Neobicna istorija u udzbenicima za 3. razred gimnazije :: Drustvena hronika ~ Obrazovanje ~ Zaposlenje ~ Finansije

KAKVI SU CRNOGORCI, KO SU MUSLIMANI I ŠTA JE ULOGA EU Gimnazijalci iz Ljušićevog udžbenika uče najgore o srpskim susedima

Foto: screenshot

Iz ove Ljušićeve knjige, koja očito obiluje stereotipima i neprimerenim sadržajima o susednim državama i manjinama u Srbiji, đaci uče već 10 godina, uz odobrenje Ministarstva prosvete. Taj udžbenik iz istorije izdat je 2007. godine, u vreme kada je ministar prosvete bio Zoran Lončar, a ovaj sadržaj nisu doveli u pitanje ni njegovi naslednici.

A šta sve piše u Ljušićevom udžbeniku analizirao istoričar Aleksandar R. Miletić, koji je na tu temu objavio tekst na sajtu "www.internetbilten.com". Miletić za "Blic" navodi da takvu učestalost etničkih diskvalifikacija i uvreda ne nalazimo ni u udžbenicima istorije iz Miloševićevog vremena.

- Ne znam kako je Ministarstvo prosvete odobrilo takav udžbenik. To mogu znati samo ministri prosvete i nadležni službenicima ministarstva koji su bili na dužnosti poslednjih 10 godina. Iznenađuje da se udžbenik koji je postavljen protiv "globalističke Evrope" i koji je u tolikoj meri opterećen negativnim stereotipima i uvredljivim konstatacijama o nesrpskim etničkim zajednicama pojavio u jeku procesa evropskih integracija Srbije - kaže on.

Aleksandar R. Miletić
Foto: Privatna arhiva Aleksandar R. Miletić

"Blic" u nastavku navodi citate iz Ljušićeve knjige i komentare njegovog kolege Miletića:

1. U udžbeniku piše da su "Crnogorci deo srpskog naroda – etničko poreklo im je srpsko". Ljušić dalje navodi: "Pravoslavlje, Rusija i Srbija, tri su bitna činioca u povesti Crne Gore. Crnogorci su se kleli u sva tri, ali nikada iskreno, već prema potrebama".

2. On se u svojoj knjizi osvrće i na albansku represiju, a u kontekstu objašnjavanja teškog položaja srpskog stanovništva u tzv. Staroj Srbiji. Za Albance koristi uvredljiv izraz "šiptarski feudalci".

3. Neke opservacije vezane za Muslimane-Bošnjake su bez ikakve potrebe stavljene u udžbenik, pritom iz najnepristojnijeg repertoara međuetničkih stereotipa na Balkanu: "O Turcima je u svesti balkanskih naroda ostala negativna predstava, uz retke izuzetke, a još gora o svojim sunarodnicima koji su primili islam, i kao konvertiti morali da dokazuju svoju pravovernost".

4. Mada je Srbija zvanično kandidat za članstvo u EU, Ljušić se negativno odredio i prema Evropi i Rimokatoličkoj crkvi. On u udžebniku navodi: "Čak i u globalistički uređenoj Evropi, pre svega, u Rimokatoličkoj crkvi, ako i nema velikih pobornika privrženih ideji o samostalnim balkanskim državama, nema ni velikih zagovornika o Turskoj kao delu porodice evropskih naroda (EU). Ta podeljena mišljenja čine da se Balkan oseća kmetom Evrope".

Radoš Ljušić
Foto: V. Lalić / RAS Srbija Radoš Ljušić

5. "Beograd je kao i godinu ranije bio ljudska kasapnica, gnezdo užasa i strahota, jedinstveno mesto u svetu gde su mučenici nabijeni na kolje razgovarali sa svojim ukućanima". Ovom iracionalnom i sugestivnom ilustracijom Ljušić oslikava stanje u Srbiji nakon propasti Hadži-Prodanove bune 1814. Srpski narod prikazuje ili u patetičnom herojskom kontekstu ili u prenaglašenom kontekstu žrtve turskog nasilja, a u isto vreme prećutkuju se pogromi protiv muslimanskog gradskog stanovništva počinjene od strane srpskih ustanika u 1807. godini.

6. U delu koji se bavi ratom 1876-78. nema ni pomena o proterivanju albanskog stanovništva iz Topličkog okruga i drugih prisajedinjenih oblasti, a ovaj događaj prema mišljenju istoričara kasnije je imao ogroman demografski i politički značaj po prilike na Kosovu, gde su se ove izbeglice preselile. Oko 49.000 etničkih Albanaca, koji su pre rata činili apsolutnu većinu na prostoru budućeg kuršumlijskog i prokupačkog sreza, zajedno sa još oko 22.000 muslimana drugog etničkog porekla bili su proterani nakon konflikta ili su se povukli sa turskom vojskom za vreme vojnih operacija. Priliv ogorčenih izbeglica-muhadžira iz Toplice na Kosovo znatno je pogoršao situaciju u kojoj je tamo živelo srpsko stanovništvo.

