Tokom duge i burne prošlosti srpskog naroda, manastiri i crkve nisu bili samo mesta opkuljanja vernika i širenja i očuvanja naše vere. Vekovima, u manastirima se razvijala i negovala srpska kultura. Brojni su i manastiri u kojima su postojale, tada prve i jedine, škole u Srbiji. U manastriru Mileševa radila je jedna od najstarijih srpskih škola, a izuzetno je bila važna i mileševska štamparija.
Manastir Mileševu osnovao je, negde s početka XIII veka, kralj Vladislav, sin kralja Stefana Prvovenčanog, a unuk Nemanjin.
Manastir Mileševa se nalazi u neposrednoj blizini srednjovekovnog puta, koji je povezivao primorske oblasti sa središnjim delovima države i išao dalje na istok. Ostaci ovoga puta prekrivenog kaldrmom, kojim su prošli nebrojeni karavani trgovaca i putnika, sačuvani su i do danas. Ime Mileševa, manastir je dobio po reci Mileševki koja se kod Prijepolja uliva u Lim.


Sveti Sava je bio simbol Mileševe - njega su Srbi poštovali i verovali u njegovu moć isceljivanja. O Svetom Savi, onivaču srpske crkve, svecu, zaštitniku i čudotvorcu, nastala su mnoga književna dela i brojna narodna predanja koja su se prenosila u sve krajeve naseljene Srbima.
Puna tri i po veka, od 1237. do 1594.godine, manastir Mileševa je bio grobnica Svetog Save. Turci su smatrali da će uništenjem njegovih moštiju najoštrije kazniti Srbe i tako zaustaviti narodnu pobunu. Tako je Mileševu iznenada zadesila nesreća. Krajem XVI veka Turci su iz Mileševe odneli njenu najveću svetinju - mošti Svetog Save i spalili ih na Vračarevom brdu u Beogradu.
Međutim, ni posle toga, delo Svetog Save nije zaboravljeno. On i danas važi za najvećeg Srpskog prosvetitelja.


Slikarstvo manastira Mileševa

Iako su umetnička dela mileševskog slikarstva znatno oštećena višestrukim razaranjima u vreme turske vlasti, upravo je zidno slikarstvo proslavilo Mileševu. Zidne slike u pravoslavnim crkvama i manastririma nazivaju se freskama. Smatra se da mileševske freske po svojoj lepoti spadaju među prave dragulje srpske i evropske umetnosti srednjeg veka. Po svojoj umetničkoj vrednosti, najviše se izdvajaju freske sa portretima prvih kraljeva dinastije Nemanjić - Stefana Prvovenčanog, kralja Radoslava i kralja Vladislava. U Mileševi su i freske sa likovima Svetog Simeona i Svetog Save.
Slikari koji su svojim delima ukrasili Mileševu bili su Grci, školovani u Carigradu, Nikeji ili Solunu. U Mileševi su neke freske slikane, a neke rađene kao mozaici (mozaik je slika sastavljena od raznobojnih komadića kamena koji su približno iste veličine i oblika).


Beli anđeo na Hristovom grobu

Jedna od najlepših fresaka u Mileševi je slika Belog anđela na Hristovom grobu. Nastala je još u XIII veku, ali je tokom XVI veka preko nje, naslikana neka druga freska. Kada je, tokom XX veka, počela obnova Mileševe, oštećena freska iz XVI veka je uklonjena, a ispod nje, posle mnogo vekova, ponovo se ukazao prelepi Beli anđeo.