Mladost se oduvijek povezivala s vitalnošću, ljepotom i zdravljem, a starost s prolaznošću života, bolešću i smrti. Stoga je razumljiva čovjekova težnja da se starost spriječi ili barem odgodi. U grčkoj mitologiji vječnu mladost predstavljala je božica Afrodita. Kleopatra se njegovala nekim sredstvima koja se i danas koriste protiv starenja. Znala je za povoljne učinke meda na kožu i koristila voćne sokove, preteču današnjeg peelinga s voćnim AHA kiselinama. Godine 1546. Lucas Cranach naslikao je poznatu sliku Izvor mladosti za kojim su mnogi tragali kako bi ostali vječno mladi. Danas, produljenjem životnog vijeka, tema o starenju svaki dan dobiva sve više na važnosti.

Zašto nastaju bore?

Bore su neizbježna posljedica utjecaja genetske predispozicije, procesa starenja i utjecaja okoliša na kožu, kao i pokreta mimičnih mišića. Od tri sloja kože, za njezin vanjski izgled najvažniji je središnji dermis koji joj daje napetost, a građen je od kolagenih i elastičnih vlakana te međustanične tvari. Mreža kolagenih i elastičnih vlakana odgovorna je za elastičnost i rastezljivost kože na vanjske sile. Međustaničnu tvar čine složeni spojevi proteina i šećera, od kojih je najvažnija hijaluronska kiselina, koja je zbog velike moći vezanja vode odgovorna za napetost kože.
Zbog sniženja razine ženskih spolnih hormona nakon menopauze kod žena dolazi do brojnih promjena. Gubi se potkožno masno tkivo na licu odgovorno za volumen lica, koža se stanjuje, postaje mlohava, blijeda i suha, smanjuje se proizvodnja kolagena i elastičnost kože, propada međustanična tvar i nastaju bore. Zbog suhoće kože sitne bore postaju još vidljivije.

Smanjuju se i gornja i donja čeljust, što uz nestajanje potkožnoga masnog tkiva daje dojam ukupna smanjivanja lica.
Na licu se nalazi 25 mimičnih mišića, odgovornih za mimiku lica. Svaki ih čovjek koristi na sebi svojstven način, zbog čega nastaju i specifični izrazi lica. Bore nastaju zbog pojačana korištenja mišića, jer koža vremenom zbog gubitka elastičnosti ne može pratiti mišićne kretnje, pa na njihovim rubovima nastaju bore, najčešće na čelu, oko očiju i na obrazima.
Jako mršavi ljudi ili anoreksični izgledaju puno starije u odnosu na svoju dob, jer zbog jakog i naglog gubitka tjelesne težine dolazi i do gubitka potkožnoga masnog tkiva, pa su i bore jače izražene.
Nastanak bora ubrzavaju i sva nepotrebna rastezanja kože, primjerice nepravilne masaže lica ili naslanjanja ruku na lice, a oko oka i pojačano žmirenje kod postojanja dioptrije. Dosad nije dokazano da zbog ležanja na jastuku nastaju jače bore na toj polovici lica.

Teorije starenja

Starenje, biološki proces karakterističan za sve žive organizme, nastaje kao posljedica utjecaja genetskog programa i čimbenika okoliša koji se tijekom života zbrajaju. Jedna od teorija starenja upućuje na to da je bitna ravnoteža između ostećenja genetskog materijala (DNA) i proteina, i sposobnosti popravka nastalih oštećenja. Može se reći da je starenje proces predodređen genetskim programom, kao vrstom biološkog sata. S obzirom na to da je duljina životnog vijeka propocionalna stupnju metabolizma, sporiji metabolizam znači i dulji životni vijek i obrnuto (primjer istraživanja: miševi koji su hranjeni niskokaloričnom hranom živjeli su dulje od miševa hranjenih visokokaloričnom hranom).
U oštećenju genetskog materijala i proteina presudnu ulogu ima utjecaj slobodnih radikala kao produkata staničnog metabolizma (oksidacijski stres) i upliva čimbenika okoliša (sunce, stres, smog, ozon, duhanski dim...). Kao reaktivne i nestabilne čestice, slobodni radikali reagiraju s jezgrom stanice i njezinim strukturama, zbog čega dolazi do poremećaja rada stanice, od mutacije do njezine smrti. Budući da se tijekom života zbrajaju nastala oštećenja, dolazi do sloma ravnoteže između slobodnih radikala i obrambenog sustava kao početka razvoja niza poremećaja - degenerativnih promjena, niza bolesti i tumora. Za obranu organizma od slobodnih radikala važni su antikosidansi (neki vitamini i minerali) kao i razni enzimski sustavi.

