Vozarev krst, najstariji vračarski spomenik


Vozarev krst? Većini Beograđana ovo je nepoznanica, premda je reč o jednom od centralnih delova prestonice i najstarijem ovdašnjem sačuvanom spomeniku… No, kada upotrebimo ime Crveni krst stvari se polako kristalizuju, iako i dalje malo ko zna zašto i kako se krst pojavio u srcu Vračara, a potom i “krstio” deo ove opštine.

Skver “Vozarev krst” između ušuškanih vračarskih ulica Vojvode Šupljikca i Mileševske “krije” istoimeni spomenik koji, poput mnogo, mnogo delića impozantne i nikada složene slagalice Beograda, u sebi čuva zanimljivu i nadasve veoma važnu priču o istoriji srpskog naroda, malo znanu žiteljima prestonice.

Da li uopšte naslutite prolazeći urbanim ulicama Crvenog krsta gde hodate? Da li primetite taj “izbledeo” krst oskrnavljen grafitima, nekada od crvenog kamena u skladu s čim su Beograđani ovaj kraj i imenovali? Teško… Jer, vidik na ovaj spomenik, jedan od najstarijih u prestonici, zaklonjen je gužvom, redovima trolejbusa, išaranim trafikama i baš tu smeštena je okretnica autobusa broj 83. Jer, neke nove navike i praktičnost savremenog života polako “gaze” istoriju.

No, krenimo priču od početka i vratimo se negde na početak 19. veka… Beograđanin Gligorije Vozarović (1790-1848), rodom iz fruškogorskog sela Ležimir, “najveći knjižar – izdavač svog vremena na celom Balkanu”, kako tadašnji zapisi govore, kupio je za osam dukata poljanu na Vračaru. Na njivi je postojalo drvo sa zapisom koje je, kako je predanje kazivalo, trebalo da označava mesto na kome je turski vezir Sinan Paša 1595. godine spalio mošti svetog Save (kako su tada verovali, danas znamo drugačiju verziju).

Vozarović, poznat kao veliki rodoljub, nakon što je drvo oborila oluja, rešio je da na istom mestu podigne drveni krst.

“Da bi očuvao uspomenu na to drvo sa zapisom, Vozarović je pobio jedan veliki drveni krst, na kome je bila i nekakva ikonica od pleha”, zapis je istoričara Milenka M. Vukićevića s početka 20. veka.

Tadašnje “Novine Serbske” u svom broju od 18. marta 1847. godine zabeležile su nekoliko podataka o novom krstu koji je “obogatio” Beograd, i okarakterisale ovaj događaj kao “opštu radost i utehu naših pobožnih pravoslavnih Srba”. Iz te kratke reportaže saznajemo i da je krst ukrašen ikonom Svete Trojice i Svetog Velikomučenika Đorđa, jer baš je Đurđevdan slavio Vozarović, a svoje mesto “pronašao” je i jednostavan natpis “Bogu i ljudima Gligorije Vozarović 1847. na Vračaru”.

Gligorije Vozarović  (1790 – 1848), knjižar i prvi izdavač u obnovljenoj Srbiji (foto: kaldrmaskragujevac.rs)

Uticajni knjižar preminuo je samo godinu dana nakon što je podigao krst, a njegovu imovinu nasledila je supruga Sara, koja je po svojoj smrti zemlju na kojoj je krst bio zaveštala Paliluskoj crkvi.

Vozarovićev krst danas se smatra jednim od prvih javnih spomenika u Beogradu, a obnavljan je u nekoliko navrata – 1895, 1923. i 1933. godine. Poslednjom rekonstrukcijom Beogradska opština donela je odluku da drveni krst, nagrižen zubom vremena, zameni novim od crvenog veštačkog kamena, po čemu je deo grada i dobio ime koje danas svi prepoznajemo.

Na postolje krsta je prosto urezano “Vozarev krst”, a on je tokom 82 godine, nažalost, izgubio prepoznatljivu rozikastu boju i status simbola prestonice, ali je ostao da seća na slavnu i dirljivu prošlost Srbije i jednog velikog Beograđanina.

