kliringa je očistiti um do nivoa postizanja direktne komunikacije bez posredovanja uma. Većina ljudi su daleko od ovog ideala zbog  umova opterećenih mnogobrojnim mentalnim tenzijama i blokadama koje u krajnjem smislu proističu iz nekompletiranih komunikacionih ciklusa. Nema čoveka na planeti i u životu koji ne  ne želi da uspostavi odnos razumevanja sa drugim ljudskim bićem. To je krajnji motiv i razlog zašto živimo.                                                             

                       

                        Mnogi ljudi ne ispunjavaju smisao i svoju svrhu življenja. To se dešava zato što su kroz svoje životno iskustvo nakupili toliko  prekinutih komunikacija pohranjenih u umu da oni remete uspešno kontaktiranje i razumevanje sa drugim ljudima. Bolnice su pune ljudi sa kojim se teško ili nikako mogu uspostaviti kontakti i razumevanje. Prve tehnike koje se primenjuju su tehnike neverbalne komunikacije. Njima se ostvaruje uspostavljanje kontakta koji predstavlja kanal komunikacije čoveka sa čovekom. Kroz uspostavljeni kontakt klijent stiče pozitivno iskustvo da je tako nešto moguće postići sa drugim čovekom, a da iz toga ne proizilaze negativne posledice po njega.Zahvaljujući zadovoljavanju te  najelementarnije ljudske potrebe  on se sa motivacijom angažuje na trajanje kontakta u vidu kompletiranja jednostavnih komunikacionih ciklusa . Na taj način on stiče poverenje u odnos i novu motivaciju da napreduje u tom odnosu u cilju kompletnog razumevanja.

 

Tehnika komunikacije ka terapeutu

 

                        Kada se postigne takav nivo komunikacije terapeut primenjuje novu tehniku, tehniku verbalne komunikacije. Ona je tehnika izgrađivanja sposobnosti komuniciranja od sebe ka drugima. Mnogi ljudi nisu uspešni u prenošenju svojih misli, želja, namera i ciljeva.To se dešava zbog izgrađene zatvorenosti  pred drugima. Ona je nastala kao posledica mentalnih tenzija i blokada u umu. Kada klijent komunicira neke od svojih prećutkivanja ili zadržavanja terapeutu on je stekao veći kapacitet  za komuniciranje i razumevanje makar sa jednom osobom, mada on ne mora biti zadovoljavajuće postignuće ni za klijenta ni za terapeuta. U terapeutskom tretmanu, na ovom jednostavnom nivou, dešava se fenomen rasterećenja mentalnih tenzija koji se često postiže i u svakodnevnom životu kada osoba ima priliku da svoje probleme nekome ispriča ko je samo sluša i ništa ne predlaže, niti savetuje.

         

Tehnika istražujućih pitanja


                        Ali, da bi se  mentalne tenzije uma još više razgradile terapeut primenjuje novu tehniku koja se zove sasvim jednostavno tehnika postavljanja relevantnih pitanja. Ovom tehnikom se   klijent provocira da govori o nekim aspektima svog životnog iskustva sa kojim ne želi da se svesno suoči jer su opterećeni jakim mentalnim tenzijama. Izbegavanje suočavanja sa takvim sadržajuma uma dovodi do iskrivljavanja komunikacije, izbegavanja kontakta, pogrešnog shvatanja odnosa, izolacije i tome slično.Da bi došlo do pokretanja komunikacionog toka terapeut postavlja istražujuća pitanja i zadaje instrukcije koje zahvataju mentalne sadržaje sa energetskim nabojem. Na taj način, klijent je podstaknut da se sa njima suoči što dovodi do rasterećenja zadržavanja i do poboljšanja komunikacionog odnosa sa terapeutom.


