Katari :: Religija ~ Filozofija ~ Sociologija

Katari ili Albižani ili Patareni (od starogrčkog καθαροί - čist, odnosno od grada Albi (Tarn), Langdok, Francuska) su bili društveni i verski pokret sa dualističkim hrišćanskim i gnostičkim elementima, koji se širio Evropom od 11. do 14. veka. Inače, pokret nije imao centar i poznato je da ih je bilo još i u oblastima koje su danas delovi Italije, Nemačke, Francuske i Španije. Negde su bili poznati i kao bougres (Bugari), što je ukazivalo na balkansko poreklo njihovih bogumilskih uverenja. Rimska crkva ih je proglasila za jeretike.

Katari su žestoko progonjeni krajem 12. i početkom 13. veka, zbog njihovih ubeđenja. Papa, Inoćentije III je pozvao na krstaški pohod protiv njih, koji je prerastao u četrdesetogodišnji rat protiv domaćeg stanovništva. Tokom ovog perioda je masakrirano oko 500.000 langdokških muškaraca, žene i dece, a njihova zemlja je okupirana i pripojena Francuskoj. Tokom tog sukoba je ostala zabaležena i opsada tvrđave Karkason, nakon čijeg je pada katarsko stanovništvo golo proterano iz grada. Inkvizicija je uvedena da iskoreni i poslednje ostatke katarskih uverenja. Poslednji poznat katarski prefekt je pogubljen u Langdoku 1321. godine.

Povest
Katarska uverenja izvorno potiču od bogumila sa Balkana, a na zapad su stigla uglavnom trgovačkim putevima. Takođe je prisutna određena idejna sličnost sa ranim pavlićanima.

Prvi poznati katar se pojavio u Limuzenu (Limousin) između 1012. i 1020. Nekoliko ih je otkriveno i ubijeno u Tuluzu 1022. Sinod u Beču (1028) i Tuluzu (1056) je osudio rastuće učenje, a propovednici ubrzo poslati na teren da suzbiju katarsku doktrinu. Katarstvo je ipak nastavilo da se širi, a na današnjem jugu Francuske su stekli čvrsto uporište zahvaljujući zaštiti Viljema, vojvode od Akvitanije (Aquitaine), brojnih grofova Tuluza i znatnog broja plemstva,a jedno od uporišta nalazilo se u Karkasonu pod zaštitom porodice Trenkavela. Langdok je u to vreme bila oblast čuvena po visokoj kulturi, toleranciji i slobodoumlju, u kojoj se govorio oksitanski jezik. Katari koji su tu živeli odbijali su da plaćaju porez rimskoj crkvi i neprestano su se bunili protiv njene iskvarenosti. Čuveni zagovornici ove jeresi bili su Trenkaveli koji su upravljali Karkasonom

Značajna godina u katarskoj prošlosti je 1167. kada je održan sabor u Sen Feliksu (Saint-Félix-Lauragais), kome su prisustvovali brojni lokalni visokodostojnici, kao i dualističke verske starešine iz okolnih zemalja: bogumilski papa Niketas iz Konstantinopolja, katarski biskup Francuske, poglavar katara Lombardije (odnosno Italije) i mnogi drugi.

Verovanja
Katari su verovali da u svakom čoveku postoji iskra božanske svetlosti. Ta svetlost iliti duh, je pala u zatočeništvo ovozemaljske iskvarenosti, koja se identifikuje sa materijalnim svetom. Svet je stvorilo niže božanstvo, poput Demijurga u starogrčkoj mitologiji. Ovaj tvorac nije “pravi Bog” iako se predstavlja kao “jedan i jedini Bog”. Katari ovo niže božanstvo identifikuju sa Satanom. U suštini, katari su smatrali da je Bog koga rimska crkva obožava lažan, a da je njegova crkva pala u materijalnu iskvarenost.

Cilj katarske eshatologije je oslobođenje ograničenosti i iskvarenosti materijalne egzistencije. Put oslobođenja je prvo zahtevao buđenje iz srednjevekovne “društvene stvarnosti” sa njenim crkvenim dogmana i strukturama.

Društveni život
Katarske starešine su često nazivali cathari (čisti) ili perfecti (sovršitelji), dok su se ostali katari uglavnom nazivali "bons hommes" (dobri ljudi), "bonnes femmes" (dobre žene) ili "bons chrétiens" (dobri krstjani). Katari nisu jeli meso životinja, niti jaja, mleko, sir i mlečne proizvode. Savršenih je bilo relativno malo u odnosu na ostale (oko par hiljada) ali oni su predstavljali srce pokreta i “pravu hrišćansku crkvu”. Živeli su u zajednici dobara, obučeni u jednostavnu crnu mantiju, sledeći primer Hrista i njegovih apostola – posvetivši život čistoti, molitvi, propovedi i milosrđu. Iznad svega, bili su posvećeni pomaganju drugima da pronađu put iz mračne zemlje kojom je vladao mračni gospodar u svetlost, iz koje su smatrali da je čovečanstvo prvobitno poteklo i da će se u nju vratiti.

Žene mogle postati verske visokodostojnice (perfecte) podjednako ravnopravno kao i muškarci. Katarske žene su prve osnivale milosrdna udruženja, koja susrećemo u srednjevekovnim gradovima dosta kasnije. Žan Žirar (Jean Guiraud) opisuje njihove škole, bolnice i radione za siromašne žene.

Izvor: Wikipedia