Francisko Franko
 
Francisko Franko (Generalissimo Francisco Franco), puno ime: Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde (rođen 4. decembra 1892, umro 20. novembra 1975.) je bio diktator i šef španske države (u nekim delovima Španije od 1936, a na celoj teritoriji od 1939.) sve do smrti 1975. godine. Poznat pod nadimkom Lider Španije (Caudillo de España), službeno: Lider Španije po milosti Božijoj (Caudillo de España por la gracia de Dios), predsedavao je autoritarnom vladom Španije posle Španskog građanskog rata.

Rani život

Franko je rođen u mestu Ferol u španskoj Galiciji. Njegov otac Nikolas Franko Salgado-Arauho (Nicolas Franco Salgado-Araujo) je bio mornarski oficir. Njegova majka Pilar Bahamonde de Andrade takođe potiče iz familije sa mornarskom tradicijom.

Njegovo rodno mesto je službeno nosilo naziv El Ferol del Kaudilo (El Ferrol del Caudillo) od 1938. do 1982.

Pošto je Pomorska akademija bila zatvorena od 1906. do 1913, pristupio je Pešadijskoj akademiji u Toledu 1907. Diplomirao je kao drugi poručnik 1910. godine.

Dve godine kasnije, dobio je komisiju za Maroko. Španske namere da fizički okupiraju svoj afrički protektorat uzrokovao je dug rat (1909-1927.) sa Marokancima. Taktika u odugovlačenju načinila je velike gubitke među španskim oficirima, ali je isto tako dala promociju kroz zasluge. Ovo se objašnjavalo govoreći da su oficiri mogli dobiti “mrtvački sanduk ili generalski pojas” (la caja o la faja).

Franko je uskoro stekao reputaciju kao dobar oficir. Pridružio se novoformiranim kolonijalnim španskim trupama koje su delovale kao “šok trupe”.

1916, sa 23 godine i sa dobijenim kapetanskim činom, teško je ranjen u El Biucu. Ovo ga je od tad neprestano činilo u očima domorodačke vojske kao čovek od barake (srećan čovek). Neuspešno je predlagan za najveće špansko priznanje za kavaljerstvo (Cruz Laureada de San Fernando). Uprkos tome, dobio je čin majora, što ga je učinilo najmlađim oficirom Španske armije.

Od 1917. do 1920. bio je prekomandovan na Iberijsko poluostrvo. Poslednje godine, zamenik pukovnika Hoze Milan Astrej (José Millán Astray), harizmatični oficir, osnovao je Špansku legiju stranaca. Franko postaje drugi čovek Legije i vraća se u Afriku.

Leta 1921, prekobrojna Španska armija doživela je težak poraz u Anualu od strane plemena Rif pod ođstvom braće Abd el-Krim. Legija je simbolično, ako ne materijalno, spasla špansku enklavu Melilu posle trodnevnog marša na čelu sa Frankom. 1923, već kao zamenik pukovnika Legije, unapređen je u njenog komandanta.

Iste godine oženio je Mariju del Karmen Polo (María del Carmen Polo) s kojom je imao jedno dete, kćerku Mariju del Karmen, rođenu 1926. Kum na venčanju mu je bio Kralj Alfonso XIII od Španije. Ova činjenica će ga tokom Druge španske republike okarakterisati kao monarhističkog oficira.

Unapređen u pukovnika, Franko je vodio prvi talas trupa na obali kod Alhucemasa 1925. godine. Ovaj pohod u srce teritorije plemena Abd el-Krimovih, u saradnji sa francuskom invazijom s juga, obeležilo je početak kraja Republike Rif.

Postavši najmlađi general Španije 1926, Franko je postao direktor Vojne akademije u Saragosi, zajednički koledž za sve vojne kadete.

Izvor: Wikipedia

Francisco Bahamondé Franco (El Ferrol, 4. prosinca 1892. - Madrid, 20. studenog 1975.), španjolski političar
 
Francisco Bahamondé Franco

Rođen je u mjestu El Ferrol, u sjeverozapadnoj španjolskoj pokrajini Galiciji. Njegov otac, Nicholas bio je mornarički časnik. Majka mu je bila Pilar Bahamondé.