Teorija telomera - Svaki organizam ima unaprijed predodređen broj staničnih dioba prije nego što stanica odumre. Telomere su završni krajevi kromosoma koji se svaki put prilikom diobe stanica skraćuju, što na kraju određuje ukupni broj dioba stanica. U posljednje vrijeme ovoj teoriji pridaje se najveća pažnja.

Oblici starenja

Unutarnje ili kronološko starenje - Ovaj oblik je univerzalan, nezaustavljiv proces, obilježen promjenom fizioloških funkcija cijelog organizma. Kronološki stara koža je blijeda, suha i obilježena finim borama, te raznim stupnjem mlohavosti uz niz izraslina. Jedan od najvažnijih razloga suhoće kože je smanjena proizvodnja znoja i loja. Stanice se sporije i manje dijele zbog čega koža sporije zacjeljuje. Zbog smanjivanja međustanične tvari i pojačane razgradnje kolagenih i elastičnih vlakana gubi se volumen u dermisu. Krvne žile pojačano su osjetljive na slabije udarce, naročito u predjelu šake i zapešća, zbog čega lako nastaju modrice. Nakon pedesete pomalo dolazi do gubitka pigmentnih stanica i sijeđenja.
Tijekom godina slabe sljedeće funkcije kože: zamjena stanica, funkcija kožne barijere, mehanička zaštita, imunološki odgovor, popravak DNA, sinteza vitamina D, termoregulacija i percepcija osjeta.

Fotostarenje ili prijevremeno starenje - Za razliku od kronološkog, fotostarenje nije univerzalan proces, a obilježeno je promjenama izgleda i funkcije kože na mjestima izloženim djelovanju čimbenika okoliša, ponajprije sunca. Obilježeno je pojavom dubokih bora, pojačanom pigmentacijom, naznačenim krvnim žilicama, crvenilom i kožnim izraslinama od kojih neke predstavljaju prekancerozu (promjene koje mogu prijeći u karcinom). Koža je stanjena i pojačano osjetljiva na sitne udarce (modrice). Na nekim se mjestima gubi pigment. Koža je na dodir suha i lako se bora. Tipično je da osoba izgleda puno starije u odnosu na dob, uz individualne varijacije.
Izgled kože na mjestima izloženim djelovanju sunca i onima koji nisu u iste se osobe uvelike razlikuje. Što je osoba svjetlije puti to je veća stopa fotostarenja, za razliku od osoba tamnije puti. Sunce izaziva mutacije DNA i pospješuje pojačano stvaranje radikala koji oštećuju tkiva. Dolazi i do pojačane aktivnosti enzima koji razgrađuju vezivno tkivo, što još više pospješuje promjene i stvaranje bora.
Za fotostarenje prije svega su odgovorne UVA zrake koje prodiru do dermisa. Za razliku od UVB zraka, UVA zrake prodiru i kroz staklo, 1000 puta su brojnije i prisutne su cijelu godinu. Izlaganje suncu oslabljuje imunološki sustav, zbog čega ljeti češće izbija herpes, a luče se i tvari koje pospješuju vidljivost krvnih žilica i crvenilo. Najčešći primjer fotostarenja kod žena vidljiv je na dekolteu, gdje je koža grublje površine i crvene boje; kod pomoraca i ribara vidljive su duboke brazde na stražnjem dijelu vrata.
Duhanski dim i sunce najvažniji su čimbenici prijevremenog starenja. Uz pojačano stvaranje slobodnih radikala, duhanski dim pojačano aktivira enzime koji razgrađuju vezivno tkivo. Pojam pušačko lice označava specifične promjene lica nastale zbog duhanskog dima - koža je sivkasta i jače naborana, a cikulacija oslabljena, što dodatno slabi ishranu kože. Kod žena se pojačano razgrađuju ženski spolni hormoni, što na neki način ubrzava prijevremenu menopauzu.