7. Pretke današnjih Bošnjaka muslimanske veroispovesti Ljušić rutinski kvalifikuje kao "konvertite" ili "poturčenjake". Na jednom mestu u udžbeniku stoji: "Memoaristi s početka 19. veka beleže da su ti muslimani, poturčenjaci, bili gori i nesnosniji raji od Osmanlija, pravih Turaka". Na drugom mestu hvali stav Srpske pravoslavne crkve "koja je, u najboljoj nameri, braneći pravoslavlje imala negativan odnos prema preverenom delu svog naroda".

8. Ljušić je u udžbeniku preuzeo citat ruskog slaviste Aleksandra F. Giljferdina, koji piše da su bosanski Sloveni "primali islam iz materijalnih pobuda", a da su kasnije postali preterano revnosni u novoj veri: "Renegat postaje nehotice fanatikom svoje nove religije samo da bi pred samim sobom opravdao svoje otpadništvo".

9. U čitavom udžbeniku nema ni jedne afirmativne konstatacije u odnosu na susedne narode ili etničke i religijske manjine. Kada su Mađari u pitanju, mali prilog o nacionalnoj igri čardaš predstavlja jedini podatak koji nije imao neku negativnu konotaciju.

"Blic" je pozvao autora udžbenika Radoša Ljušića, ali on je odbio da odgovori na naša pitanja, uz napomenu da ne daje izjave za naš list. Na ovu temu kontaktirali smo i Ministarstvo prosvete, ali odgovor nismo dobili.

Nemačka "šampion" u sučavanju sa zločnima

U udžbenicima istorije u Srbiji se generalno selektivno i nekritički predstavljaju događaji iz prošlosti, a đaci iz Srbije najčešće nisu do kraja upoznati sa zločinima koje je počinio srpski narod.

Istoričar Miletić, koji je i izvršni direktor Centra za istorijske studije i dijalog, navodi da u domenu predstavljanja sadržaja nacionalne istorije generalno postoji problem jednostranog i etnocentričnog pristupa prošlosti, ali da se u udžbenicima, izuzev Ljušićevog, ne nailazi se na prisustvo negativnih i uvredljivih izraza o "drugom".

I u drugim balkanskim državama, pre svega zemljama bivše SFRJ, postoji problem suočavanja sa sopstvenim zločinima, pa se i u istorijskim udžbenicima uglavnom jednostrano i nekritički proučavaju događaji iz nacionalne istorije. Za razliku od njih, velike države, ne samo u udžbenicima, već i u TV emisijama, suočavaju se zločinima koje su počinili u prošlosti.

Tu je "šampion" Nemačka, koja je 60-ih godina prošlog veka počela da preispituje svoju prošlost.

- Svakako da su nemačko društvo i nemačka akademska zajednica pokazali najzreliji primer društva koje kritički preispituje sopstvenu prošlost. U Francuskoj i Velikoj Britaniji postoji izrazita tendencija da se kritički sagledaju zločini počinjeni u vreme njihove kolonijalne prošlosti. Tamošnje vlasti čak finansiraju podizanje memorijala na mestima zločina prema domorodačkom stanovništvu - kaže Miletić.

Vlast ključna za odnose prema prošlosti

U postkomunističkim i postsocijalističkim državama situacija je nešto drugačija, a odnos prema sopstvenoj istoriji menja se u zavisnosti od toga ko je na vlasti.

- U susednoj Hrvatskoj odigravala se zanimljiva dinamika u vreme smenjivanja konzervativnog HDZ-a sa vlasti, kada je dolazilo do otvorenijeg pristupanja pitanju ustaških uzločina i generalno NDH. Slična dinamika dešavala se u Poljskoj prilikom smene liberalnijih i konzervativnijih vlasti kada su patriotski i građanski koncept nastave istorije smenjivani u zvaničnom kurikulumu. Žestoka javna polemika otvorila se u Slovačkoj kada se pojavio skandalozni udžbenik Milana Đurice 1995/97. U javnoj debati angažovale su se vodeće nacionalne institucije, a udžbenik je na kraju bio povučen iz upotrebe - ističe on.

Miletić dodaje da u Srbiji nema ni javne debate, a nema ni ove zanimljive dinamike koja bi bila podstaknuta odozgo, iz vrhova političke vlasti.

- Ministarstvo prosvete je trenutno u rukama partije koja je barem deklarativno levičarska. Očekujemo da nadležni ministar u duhu najplemenitijih ideala levice pokrene proceduru za preispitivanje upotrebe ovog udžbenika u našim školama - navodi ovaj istoričar.

(Nataša Latković)

Izvor: Blic