Kao i većina modernih diktatora Franco je bio sjajan govornik i pobožna osoba. U prvim razmišljanjima o vojnoj karijeri namjeravao se pridružiti mornarici, ali na kraju se ipak odlučio za pješadiju. Franco se na vojnu akademiju upisao 1907. godine u mjestu Toledo, a diplomirao je u srpnju 1910. kao potporučnik. Dobrovoljno se javio za službu u španjolskim kolonijama, te je ubrzo premješten u Španjolski Maroko 1912. godine. Od 1928. do 1931. godine zapovjednik je Vojne akademije u Zaragozi. U službi je brzo napredovao jer je pokazivao zavidno poznavanje ratnih vještina. Sa 23 godine postao je najmlađi bojnik u španjolskoj vojsci, iste godine je i ranjen. Već s 30 godina zapovjednik je španjolske Legije stranaca, da bi s 33 godine postao najmlađi general u tadašnjoj Europi. Nakon smirivanja rudarske pobune u Asturiji 1934. postao je zapovjednik Glavnog stožera 1935. godine. Prema pričama suboraca i suradnika bio je introvertna osoba, ali veoma brižna za svoje vojnike.

Nakon gušenja pobune domorodačkog stanovništva u Maroku postao je narodni junak, ali ga je u veljači 1936. ljevičarska španjolska republikanska vlada, koja je provodila antimilitarističku politiku, premjestila u službu na Kanarske otoke. Narednog srpnja pridružio se drugim desničarim časnicima u ustanku protiv republike. Dana 18. srpnja 1936. Francov proglas o pobuni javno je obznanjen. U tom proglasu Franco je objavio vojni ustanak, te je istog jutra pobuna započela. Za 24 sata cijeli protektorat Maroko bio je u njegovim rukama. Nakon toga odlučio je osvojiti Madrid u kojem je bilo sjedište vlade i time preuzeti vlast u cijeloj Španjolskoj. Ta pobuna, nakon njegove odluke da osvoji cijelu Španjolsku, prerasla je u španjolski građanski rat. General José Sanjurjo, glavni urotnik umro je ubrzo nakon izbijanja pobune. Tada je Franco postao vođa pobunjenika. U to doba Francova propaganda prikazivala je svoga vođu kao modernog katoličkog križara. U listopadu iste godine imenovan je državnim poglavarom i generalisimom (vrhovnim zapovjednikom fašističke vojske).

Godine 1937. Franco je zabranio sve političke stranke izuzev pobunjeničke Falange. On je postao šef stranke i uzeo si titulu El Caudillo (špa. Vođa). Već naredne godine (1938.) Franco je oformio vladin kabinet i postao premijer. Dana 1. travnja 1939. Francove trupe osvojile su Madrid i time je završen građanski rat.

Za vrijeme trogodišnjeg građanskog rata Franco se pokazao kao nemaštovit ali uspješan vođa, čije su trupe napredovale polako ali sigurno. Za vrijeme građanskog rata Franco je proširio svoju moć u nacionalističkom političkom životu i pretvorio Falangu u službenu političku stranku u službi svoje vlade. Deseci tisuća egezkucija za vrijeme rata i u godinama koje su dolazile garantirale su stabilnost Francovom autoritativnom režimu. Nakon građanskog rata Franco je postao državni poglavar, premijer, vrhovni zapovjednik vojske i predsjednik fašističke stranke. Sve to pokazuje njegovu želju da svu moć zadrži u vlastitim rukama. Godine 1923. oženio se s Carmen Polo i s njom je imao kćerku.