Tehnika komunikacije sa bliskim osobama

 
   

                        Najčešće i jedne od najznačajnijih  blokada u umu  su blokade nastale iz nekompletiranih komunikacija klijenta sa bliskim osobama i osobama  sa kojim često komunicira.One nastaju kao posledica  neispunjavanja potreba i očekivanja od osoba sa kojim je u intimnom odnosu, kao što su roditelji, bračni partneri, deca, prijatelji ili poslovni partneri.Um opterećen prekinutim ili neizraženim komunikacijama sa takvim ljudima ne može da stupi ni sa drugim ljudskim bićima u otvoren tok komunikacije,jer u  realnom životu ne stupa u otvorene odnose nego se bavi sobom, tj. komunikacijama iz prošlosti koje nastoji kompletirati unutar samog sebe. To se naravno nikad ne postiže iako osoba uporno istrajava  u takvom nastojanju. Glavni problem poremećenih odnosa individue sa individuom je mešanje i prožimanje mentalnih utisaka iz prošlosti sa iskustvom iz sadašnjosti. Takvo neprirodno mešanje ometa um u njegovom  optimalnom funkcionisanju, naime da bude samo jedno od šest čula kojim se registruje i kontaktira objektivna realnost.( Još je Gautam Sidarta - Buda  davno ustanovio da je um samo jedno od čula ljudskog bića, a nikako suština bića)                                                       

Da bi se um rasteretio od takvih opterećujućih sadržaja primenjuje se tehnika aktuelne komunikacije sa drugima koji nisu objektivno  u terapeutskoj situaciji, ali su subjektivno prisutni u umu klijenta u formi nekompletiranih, opterećujućih ili neizraženih komunikacija. Ova tehnika aktuelizuje prošlost i kompletira komunikacione cikluse iz prošlosti u terapeutskoj situaciji. Izražavanje i kompletiranje komunikacije klijenta sa važnim figurama iz njegovog života rapidno poboljšava ukupnu sposobnost klijenta da kontaktira  i ostvaruje odnose razumevanja sa svojom socijalnom okolinom. Tome još doprinosi i prolaženje kroz tehniku opraštanja koja zahvata najbitniji deo interpersonalnih odnosa, a to je opraštanje zbog nezadovoljavanja potreba koje klijent očekuje od bliskih osoba.

 

Tehnika postupanja sa hroničnim problemima

 

                         Za razliku od drugih psihoterapijskih škola koje se isključivo bave sadržajnom dimenzijom psihičkih problema, Kliring je jasno definisao formalizovanu dimenziju problema i time skratio i pojednostavio proceduru rešavanja problema koje ljude opterećuju. U strukturi svih problema  nalazi se cilj i prepreka ka ostvarenju cilja. Problem postaje problem, odnosno problem ostvarenja ciljeva nastaje kada čovek ima nerealne ciljeve ili nerealne načine kako da dođe do projektovanih ciljeva.To je osnovni razlog zašto većina problema postaju hronični problemi koji svojim dugoročnim trajanjem parališu razvoj čoveka.Zahvaljujući ne upetljavanju u sadržajne aspekte ljudskih problema Kliring je jasno diferencirao suštinu problema od propratnih karaketristika problema što olakšava proceduru pomaganja i mogućnost klijenta da primi pomoć. Kondezovano znanje iz prakse kliringa je pokazalo da se skoro svi psihički problemi mogu svesti na probleme neizražene komunikacije čoveka prema čoveku ili da nastaju kao posledica neznanja šta da se uradi sa problemom. U krajnjem slučaju svi problemi nastaju kao posledica lične odgovornosti i angažovanja klijenta. Kada klijent uvidi da ih je sam proizveo, on stiče slobodu da se suoči sa njima i da ih prevazilazi. U principu, kada se problem transformiše  u projekat on prestaje da opterećuje individuu i postaje polje kreativnog izražavanja.

                        Na osnovu  izložene psihologije problema  kliring je razradio  preciznu tehniku postupanja sa problemima. Zahvaljujući njoj klijent postaje svestan kakvi su njegovi ciljevi, koje su prepreke u ostvarenju ciljeva i šta on mora da uradi da bi svoje probleme  razrešio. Ako suština problema nije samo posledica neznanja šta klijent treba da uradi, nego je posledica neizraženih komunikacija i fiksiranih stavova u umu pojedinca onda se primenjuje šira procedura čišćenja problema.U kliringu je naglasak na izgrađivanju ličnih kapaciteta klijenta da se uhvati u koštac sa svojim problemima, a ne da mu se savetovanjem kaže šta treba ili ne treba da čini.Zato je u kliring psihoterapiji davanje saveta "svetogrđe". Cela njegova filosofija i tehnologija je usmerena na izgrađivanje ličnih kapaciteta za  uspešno participiranje životu.