Njegujte svoju kožu

Kako smo, kada je riječ o starenju, najosjetljiviji upravo na najočitije vanjske znakove, bore na licu, njezi treba posvetiti iznimnu pažnju. Naša je koža prva na udaru nepovoljnih utjecaja iz okolice.
Sami smo i te kako odgovorni za brzinu i način na koji starimo, govori i znanstvena spoznaja kako objektivno postoje uvjeti da živimo mnogo dulje nego što je sada slučaj.

Ipak redovitom i ciljanom njegom na tom području borbe protiv starenja,možemo učiniti zaista mnogo.
Prije svega, želimo li sačuvati mladenački izgled ili pak, u skladu s izrekom "nikad nije kasno" konzervirati postojeće stanje, moramo se odreći pušenja i jakog sunčanja jer su sunčeve su zrake odgovorne za čak 80% "staračkih" znakova, a nikotinu čini kožu čak pet puta naboranijom.

Drugi korak u naporima za što zdraviju i napetiju kožu predstavlja izbor te redovita primjena kozmetičkih preparata prilagođenih karakteristikama životne dobi. Kako se nakon 25. godine u našem organizmu počinje smanjivati produkcija kolagena i elastina, koža polako gubi sposobnost vezivanja molekula vode pa se na licu počinju pojavljivati prvi znakovi starenja. Uz sredstvo za čišćenje i toniziranje te dnevnu kremu sa zaštitnim UV faktorom, što je obvezno u svim etapama života, već u tom razdoblju treba početi primjenjivati specijalne "anti-aging" kreme, kako bi se spriječila pojava prvih bora. Stoga treba izabrati kremu koja sadrži antioksidante, kao što su vitamin C, A, E i enzimi, koji će pomoći koži da zadrži vlagu i obnovi stanice.

Nakon 30. godine koža proizvodi oko 30% masnoće manje, postaje suša, s vidljivim borama na čelu, između obrva i ispod očiju. U skladu sa stresnim načinom života, pojavljuju se i podočnjaci. U tom je razdoblju stoga obvezna krema za područje oko očiju koja će ga u isto vrijeme ovlažiti i pojačati cirkulaciju, dok je za lice i nadalje najprimjerenija krema s antioksidativnim tvarima.

U razdoblju nakon 40. godine života drastično se smanjuje sposobnost kože da se sama regenerira, stvara se sve manje i manje kolagena pa ona postaje sve manje elastična, sve tanja i suša. Borice ispod očiju i na licu pretvaraju se u bore. Koži u tom razdoblju potrebna je pomoć "izvana". Najbolje su kreme, i za lice i za područje oko očiju, koje sadrže koktel vitamina A, C i E, stimulirajućih proteina te energetskih tvari poput koenzima Q10 i retinola.

Nakon 50. godine života koža gubi elastičnost i napetost, bore postaju dominantne, a zbog poremećaja u pigmentaciji pojavljuju se i prve staračke pjege. Stoga u tom razdoblju treba izabrati kreme sa sastojcima koji su u stanju prodrijeti što dublje u kožu i učiniti što više. Najbolji su stoga preparati koji sadrže voćne kiseline, retinol, biljne hormone, proteine soje, ekstrakte "shiitake" gljiva, "morski" kolagen te ulja pšeničnih klica ili koštica grožđa.

Ubica koze!

Uprkos tome što solarijumi utiču na starenje kože i podstiču stvaranje melanoma, većina žena zbog atraktivnog tena ne mari za opasnosti.

Bronzani ten ušao je u modu krajem prošlog veka, a solarijum je postao glavno mesto za sticanje preplanulosti.

Međutim, većina žena u trci za preplanulim tenom zaboravlja da su solarijumi prečica za starenje. Zraci u "kapsuli" su nekoliko stotina puta jači od sunčevih zraka, i osim što utiču na starenje kože, oni izazivaju i rak kože!

Aleksandar Adamović, direktor Zavoda za kožne i venerične bolesti, upozorava da neumerenost u izlaganju veštačkom suncu dovodi do oštećenja ćelija kože. Na njoj se javljaju neujednačena pigmentacija, popucali kapilari, mrlje i gubi se prirodna elastičnost.

Osim toga, tvrdnja da samo UVB zračenje može da prouzrokuje rak kože, dok UVA, koje se koristi u solarijumima, nije štetno, jednostavno nije tačna. Istraživanja pokazuju da sve vrste ultraljubičastih zraka doprinose razvoju raka kože.