18. окт. 1934 год.- Венац Адолфа Хитлера на сахрани Краља Александра I Карађорђевића.



Геринг и Петен на степеницама опленачке цркве на сахрани.

Bravo Gambi 

Ovim delom srpske prestonice tekle su reke krvi!


Kad idete od Karaburme ka Višnjičkoj Banji, ugledaćete dominantne dimnjake brojnih ciglana. To je Rospi ćuprija, možda i najneobičniji deo Beograda.




Na teritoriji beogradske opštine Palilula nalazi se Rospi ćuprija.


Ulica i jedno od naselja srpske prestonice nalazi se na desnoj obali Mirijevsko potoka. Graniči se sa Karaburmom, Ćalijama i Višnjičkom Banjom. Ovo je najniža tačka užeg dela grada, s obzirom na to da se nalazi na nadmorskoj visini od svega 66 metara.

Rospi ćuprija je stambeno nasilje, ali je najpoznatija po nizu ciglana koje zauzimaju znatan prostor i čiji dimnjaci dominiraju ovim krajem.

Keltski Skordisci osnovali su Singidunum u 3. veku pre Hrista, a na lokalitetima Rosi Ćuprije pronađena je nekropola iz tog perioda, sa vrednim artefaktima koji su pripadali njihovim ratnicima.

Međutim, poreklo imena ovog dela grada veoma je zanimljivo.

Rospi ćuprija potiče od otomansko-turskog izraza rospı(lı) köprü ("most rospija" tj. kurvi).

Sudeći prema legendi, tu su navodno ubijane žene iz harema visokih turskih dostojanstvenika koje su optužene za neverstvo. Po drugoj teoriji, zaista je postojao neki mostić, a podigla ga je neka bludnica ("rospija") kako bi iskupila grehe.

 

U holu zgrade međunarodnog Crvenog krsta u Ženevi stoji tabla sa natpisom „Budi human kao što je bila humana Srbija 1885." Ovo je znak sećanja na događaj koji predstavlja presedan u istoriji ratovanja, a koji se zbio u Srbiji krajem XIX veka i do današnjih dana se nigde nije ponovio.
Ova neobična priča počela je širenjem Bugarske na Balkanu poslednjih decenija pred ulazak u 20. vek. Ovo je bilo direktno kršenje odluka Berlinskog kongresa i za tadašnju kraljevinu Srbiji predstavljalo direktnu opasnost i provokaciju.
Posle neuspele diplomatske aktivnosti kralj Milan je Bugarskoj objavio rat.
Srbija je u to vreme već imala uređene bolnice, a već je osnovan i Crveni krst. Bugarska, sa druge strane, nije imala vojne sanitete.

Zbog ovoga, bugarske ranjenike nije imao ko da odnese sa bojišta ni da im pruži medicinsku negu. Međunarodni Crveni krst prikupio je pomoć iz svih krajeva Evrope koja je trebalo da se dopremi ovoj državi.
Ironično, jedini put do Bugarske vodio je preko Srbije.
I tada se dogodilo nešto što svet nikada nije video - vojna komanda Srbije prekinula je rat na jedan dan, otvorila liniju fronta i propustila medicinski transport preko svoje teritorije.
Srbija je učinila i više: transportu međunarodnog Crvenog krsta dodala je lekove, ćebad i krevete iz svojih zaliha i bugarskim vojnicima predala sve što je neophodno za otvaranje jedne bolnice.
Sličan događaj ni pre ni posle 1885. godine nigde nije zabeležen - Srbija je pomogla državi sa kojom je u tom trenutku bila u ratnom stanju!

U znak sećanja na ovo nesebično delo, Međunarodni Crveni krst je Srbiji dodelio posebno priznanje za humanost, a ploča sa natpisom „Budi human kao što je bila humana Srbija“ i danas stoji u zgradi ove institucije u Ženevi.

Vrh, uh kad bi napravili neku igricu tipa Witcher  protiv vampira, sa sve shemom u lagumama ispod tvrdjave.

Ahahaha, da.