 

Karma tehnika ili tehnika ispovedanja

 

                        Kliring nije otkrio ali je reaktivirao staru tehniku ispovedanja kao uspešan metoda oslobađanja čovekovih potencijala za kreativan rad i zdrav život. Još je rano hrišćanstvo uspešno primenjivalo tehniku ispovedanja kao metod oslobađanja od osećaja krivice ili griže savesti. Kroz vekove se ta praksa izdeformisala i odstupila od prvobitnih principa tako da nije više davala dobre rezultate kao nekada. Primećeno je da osećaj krivice koji se akumulira u čoveku zbog onoga što je činio ili nije činio tokom svoga života toliko blokira razvoj i dovodi čoveka u životne pozicije razboljevanja i upadanja u nesreće i nezgode raznih vrsta. Isto tako je primećeno da se čovek oslobađa osećaja krivice ako se  ispovedi u vezi onoga što je ili nije činio, ali pod uslovom da ne bude ni na koji način kažnjen u vezi svoga čina. U svakom slučaju osećaj krivice predstavlja veliku barijeru u čovekovom razvoju i dok se on ne očisti čovekov život ne može da poprimi kvalitetniji izraz. Implicitno, ova tehnika govori koliko je važna lična odgovornost svakog čoveka za njegov život. Ako neko nema hrabrosti da ispoveda sve svoje postupke  koji po njegovoj sopostvenoj proceni nisu primereni drugim ljudima i životu onda njemu nema pomoći u smislu podizanja kvaliteta života na viši nivo.

                        Karma tehnika je bazirana na velikoj, ali svima ne i dostupnoj istini da su životi ljudi međusobno nerazmrsivi. Drugim rečima, ono što na pojavnom nivou života izgleda kao različito i odeljeno, na suštinskom nivou se manifestuje kao jedinstvo. Što god mi  činili  drugima, dobro ili ne dobro,  ono ima tendenciju da se poput bumeranga vrati počiniocu.Ako pojedinac povređuje, otima ono što nije njegovo  i ne govori istinu, to mu se vraća u vidu osećaja krivice koji blokira njegovu participaciju u životu. Zato su u Bibliji zapisane zapovesti ne laži, ne kradi, ne ubij, itd. Zato svi religiozni sistemi upozoravaju , da kako čovek seje, tako će i žnjeti.No, uprkos tome, ljudi greše. Posledica greha je jak osećaj krivice i zaustavljen razvoj.Na svu sreću, postoji mehanizam koji deblokira osećaje krivice i griže savesti. To je mehanizam ispovedanja i praštanja. Praštanje znači nepreduzimati nikakvih konsekvenci u vezi ispovedanih sadržaja. Tada se dešava  da istina bukvalno leči. Radom na osećanju krivice došlo se do nepobitne činjenice, da klijenti koji ne reaguju na druge metode psihoterapije, ustvari su osobe pritisnute velikim osećanjem krivice. Za njih je tehnika ispovedanja najefikasnija.

 

Tehnika čišćenja fiksiranih stavova

 