Takođe je otkriveno da žene, uzrasta od 18 do 30 godina, koje posećuju solarijum deset ili više puta godišnje imaju sedam puta veću sklonost ka melanomu.

Aleksandar Adamović objašnjava da je tamnjenje kože u stvari njena prirodna odbrana, a da se neželjeni efekti neće ispoljiti posle jednog sunčanja, već je za to potrebno vreme.

- Nažalost, kada krene lepše vreme, devojke pre nego što otkriju kožu obavezno odlaze u solarijum jer je to jednostavno stvar mode. Veliki problem je što solarijume koriste svi, iako ne bi smeli, a vlasnici aparata nisu obučeni za njihovo korišćenje.

Aparati bi trebalo da budu strogo kontrolisani i baždareni, a treba da se zna koliko određeni tip kože sme da se izlaže delovanju UV zraka - kaže Adamović, i napominje da ne treba koristiti ni kreme za samopotamnjivanje, jer one obično podstiču osetljivost kože.

Adamović kaže da je solarijum posebno rizičan sa svetlije osobe, a nikako ne bi smeli da ga posećuju ni oni koji su u porodici imali malignitete kože.

- Mladeži ne smeju da se sunčaju, a ukoliko se to i desi, mažite ih na svaka dva sata kremama sa visokim faktorom zaštite. Da biste posle sunčanja koži vratili izgubljenu snagu, neophodno je unošenje dosta tečnosti, kao i korišćenje hidratantnih, ali ne i masnih losiona - kaže Adamović.

Kome je solarijum strogo zabranjen

1. Ženama sa bolestima štitne žlezde, hipertenzijom, mastopatijom i dijabetesom

2. Onima koji imaju genetsku predispoziciju ka onkološkim bolestima

3. Osobama čija je koža prekrivena velikim brojem mladeža i pigmentnih fleka.

Kada treba izbegavati odlazak u solarijum

1. Za vreme uzimanja antibiotika i oralnih kontraceptiva

2. Tokom mezoterapije. Od završetka svih dubinskih procedura na koži do odlaska u solarijum treba da prođe najmanje mesec dana

3. Ukoliko je koža pod upalom

4. Za vreme trudnoće i dojenja

5. Ukoliko imate suvu kožu i svetlu put

Izvor: Press

Retinol, odnosno vitamin A, supstanca koja u prirodi nije stabilna, odnedavno predstavlja aktivni princip mnogih kozmetickih sredstava za tretman starije koze

KOZMETICKI ELIKSIR MLADOSTI

   O retinolu ste do sada culi bezbroj informacija. Dovoljno je da otvorite neki zenski casopis ili ukljucite TV. Bicete obasuti gomilom podataka i grandioznim obecanjima o vecnoj mladosti. Nove kreme na bazi retinola pravi su hit u svetu, a zahvaljujuci najnovijim otkricima, sada su jos efikasnije u otklanjanju bora i zatezanju koze.

Iako se retinol vec godinama koristi u kozmetici, donedavno je problem predstavljalo to sto se ova supstanca lako razgraduje u kontaktu sa ostalim sastojcima u kremama, ali i u kontaktu sa vazduhom i svetloscu. Zbog toga se cesto koristio retinol palmitat, koji se u kontaktu sa kozom transformise u retinol, ali je njegova efikasnost bila vrlo mala. Nedavno je hemicarima konacno uspelo da ovu supstancu dovedu u stabilno stanje i da obezbede zeljenu efikasnost, pa je sada hit - cisti retinol, ciji su molekuli oblozeni "kapsulom" sa tri sloja: uljani, vodeni, pa ponovo uljani. Zahvaljujuci toj slozenoj tehnologiji, molekul retinola je postao stabilan.

Ova supstanca pomaze u slucajevima kada je smanjen prirodni mehanizam obnavljanja celija, pa ga zbog toga treba stimulisati spolja. Retinol uklanja mrtve celije povrsinskog sloja epiderma, pomaze stvaranje novih i mladih celija, a ima i antirid dejstvo na dublje slojeve koze, mada se ne moze pouzdano tvrditi da li je bolji od drugih antirida. I druge supstance imaju znacajno dejstvo u otklanjanju znakova starenja, narocito vitamin C i alfa hidroksilna kiselina (AHA), koji uspesno odstranjuju vec nastale bore, a proces stvaranja novih uspesno sprecavaju i usporavaju ceramidi, UVA i UVB filteri i aluronska kiselina. Iako se u kozmetickim proizvodima protiv starenja poslednje generacije potencira upotreba retinola, treba imati u vidu da kvalitet jednog kozmetickog proizvoda ne moze da se veze za samo jedan aktivni princip. Efikasnost umnogome zavisi i od drugih sastojaka s kojima se retinol kombinuje.