Barbarsko ponašanje Francovih vojnika tijekom građanskog rata toliko je zgrozilo talijanskog vojnog savjetnika Cantalupa da je on svom nadređenom grofu Cianu poslalo izvješće u kome tvrdi kako će iživljavanje Francovih vojnika (npr. masovno streljanje kod Milaga) samo nepotrebno produljiti rat. Kada je grof Ciano to na sastanku s Francom iznio Franco se odrekao bilo kakave osobne odgovornosti tvrdeći kako je teško kontrolirati situaciju na terenu. Tvrdeći pri tome kaku su svi masakri zaustavljeni osim spram onih koji su označeni kao nekontrolirani elementi. No, bolje se nije ponašao ni za vrijeme borbi u Maroku. Naime, njegovi su vojnici za zarobljenike uzimali stanovnike marokanskih sela te su im odjsecali glave i potom ih izlagali na javnim mjestima. Duquesa da la Victoria, filantropkinja koja je organizirala skupinu medicinskih sestara dobrovljki dobila je 1922. poklon od Legije - košaru ruža usred koje su bile odjsečene glave dvojice Marokanaca. Kada je general Prime de Rivera posjetio Maroko 1926. izvršio je inspekciju jednog bataljuna Legije stranaca kojom je zapovijedao Franco, a oni su ga dočekali s odsječenim glavama domorodaca nataknutim na bajonete svojih pušaka. U borbama na tlu Afrike kao i kasnije u samoj Španjolskoj prakticirao je mučenje i ubijanje zatvorenika. Njemu na dušu stavlja se odgovornost za smrt dva milijuna ljudi tijekom građanskom rata, kao i za vrijeme njegove vladavine Španjolskom nakon građanskog rata.

Njegovu vladavinu obilježila je vojna diktatura koju je organizirala stranka Falanga - španjolska fašistička stranka. Njegov režim bio je institucionalizirani autoritativni sustav. U doba građanskog rata bio je brižan i sistematičan lider, ali pobjedu od 1. travnja 1939. može zahvaliti njegovim bolje opremljenim i uvježbanim trupama. Franco nije izravno bio umiješan u 2. svjetski rat jer ga je šokirala invazija Njemačke na katoličku Poljsku te je zadržao neutralnost. Iako su se njegove trupe borile u Sovjetskom Savezu na strani Sila osovine. Tajni dokumenti koji su objavljeni 1946. otkrivaju da je Franco održavao bliske veze sa Silama osovine planirajući otvorenije pridružiti im se u ratnom pohodu. Poslije poraza Sila osovine nosio je etiketu zadnjeg od fašističkih diktatora, te je bio izoliran od strane Ujedinjenih naroda. Kako je hladni rat dostizao svoj vrhunac Francova oporba bivala je sve tiša. Godine 1953. sklopio je pakt o vojnoj pomoći sa Sjedinjenim Državama što je omogućilo Španjolskoj povratak u međunarodnu zajednicu. Španjolska je 1950-ih i 1960-ih godina učinila neke ustupke i napustila posve totaliranu politiku zamjenivši je prirodnom demokracijom, Falanga je maknuta iz centra političkog života tako da je Franco mogao tvrditi kako ta stranka više nema političke moći. On tada više nije zavisio od Falange, preimenovane u Nacionalni pokret, već od nekoliko političkih obitelji koje su se kretale od desnog centra do krajnje desnice. Franco je balansirao između te dvije grupacije sukobljavajući ih kako bi sebi osigurao mjesto suca u njihovim razmiricama u svakodnevnom političkom životu, a time i glavninu vlasti u svojim rukama.

Španjolski parlament, Cortes 1947. proglasio je Španjolsku kraljevstvom, te je Franco izabran za doživotnog vladara s pravom biranja svog nasljednika. Iste godine Rimokatolička vjera proglašena je državnom religijom. Godine 1954. Franco se dogovorio s princom Juanom, trećim sinom kralja Alfonsa XIII. i pretedenta na tron, da će njegov najstariji sin, 16-godišnji Juan Carlos zasjesti na tron nakon što Franco napusti vlast. Šezdesetih godina Francovo zdravlje se pogoršava. Godine 1973. odriče se svoje uloge predsjednika španjolske vlade, no i dalje ostaje državni poglavar, vrhovni zapovjednik oružanih snaga i vođa Falange. Kada se Franco u lipnju 1974. razbolio, te se njegovo zdravstveno stanje pogoršalo još više u listopadu 1975. njegove ovlasti prenešene su na princa Juana Carlosa de Bourbona. El Caudillo preminuo je u Madridu 20. studenog 1975. Na dan Francove smrti Juan Carlos je postao kralj.

