vrhovni vozd srpski 1804-1813





Karadjordje je potekao iz siromasne porodice. Sredinom 1787. godine njegova porodica je prebegla u Srem da bi izbjegli tursku odmazdu. Karadjordje je stupio u sluzbu manastira Krusedola, a krajem iste godine je ucestvovao u neuspelom austrijskom napadu na Beograd. Za vreme austrijsko-turskog rata borio se u zapadnoj Srbiji i tada je stekao dragoceno vojnicko iskustvo, koje ce primeniti u Prvom srpskom ustanku.

Ustanku je prethodio krvavi obracun Turaka sa najvidjenijim Srbima, poznat kao "seca knezova". Do sece je doslo kada su dahije Beogradskog pasaluka doznale da Srbi spremaju zaveru protiv njih. Ubijanje srpskih narodnih prvaka izazvalo je jos vece ogorcenje naroda, narodni otpor i prve ozbiljne sukobe. Godine 1804, 2. februara održan je narodni zbor u Orašcu, na kome su ugledni narodni predstavnici iz Šumadije izabrali Karadjordja za vodju ustanka. Uz pomoc Stanoja Glavasa, Karadjordje je odmah preduzeo korake ka brzem sirenju ustanka, a lokalne otpore je povezao u jedinstven opštenarodni pokret.

Od marta meseca iste godine Karadjordje se u sluzbenim dokumentima potpisivao kao "vozd", "pervi predvoditelj", "vrhovni vojvoda", "komadant od Serbije".

Odbijajuci pregovore sa dahijama, Karadjordje je insistirao na njihovom napustanju Beograda, ukidanju feudalnih spahijskih odnosa i zavodjenju unutrašnje autonomne uprave u Beogradskom pasaluku. Posto Turci nisu pristajali na ovakve uslove, borbe su nastavljene i tokom 1805. godine. Pocetkom naredne godine ustanak je izasao iz okvira Beogradskog pasaluka. Sredinom te godine ustanici su razbili tursku ofanzivu i usledila je velika pobeda na Misaru (13. avgusta). Krajem 1806. godine oslobodjen je Beograd, a 1807. godine Sabac i Uzice.

Te pobede i pocetak Rusko-turskog rata krajem 1806. prisilile su Turke na pregovore o miru. Potpisan je takozvani "Ickov mir", po kome je Srbija trebalo da postane vazalna knezevina Turskog carstva, vezana samo placanjem godisnjeg danka i drzanjem u Beogradu jednog carskog predstavnika. Medjutim, ambicije Karadjordja su bile oslobadjanje svih Srba pod turskom vlascu i sticanje pune nezavisnosti. Zbog toga je stupio u novi savez sa Rusijom, i u prolece 1807. godine nastavio je rat protiv Turaka.

Pritesnjen Napoleonovim pohodom na Rusiju, ruski car Aleksandar I je, posle visemesecnih pregovora, potpisao mir sa Turcima 28. maja 1812. godine. Prema odredbama tog sporazuma, Srbija je samo dobila neke samouprave, dok je turskoj vojsci ostavljena slobodna mogucnost da ponovo zaposedne vec oslobodjene gradove. Time ni Srbi ni Turci nisu bili zadovoljni. Godine 1813. Turci su pokrenuli veliku ofanzivu i uspeli su da slome otpor ustanika na Moravi, Drini i Timoku. U jesen iste godine Karadjordje i najistaknutije srpske vojvode su bili prinudjeni da prebegnu u Austriju.

Prvi srpski igrani film "Život i dela besmrtnoga vožda Karađorđa" ili "Karađorđe", za koji se verovalo da je izgubljen, pronađen prošle godine u arhivu u Beču, biće premijerno prikazan u subotu 14. februara u Narodnom pozorištu u okviru centralne proslave dvestote godišnjice Prvog srpskog ustanka i stvaranja moderne srpske države.

Premijeri filma legendarnog glumca čiča Ilije Stanojevića iz 1911. godine, koji je snimio Luj de Beri, Pateov snimatelj, a nastupili skoro svi značajniji glumci iz nacionalnog teatra tog doba, pokazujući visoko glumačko umeće lišeno patetike toliko karakteristične za strane istorijske spektakle tog doba - predhodiće poseban muzičko scenski program "Posvećenici". Najavljen je kao žurnal Beograda između 1904. i 1911. godine, a njegov autor je Ljubivoje Tadić, upravnik Narodnog pozorišta.

"Karađorđe" nije samo prvi srpski igrani film, već i prvi igrani film snimljen na Balkanu. Scenario je napisao Čiča Ilija Stanojević uz saradnju Klasne lutrije, Ćire Manoka i izvesnog Savkovića što i danas izaziva nedoumicu.

Njegov glavni i najveći deo očigledno je rađen na osnovu drame "Kara - Đorđe" poznatog pisca, reditelja i glumca Narodnog pozorišta Miloša Cvetića. Epizoda sa dahijama preuzeta je iz narodne pesme "Početak bune na dahije" koju je spevao slepi guslar Filip Višnjić, a svakako su korišćena i druga, pre svega, istorijska i memoarska dela o Karađorđu, kao što su prvi deo biografije "Karađorđe" Milenka M. Vukićevića i zbirka anegdota, priča i crtica "Karađorđe u govoru i tvoru" Milana Đ. Milićevića.

"Romantičan, surov, naturalistički, ali i poetski scenario filma "Karađorđe" svakako je jedan od njegovih najvećih dometa", kaže Aleksandar Erdeljanović, šef arhiva JK, koji je otkriće Karađorđa uporedio sa otkrićem Lepenskog vira.

Erdeljanović je upravo u Rimu, gde je film restaurisan video "Karađorđa" i rekao da je sačuvano između 80 i 90 procenata materijala i da nedostaju epiozde koje se odnose na Voždov život između 1811. i 1817. kada se vratio u Srbiju i bio ubijen. Film traje 62 minuta, a na špici stoji da je bio zabranjen u Italiji, Belgiji, Švajcarskoj i Francuskoj.

Dragoceni tekstovi koji služe kao svojvrsni vodič (o glumcima, bisokopu producentu Svetozara Botorića, senzacionalnom otkriću...) i izvor inforamcija vezanih za film i objavljeni su u dve publikacije, a potpisuju ih Dinko Tucaković, Radoslav Zelenović, Aleskandar Erdeljanović, Dejan Kosanović...

Projekciju "Karađorđa" u Narodnom pozorištu pratiće živo izvođenje muzike koju je za ovu priliku komponovao Vladimir Pejković.

V. Milivojević

Mislim da je sramota sto nasa drzava nece dostojno proslaviti 200 godina

Mogli su bilo sta da smisle, makar nesto kic, samo da bude.
Glupi vatromet, ili nesto slicno, okicen grad, pozorisne predstave, emisije na TVu, bilo sta...  

Mislim da je glupo sto su meni na literarnom konkursu dali temu DVA VEKA SRPSKE DRZAVNOSTI i sto ovo slave bas tako, kad to apsolutno nije to.