                        Čišćenje fiksiranih stavova je još jedna od specifičnosti kliring psihoterapije u odnosu na druge pravce. Ono što se u drugim školama tumači kao prirodna neminovnost i fundamentalna greška na koju se ne može uticati, u kliringu je oblast delovanja koja je metodološki potpuno razrađena. Kliring ne objašnjava i ne opisuje strukturu uma kao teorijski koncept. Njegov autor, Čarls Berner ubedljivo tvrdi da je um sagledao kao  objektivnu datost do dna njegove srži. Po njemu, srž uma predstavljaju fiksirani stavovi, naime fundamentalni fiksirani mentalni utisci iz kojih su, kao iz kakvog semena iznikli svi drugi sadržaji uma. I što je najdivnije, oni se mogu razložiti, odnosno dezintegrisati.Stavovi su indirektan način ostvarivanja odnosa razumevanja i zadovoljavanja ljudskih potreba. Njihova je odlika da čoveku samo pružaju nadu da može dostići određena očekivanja. Međutim, oni neminovno vode iz osujećenja u osujećenje, jer život ni izbliza ne odgovara načinu kako ga prosečno ljudsko biće percipira.Kao što štap zaronjen u vodu izgleda našim čulima kao prelomljen u tački dodira sa vodom, tako su i naše životne okolnosti deformisane jer ih posmatramo kroz vizuru fiksiranih stavova. Fiksirani stavovi predstavljaju najdublje mentalne blokade koje ne dozvoljavaju ispravnu percepciju  sveta i našu akciju ka svetu.

Tehnika čišćenja fiksiranih stavova  dovodi klijenta do jasnog uvida ili "aha doživljaja" da su njegovi fiksirani stavovi nastali kao posledica njegovog izbora, odnosno prihvatanja da život sagledava na pogrešan način. U tom sagledavanju on otkriva i razloge  zbog kojih je odabrao takav stav, kao i šta je to što pokušava da komunicira i prenese od sebe drugim ljudskim bićima. Istovremeno, radeći na nekom svom fiksiranom stavu klijent poboljšava lične sposobnosti da na ispravan, direktan način, što znači bez oslanjanja na fiksirani stav ostvaruje veze i odnose sa drugim ljudima.

                                                                                                                                           

Tehnika čišćenja traumatskih doživljaja – skener tehnika

 
                        Mnogi ljudi dožive intezivna traumatska iskustva koja trajno remete njihove živote. To se dešava zbog toga što je traumatska situacija nanela toliki bol organizmu tako da ga svest nije mogla integrisati. Bol je ostao nesvestan, ali da bi se sprečilo njegovo izbijanje iz dubina nesvesnog organizam troši velike količine energije radi potiskivanja. Posledica hroničnog potiskivanja je osiromašenje čovekove radne i svake druge egzistencijalne efikasnosti. Posebno je to neizbežno ako je pojedinac doživljavao više takvih traumatskih događaja.U takvim slučajevima jedini način oslobađanja uma od traumatskih doživljaja je primena jedne vrste vremeplov tehnike. Princip rada je ponovno proživljavanje potisnutih doživljaja koje se obično dešava u više navrata. Ponovnim, višestrukim proživljavanjem traumatskih doživljaja i bola koji je za njih vezan, dolazi do rasterećenja mentalnog i emocionalnog naboja i do svesnog uvida šta je i kako prouzrokovalo bol.

Izvor
 

Sistemska porodična psihoterapija

Autor: Aleksandra M. Djordjević

Porodična psihoterapija je savremeni terapijski model koji obuhvata rad sa pojedincem, partnerima i porodicom. Ono što je razlikuje od ostalih je sistemski pristup pojedincu i porodici. Porodicu posmatra kao celinu koja je veća od zbira njenih pojedinačnih delova, tj. njenih članova. Promena kod jednog člana porodice utiče na ostale članove, a samim tim dolazi do promene u celom porodičnom sistemu.
Sistemska porodična psihoterapija

Tako pristupajući, porodična terapija uzima u obzir kontekst u kojem pojedinac i porodica živi i to na nivou većih sistema kao što su šira porodica, društvena zajednica, kultura, nacija, kao i na nivou subsistema kao što su roditeljski, partnerski, sibling-braća i sestre. Porodična terapija ne smatra da je pojedinac problem ili da je problem u pojedincu, već u odnosima, relacijma i interakcijama koje ostvaruje u porodici.

Sistemska porodična psihoterapija porodicu posmatra kao celinu koja je veća od zbira njenih pojedinačnih delova, tj. njenih članova. Promena kod jednog člana porodice utiče na ostale članove, a samim tim dolazi do promene u celom porodičnom sistemu.