Utjecaj

Između samih Španjolaca nije postignut konsezus o Francovoj ulozi u španjolskoj povijesti. Njegovi simpatizeri ističu da je zaslužan za mir nakon građanskog rata i ekonmski bum 1960-ih godina. Njegovi protivnici spočitavaju mu represivni režim i tvrde da bi do ekonomskog rasta došlo i bez Franca na čelu države.

Izvor: Wikipedia

Španija briše lik i ime Franciska Franka
Autor: Blic online | Foto:AFP, AP | 07.10.2009. - 12:28

Gotovo četiri decenije general Francisko Franko bio je neko od koga Španci nisu mogli da pobegnu. On je bio prisutan u školskim knjigama, crkvenim molitvama, statuama, metalnim pločama, imenima ulica i postoji još na hiljade podsetnika na nasilnu pobunu koja je dovela do žestokog građanskog rata u Španiji, piše Gardijan.

 
 
Danas njegovo lice i ime izbrisani su iz očiju javnosti. Čak se i vojska, gde je nostalgija za diktatorom živela još dugo posle njegove smrti 1975. godine, obavezala da će ukloniti sve ploče, statue i spomenike posvećene režimu čoveka koga je nekada duboko poštovala kao spasioca nacije. Čitava lista ličnih stvari koje su sakrivene u državnim barakama biće spremne do kraja godine. Tada će početi odabir. "Postoji više od 300 stvari", priznao je Konstatino Mendez, ministar odbrane. Pored jedine statue Franka koja gleda na luku u španskoj severnoafričkoj enklavi Melilja, vojni objekti su postali poslednje mesto koje "skriva" diktatora. On na primer i dalje "predsedava" u dvorištu u regionalnim vojnim štabovima u Valensiji, i viri sa zidova baraka u Melilji koja je postala dom jednoj od statua koja je uklonjena sa ulica Španije.
"Tokom poslednjih godina, vojska je postala poslednji čuvar sećanja na njega", rekao je Hesus de Andres, predavač političke nauke na madridskom UNED Univerzitetu.
"Veliki broj statua završio je u vojnim objektima". Stari Frankisti sve su samo ne odustali od borbe da se sačuvaju simboli na diktatora, naročito od kada je socijalistička vlada Hozea Luisa Sapatera izglasala zakon 2007. godine da oni budu uklonjeni. Poslednja odluka o tome šta sve treba da bude uklonjeno ostaje u rukama grada i gradskih skupština, ali pojedini desničarski gradonačelnici odbijaju da promene imena ulica i da uklone ploče sa Frankovim imenom.

Sada aktivisti žele da se izmesti i sam Franko. Njegovo telo počiva u jednom od najvećih od svih spomenika Frankoizma u podzemnoj bazilici u Dolini palih, koju je sagradio Franko uz pomoć radnika, koji su tokom građanskog rata bili na republikanskoj strani, koje je prisilio na rad. Bazilika danas pripada državi.
"Ja plaćam porez da se njegov grob čuva", rekao je Emilio Silva iz Asocijacije za obnovu istorijkih sećanja. "Ukrao je dovoljno novca dok je bio živ. Trebalo bi da uzmu njegovo telo i daju ga njegovoj porodici, pa nek oni urade s njim šta im je volja".
Franko i lider ekstremne nacionalističke političke grupe Falange Hoze Primo de Rivera jedini su koji su sahranjeni u bazilici. Franko je, međutim, naredio da oko 40.000 ubijenih civila budu sahranjeni u kriptama i tunelima oko nje. Sada neki od rođaka ubijenih civila žele da sklone njihova tela odatle. Prošle nedelje parlament je naložio vladi da pripremi spisak svih republikanaca koji su tamo sahranjeni.
"Bilo mi je dve godine kada su vojnici Falange došli u naše selo, odveli mog oca i ubili ga", kaže Fausto Kanales.
"Bacili su njegovo telo sa još drugih devet u bunar i onda su se vratili 23 godine kasnije da ih uzmu i odnesu u Dolinu palih". Kanales, koji danas ima 72 godine, zna tačno gde se u lavirintu koji okružuje baziliku, nalaze ostaci njegovog oca.
"Moj otac je bio prisilni radnik i republikanac ali sada je sa Frankom. Nećemo imati mira dok ga ne vratimo".

