Zemljotres
 
Zemljotres ili potres je endogeni proces do kojeg dolazi uslijed pomicanja tektonskih ploča a posljedica je podrhtavanje Zemljine kore zbog oslobađanja velike količine energije.

Jačina potresa zavisi o više činilaca kao što su količina oslobođene energije, dubina hipocentra, udaljenosti epicentra i građi Zemljine kore. Njegov učinak može se iskazati pomoću Merkali-Kankani-Sibergove ljestvice koja ima 12 stupnjeva a temelji se na razornosti i posljedicama potresa.

Postoji i Rihterova skala koja ima magnitudu od 0 do 8 i temelji se na mjerenju energije koja je oslobođena prilikom potresa. Nauka koja se bavi potresima naziva se seizmologija, no uprskos njenom napretku i novim saznanjima, teško je predvidjeti pojavu potresa i njegove posljedice.

Sprava koja se koristi za mjerenje i bilježenje potresa naziva se seizmograf a zapis koji ostaje je seizmogram. Kao vrste potresa treba navesti tektonske (90% slučajeva) – do kojih dolazi tektonskim gibanjem. Takvi su potresi najjači i zahvaćaju veća područja.

Zone tektonskih potresa vezane su uz gibanja litosfernih ploča i do njih dolazi zbog sprejdinga ili subdukcije.

Postoje još i vulkanski potresi (7% slučajeva) koji prate erupcije vulkana i manjeg su dometa. Naslabiji i najmanjeg su dometa urušni potresi (3% slučajeva) koji nastaju urušavanjem materijala koji nadsvođuje podzemne šupljine ili odronom kamenja i klizanjem terena.

Potres nastaje u unutrašnjosti Zemlje, to mesto nazivamo žarište. Tačka u unutrašnjosti Zemlje gde nastaje potres zove se hipocentar, a na površini Zemlje zove se epicentar. Hipocentar može biti plitak, do dubine od 70km ispod površine Zemlje, najčešće u zonama razmicaja litosfernih ploča. Hipocentri mogu još biti i srednje dubine (70 do 300 ispod površine) te duboki (300 do 730km ispod površine Zemlje) a oni su najčešće u zonama subdukcije.

Potres se širi u talasima, a linije kojima na karti spajamo mesta jednake jačine potresa nazivamo izoseiste.

Prema načinu i brzini širenja, potresi mogu biti s longitudalnim ili primarnim te sekundarnim ili transverzalnim talasima. Longitudinalni su najbrži i titraju u smeru širenja, dok transverzalni izazivaju strmo titranje čestica i šire se samo kroz čvrstu građu. Drugi valovi uzrokuju kružno i vodoravno titranje te imaju najslabiji učinak.

Potresi s epicentrom na dnu mora izazivaju talase su cunami koji mogu dosegnuti visinu i do 30m (Cunami u Indijskom okeanu 2004.).

Procenjuje se da godišnje ima oko 900,000 potresa magnitude do 2.5 (do Rihteru) a oni jači su ređi i pojavljuju se svakih 5 do 10 godina.

Zemlje u kojima se događa najviše potresa su Čile i Japan te Indonezija. Najizrazitija seizmička zona je u Pacifičkom vatrenom krugu (53% svih potresa) i u mediteransko-alpsko-himalajskom području (41%). Mirna ili aseizmička područja su u zonama starih planina i masa (Kanadski štit, Ruska ploča).

Neki od jačih, destruktivnijih potresa su:
Potres u Skoplju, Makedonija, 26. jul 1963, poginulo oko 1000 ljudi
Potres u Kašmiru 2005. g., u kojem je poginulo 90,000 a ozlijeđeno 110,000 ljudi.
Potres u Indijskom oceanu 2004. g., jedan od najjačih potresa ikad zabilježenih s jačinom od 9 stupnjeva po Rihteru s epicentrom na obali Indonezijskog otoka Sumatre koji je pokrenuo velik cunami koji je odneo preko 250,000 života.
Tanšanski potres 1976., najdestruktivniji potres modernih vremena, procenjuje se da je u njemu stradalo oko 245,000 ljudi.
Šanhi potres (1556.) Najsmrtonosniji potres u istoriji čovečanstva za koji se procenjuje da je odnio 830,000 ljudskih života u Kini.

Izvor: Wikipedia