Uloga porodice

Porodica je jedinstveni sistem koji se kreće kroz vreme. Nju povezuju i u njoj se prepliću prošlost, sadašnjost, planira budućnost. U njoj rastemo, razvijamo se i menjamo, stičemo prva iskustva o sebi i svetu koji nas okružuje. Stičemo prva znanja, usvajamo uverenja, stavove i navike. Učimo pravila i rituale, stvaramo prve emotivne i socijalne veze, formiramo obrasce ponašanja, mišljenja i komuniciranja. To je naša porodica porekla. Kada nju napustimo, porodica koju osnivamo sa izabranim partnerom naziva se nuklearna porodica. U nju, svesno i nesvesno, u psihološkom smislu prenosimo sve što smo stekli u porodici porekla. To nasleđe utiče na sve odnose koje stvaramo i kao takvo, može nam biti odskočna daska ili kamen spoticanja.

Struktura i funkcionalnost porodice

Strukturu porodice možemo različito definisati – tradicionalno kao zajednicu krvnih srodnika nastalu iz bračne veze, kao jednoroditeljsku, višegeneracijsku, partnersku (bez dece), porodicu sa decom iz različitih veza, usvojilačku, starateljsku, lgbt, porodicu komune. Sama konfiguracija porodice nije ono što je čini funkcionalnom. Funkcionalnost jedne porodice se ogleda kroz odnose njenih članova.

Funkcionalnom porodicom se može smatrati ona porodica koja ima propustljive granice, što znači da ima sposobnost da se prilagođava promeni i menja svoja pravila. Takva porodica ume adekvatno da odgovori zahtevima i potrebama svakog člana pojedinačno, kao i zahtevima i potrebama svakog sisitema kojem pripada. Porodice čije su granice rigidne i koje se odupiru promeni, baš kao i one čije su granice isuviše propustljive da ih gotovo i nema, stvaraju neminovnost javljanja različitih problema.

Pravilakoja svaka porodica ima, bilo da su verbalna, jasno postavljena, ili neverbalna, prećutna i podrazumevajuća, utiču na stabilnost svih odnosa, određuju interakcije i dinamiku porodičnog funkcionisanja.

Porodica ima i svoje uloge koje su proizvod ličnih i sredinskih faktora. Na ulogu koju svaki član ima u porodici utiču pol, sredina, tradicija, kultura. One su kroz vreme, razvoj i menjanje i društva i pojedinca, podložne promenama.

U funkcijekoje porodica ima i koje treba da budu zadovoljene nabrajaju se biološko-reproduktivna, ekonomska, zaštitna, seksualna, emotivna, vaspitno-obrazovna, socijalizirajuća.

Razumevanje porodičnog konteksta problema

Praveći razliku između problema življenja i psihičkih problema, posvećujući se svakoj porodici kao jedinstvenoj i neponovljivoj, uvažavajući njen komunikativni stil i sistem vrednovanja, porodični terapeut podstiče snage porodice i njene kapacitete za razvijanje efikasnih metoda rešavanja problema i razrešavanja konflikata.

Vrednostporodice je u njenim nezamenljivim i jedinstvenim relacijama. Ne postoje dve iste porodice, svaka je za sebe specifična i neponovljiva.

Problem nikad nije u individui, u jednom članu porodice, on je u porodičnom kontekstu. Koristeći se specijalizovanim tehnikama, porodični terapeut pruža mogućnost poboljšanja odnosa, održanja relacijskog zajedništva, pospešivanja međusobne empatičnosti, kao i podržavanja i poštovanja individualnih razlika. Pruža pomoć i podršku za bolji i kvalitetniji život porodice.

Problem nikad nije u individui, u jednom članu porodice,on je u porodičnom kontekstu.

Najbolji rezultati se postižu ukoliko svi članovi porodice učestvuju u terapiji, ali ukoliko je to teško ostvarljivo, rad i sa samo jednim članom može dovesti do promene u svim porodičnim odnosima.