Izvor: Blic

Mora se priznati da je g. Francisko Franko bio bez sumnje vešt  i sposoban političar, sa jasnim pregledom stanja stvari, bez obzira koju  stranu vi podržavali u Španskom građanskom ratu.  Ja na primer  držim da je borba Republikanaca bila pravednija ali opet ne odričem g. Franku veliki politički dar.

No to što je bio veliki političar ne mora da znači da je bio valjan i moralan čovek, čak često znači suprotno da je nevaljan ili čak zlikovac.  Ima mnogo dokaza da je g. Franko bio pravi zlikovac, npr. pokolj u Badahozu jedna od prvih pobeda tzv. „Nacionalista“(mogli bi se nazvati i Fašistima) kada je osvojen grad,  za dva dana je pobijeno čak 4000 ljudi. Naravno ovakva radnja je morala biti po njegovom naredjenju. Možda bi se i g. Franku moglo oprostiti da je osudio na smrt samo protivničke vojnike i da je bar uspostvio neke kriterijume kako bi  eliminisao Republikansku pretnju i tako sačuvao bar civile. Ali ovo je bio pravi masakr i ubijani su ne samo Republikanski zarobljenici nego i nesrećni civili, ako bi se mogla uspostaviti bilo kakva  i najmanja veza sa njihovom podrškom  vladi u Madridu.

 Jedan Frankov sekretar gledajući ga kako lagano potpisuje hiljade smrtnih presuda posle rata je rekao da je on to shvatao kao običan posao, stvari koje se moraju odraditi bez velikih emocija. Zato iako se g. Franko predstavljao kao pobožan ja mislim da je to bila maska za spoljašnost, jer teško da bi neki pobožan čovek činio takva zverstva.

Čuvena je i Hitlerova podrška g. Franku. Da nije bilo podrške iz nacističke nemačke gotovo je sigurno da g. Franko ne bi uspeo u svojoj nameri da sruši demokratski izabranu vladu u Madridu(Musolinijevu podršku ne računam jer su Italijani nule na vojnom planu). Pancer  tenkovi, avioni koji su neprestano bombardovali  Madrid i divljačko i sumanuto  bombardovanje Baskijskog uporišta Gernike su neke od Hitlerovih pomoći. Ipak je njegova najveća usluga g. Franku to što su Nemački avioni iz Afrike prebacili njegove trupe na špansko tlo.

Ipak g. Franko je mudro postupio time što je ostao neutralan u Drugom svetskom ratu i tako poštedeo Španiju novih žrtava. Nakon započinjanja hladnog rata, zapad je sve blagonaklonije gledao ka g. Franku, tako da su se pojavile mnogobrojne teorije koje opravdavaju njegov državni udar protiv demokratske vlade u Madridu. Time je zapad hteo da umanji značaj prvih evropskih antišašista samo zato što su bili Socijalisti, Komunisti ili Anarhisti.

Danas kao što vidimo Španija je parlamentarna demokratija koja zauzima značajno mesto u evropi. Bivši diktator se sve više satanizuje, mislim opravdano mada mu se ne može osporiti zasluga da je Španiju izvukao iz svetskog rata.

Za  kraj jedan zanimljiv sovjetski  poster   : )