Pouzdano je utvrdeno da retinol deluje na sve bore, ali ne treba ocekivati cudo. Efekti zavise od samog proizvoda i od karakteristika koze. U prvim danima se moze samo uociti da je koza meksa i vlaznija. Treba sacekati bar dve-tri nedelje da bi se bore smanjile, a optimalan rezultat se postize nakon dva meseca. Sitne bore se umanjuju dok potpuno ne nestanu, dok dublje postaju manje uocljive. Duboke bore na licu ne moze da izbrise nikakvo kozmeticko sredstvo, retinol moze da ih umanji i do pedeset odsto, a uspesnost zavisi od duzine tretmana i starosti osobe. Naravno, osobe koje godinama koriste specijalne preparate protiv bora imaju elasticniju i zategnutiju kozu, pa su "znaci vremena" kod njih manje uocljivi. Nemoguce je odrediti da li je krema dobra ili ne samo na osnovu spiska sastojaka koje sadrzi - treba da je isprobate na sopstvenoj kozi.

Opravdana je sumnja da retinol, pod dejstvom suncevih zraka, moze izazvati alergijsku reakciju koze - crvenilo, osip, ponekad i plikove. Zato se savetuje da nikad ne koristite kreme sa retinolom dok ste na moru, planini i u svim situacijama kada se duze izlazete suncu. Poznate kozmeticke kuce misle i na to, pa retinol koriste u vrlo malim dozama kombinujuci ga sa UV filterima.

Kada poceti?

Strucnjaci tvrde da antirid sredstva ne treba koristiti pre trideset pete godine, osim u slucajevima prevremenog starenja, koje moze da bude genetski predodredeno, izazvano stresom ili preteranim suncanjem. Retinol ima i preventivno dejstvo, ali se ne preporucuje zenama izmedu dvadesete i tridesete - bolje je da svezinu koze odrzavaju hidratantnim kremama sa obaveznim filterom protiv suncevog zracenja.

Dnevna ili nocna krema? Kakvo pakovanje?

Ako preko dana boravite u zatvorenim prostorijama i ne izlazete se suncu, mozete slobodno koristiti i dnevnu kremu. U suprotnom, opredelite se za nocnu, jer tako smanjujete rizik od moguce fotosenzibilizacije i neprijatnih alergija. Na kraju, radije uzmite kremu u tubi, i to ne plasticnoj, vec metalnoj. Iako izgledaju prevazidene, one onemogucavaju da krema dode u kontakt sa kiseonikom, svetloscu i materijama koje izazivaju hemijske reakcije sa sastojcima kreme, jer se onda aktivni principi degradiraju i krema postaje manje efikasna.

Retinol u kombinaciji sa drugim antirid supstancama

Supstanca: AHA - za tretman dubokih bora

Dejstvo: Pomazu odstranjivanju mrtvih celija sa povrsine koze

Prednosti: Retinol prodire dublje, pa je antirid dejstvo jace

Supstanca: Vitamin C - za neelasticnu kozu

Dejstvo: Antioksidant, stimulise stvaranje kolagena i elastina

Prednosti: Retinol otklanja znake starenja, a vitamin C daje sjaj i elasticnost

Supstanca: Ceramidi - za suvu i osetljivu kozu

Dejstvo: Obavijaju povrsinski sloj epiderma, stite od stetnih faktora

Prednosti: U kombinaciji sa retinolom sprecavaju isusivanje koze i gubitak elasticnosti

Supstanca: UV filteri - za boravak na otvorenom

Dejstvo: Stite kozu od sunca

Prednosti: Sprecavaju reakciju izmedu retinola i UV zraka

Supstanca: Ekstrakt soje - za tretman dubokih bora

Dejstvo: Stimulise celijski metabolizam i sintezu kolagena

Prednosti: Zateze i omeksava zrelu kozu