Životni ciklus porodice

Život porodice se tokom vremena odvija kroz specifične faze razvoja koje se zovu životni ciklusporodice. Svaka faza razvoja porodičnog sistema ima svoje zadatke i izazove koje porodica treba da reši i zadovolji kako bi funkcionalno prešla u narednu fazu životnog ciklusa. Ti zadaci i izazovi se mogu nazvati i razvojne krize. Baš kao i razvojne krize kod individualnih životnih ciklusa (Jung, Erikson, Biler), tako i u porodici, njihovim prevazilaženjem postiže se ravnoteža i prelazi se spiralno na novi,višinivo funkcionisanja.

Pre nego što navedemo faze životnog ciklusa porodice, bitno je napomenuti ono što je važeće za sve njih. Svaka faza testira funkcionalnost porodice. Po završetku jedne životne faze dolazi do destabilizacije sistema. Da bi se prešlo u narednu fazu, pred porodicu se stavlja zahtev za promenom, prilagođavanjem i menjanjem strukture i organizacije u odnosu na njene potrebe, potrebe svakog člana posebno, a i potrebe okoline. Menjaju se uloge, odnosi, pravila, preispituju granice i uverenja. Formulišu se novi prioriteti, stvaraju novi obrasci ponašanja, vrši rebalans snaga zajedništva i individualnosti - sve to u cilju postizanja ponovne stabilnosti porodice. Kada porodica zna u kom se životnom ciklusu nalazi, to joj nudi mogućnost da se svesno uhvati u koštac sa problemima koji se javljaju, adekvatnije i lakše prevaziđe izazove i krize, a samim tim i da kvalitetnije živi.

Faze životnog ciklusa porodice su:

   1. Zasnivanje partnerske relacije
   2. Porodica sa malim detetom
   3. Porodica sa predškolskim detetom
   4. Porodica sa školskim detetom
   5. Porodica sa adolescentom
   6. Porodica iz koje odlaze deca
   7. Postroditeljska porodica
   8. Porodica koja stari

Neki autori još navode kao faze životnog ciklusa porodice Mlada nezavisna osoba i Razvod.

Zasnivanje partnerske relacije, brakaje stadijum koji obuhvata vremenski periodod početka zajedničkog života partnera do rođenja prvog deteta. U ovoj fazi partneri uspostavljaju strukturu i pravila svog odnosa koji su osnova narednih životnih cilusa. Uče da žive u zajedništvu kroz izgradnju njima svojstvenog stila komunikacije, organizacije i podele obaveza, odgovornosti, uloga. Zahteva se uvažavanje potreba i privatnosti, postavljanjem granica kako između sebe, tako i naspram porodice porekla, okoline. Ukoliko partneri ne uspeju da se prilagode na zajedništvo, to može dovesti do krize koja se može razrešiti razilaženjem i razvodom, ili rođenjem deteta što stvara privid rešenja i prenosi probleme u narednu fazu.

Porodica sa malim detetomje faza koja se može smatrati najzahtevnijom. Trajeod trudnoće pa do detetove 3-5 god. Dobijanjem nove uloge, uloge roditelja, od partnera se očekuje zadovoljenje zahteva koje nosi roditeljstvo, a sa druge strane održanje partnerske relacije bez mešanja sa roditeljskim ulogama, uz redefinisanje granica naspram porodice porekla koje su takođe dobile nove uloge (babe, dede). Nezanemarljiva je podela zaduženja vezana za podizanje i vaspitavanje deteta, kao i zaduženja vezana za domaćinstvo. Uz sve treba izbalansirati profesionalne potebe, kao i potrebe za privatnošću, odmorom i provodom. Lako je uočljivo da je ova faza pod rizikom velikog stresa, a ukoliko još i nisu ispunjeni zahtevi prethodne faze, može doći do rušenja sistema. U ovoj fazi statistički dolazi do najvećeg broja razvoda. Međutim, roditeljstvo pruža priliku i za osnaživanje i ličnih i partnerkih resursa, što vodi kvalitetnijm odnosima unutar porodice.

Evo jos nekih pravaca u psihoterapiji:

Konstruktivisticka terapija
Narativna psihoterapija
Feministicka psihoterapi
EMDR

Opisi se mogu naci na hxxp:|| www. epsihoterapija. com/ostali-pravci-u-psihoterapiji