(ovo niste znali)

Francusko carstvo označava Francusku s kolonijalnim posjedima, u raznim oblicima, od početka 17. vijeka do '60-ih godina 20. vijeka. U 19. i 20. vijeku, francuska kolonijalna imperija bila je drugi po veličini u svijetu, iza Britanske imperije. Između dva svjetska rata, francusko kolonijalno carstvo prostiralo se na više od 13 miliona km² površine što je, zajedno s evropskom Francuskom, činilo 8.7% svjetske teritorije.
Danas se ostaci kolonijalnog carstva nalaze na desetinama hiljada ostrva i arhipelaga u sjevernom Atlantiku, na Karibima, Indijskom okeanu, sjevernom i južnom Tihom okeanu, Antarktičkom okeanu i Južnoj Americi. Ukupna površina tih područja iznosi 123.150 km², što čini samo 1% posjeda koje je Francuska imala prije početka Drugog svjetskog rata. Francuska kolonijalna čizma vladala je u Kanadi, SAD, Karibima, Dominikanskoj Republici, Grenadi, Haitiju, Martiniku, Trinidadu i Tobagu, Francuskoj Gvajani, Novom Zelandu, Alžiru, Maroku, Tunisu, Beninu, Burkini Faso, Kamerunu, Srednjeafričkoj Republici, Obali Slonovače, Čadu, Kongu, Gabonu, Gvineji, Maliju, Mauritaniji, Nigeru, Senegalu, Togu, Džibutiju, Jemenu, Komorima, Madagaskaru, Libanu, Siriji, Kambodži, Kini, Vijetnamu, Novoj Kaledoniji, Francuskoj Polineziji, Tajlandu, Egiptu, Indiji, Sudanu, Etipiji, Palestini, sjevernom Iraku i Siriji.
Francuska se očajnički i žestoko, bez obzira na cijenu, borila da zadrži afričke kolonije. U martu 2008. godine, bivši francuski predsjednik Žak Širak izjavio je: “Bez Afrike, Francuska bi dospjela u društvo zemalja Trećeg svijeta”. Njegov prethodnik, Fransoa Miteran, još je 1957. izjavio je: “Bez Afrike, Francuska neće imati budućnosti u 21. vijeku”. Teško je povjerovati kakvih se ugovornih obaveza moraju držati bivše francuske kolonije u Africi, koje su danas formalno nezavisne države. Evo ključnih odredbi:

KOLONIJALNI DUG Sve novonastale “nezavisne” države trebaju otplatiti infrastrukturu koju im je izgradila Francuska u vrijeme kolonizacije;

NACIONALNE REZERVE Sve bivše kolonije moraju deponovati svoje novčane rezerve u francusku Centralnu banku. Francuska godišnje ubire oko 500 milijardi dolara od zemalja koje praktički nemaju pristup svom novcu;
PRIRODNI RESURSI Francuska ima ekskluzivno pravo na novootkrivene prirodne resurse na teritorijama bivših kolonija;

JAVNI KONKURSI Bivše kolonije moraju na konkursima dati prednost francuskim firmama;
VOJSKA I VOJNI SAVEZI Svi, koji žele steći čin u vojskama svojih zemalja, moraju proći obuku u Francuskoj. Države su obavezane na savezništvo s Francuskom u slučaju rata, te imaju zabranu ulaska u vojne saveze s ostalim zemljama;

PODNOŠENJE RAČUNA Države moraju Francuskoj slati godišnje izvještaje o svojim finansijskim stanjima.
Malo je poznata činjenica da neke afričke zemlje i danas, u 21. vijeku, plaćaju kolonijalni porez Francuskoj. Čak 14 afričkih zemalja dužne su, kroz kolonijalni ugovor, davati 85 posto svojih novčanih rezervi Centralnoj banci Francuske. Afrički lideri, koji su odbili platiti porez, ubijeni su ili bili žrtve državnog udara. Također, Francuska je često koristila bivše legionare za rušenje afričkih predsjednika koje su izabrali njihovi vlastiti narodi. Ogromno prostranstvo Francuske Ekvatorijalne Afrike (današnji Čad, Gabon, Srednjoafrička Republika i Kongo) razdijeljeno je 1900. godine između 40 francuskih firmi koje su stekle pravo na 30 godina korištenja, bolje rečeno bezobzirne pljačke. Proizvode su skupljali Afrikanci koji su dovoljnim količinama gume, slonovače i ostale robe mogli skupiti novac za glavarinu koju su morali platiti kako ne bi išli na direktni prisilni rad. Za izgradnju željezničke pruge do atlantske obale, koja se gradila u južnim dijelovima Konga od 1921. do 1932., regrutovano je 127.250 muškaraca, od kojih je 14.000 nestalo. U zapadnoj Africi, Francuzi su u Drugom svjetskom ratu mobilisali 211.000 Afrikanaca, a 169.000 učestvovalo je u bitkama u južnoj Francuskoj. Ubijeno je 24.762, a ništa se ne govori o mnogima čija sudbina nije poznata. Niko se nikada nije potrudio isplatiti odštetu porodicama poginulih. Za vrijeme sedmogodišnjeg rata u Alžiru, francuska vojska pobila je između 350.000 i 400.000 civila. Čak ni arapski, kojim govori većina Alžiraca, nije bio dozvoljen kao službeni jezik u obrazovnim ustanovama niti su ga djeca mogla učiti u školama. Sve je to radila Francuska koja se čudi terorizmu u Parizu ili Nici i kaže kako je rat objavljen Francuskoj. Surovom kolonijalnom prošlošću, kao i intervencijama u Libiji i Siriji, računi stižu na naplatu, a Francuska je sama sebi donijela rat na kućni prag.

(Mladen Marić)