Vodeni sat
 
Vodeni sat ili klepsidra je naprava za merenje vremena uz pomoć protoka vode iz posude, obično kroz uzani otvor. Iako nikad nisu postigli takav stepen tačnosti prema savremenim standardima merenja vremena, vodeni sat je bio najtačniji instrument u širokoj upotrebi milenijumima, sve dok nije zamenjen mnogo preciznijim satovima s klatnom u 17. veku.

Prema istraživaču Džimu Macjejevskom, vodeni satovi su bili prvi merači vremena koje je stvorilo čovečanstvo. Iako ne postoji saglasnost oko toga gde i kada je prvi vodeni sat napravljen, zna se da su vodeni satovi postojali na području Mesopotamije u (Sumeru, vavilonu, Asiriji), i u Indiji i Kini. Smatra se da je nastao između 3000. pne. - 1500. pne., a možda i ranije. Neki nacrti vodenih satova razvili su se nezavisno, a neka znanja su prenošena razvojem trgovine. U najranijim vremenima, vodeni satovi su korišćeni za potrebe astronomije i astrologije. Ovi rani vodeni satovi su podešavani pomoću sunčanog sata. Kroz vekove, vodeni satovi su korišćeni za merenje dužine govora advokata, za rad prostitutki, kao noćni satovi stražara, za besede i službe u crkvama.

Jedno od najranijih otkrića vodenog sata bilo je u grobnici egipatskog faraona Amenhotepa I (1525. – 1504. pne.). Ovaj sat je u čast Amenhotepa I napravio Amenemhet, velikodostojnik 18. dinastije. Grci su ih kasnije nazvali klepsidre ("kradljivci vode"), koji su počeli da ih upotrebljavaju od 325. pne., bile su to kamene posude sa strmim stranama koje su omogućavale da voda ujednačeno kaplje iz male rupe pri dnu. Druge klepsider su bile cilindrične ili kupaste posude koje su se laano i ujednačeno punile vodom. Oznake na unutrašnjosti posude merile su „sate“. Ovi satovi su korišćeni da mere sate noću, ali su korišćeni i danju. Druga verzija se sastojala od metalnog pehara s rupom na dnu; kada bi se postavio u veću posudu s vodom pehr bi se punio i tonuo u određenom vremenu. Ovakvi vodeni satovi koristili su se u severnoj Africi u 20. veku.

Mnogo razvijeniji i impresivniji mehanizovani vodeni satovi razvilu su između 270. pne. i 500. Grci (Ktesibije, heroj Aleksandrije, Arhimed) i rimski časovničari i astronomi. Oni su dodali delove koji su uz pomoć regulisanja pritiska omogućavali konstantan protok vode, a merenje vremena bilo je živopisnije. Neki vodeni satovi su zvonili ili koristili gongove; drugi su otvarali vrata i prozore s malim figurama ljudu, ili su pokretali pokazivače, brojčanike i astrološke modele svemira.

Krli astronom, Andronik iz Kira, nadgledao je izgradnju svog horologa, koji je danas poznat kao Kula vetrova, a nalazio se na atinskom trgu (agora) u prvoj polovini 1. veka pne.. Ova osmougaona kula pokazivala je učenjacima i trgovcima i sunčano mehaničko vreme. Imala je mehanizovanu klepsidru koja je radila 24 sata i pokazivače osam vetrova, po čemu je kula dobila ime, a pokazivala je i godišnja doba i astrološke datume i periode. Rimljani su takođe razvili mehaničke klepsidre, mada je njihova složenost pokazala mali napredak u donosu na jednostavnije metode određivanja vremena.

U istočnoj Aziji, vodeni satovi su bili od velike važnosti u astronomiji i astrologiji. Kineske klepsidre iz 3. veka pokretale su različite mehanizme koje su ilustrovale astronomske fenomene. Jednu od najrazvijenijih satnih kula izgradio je Su Song (蘇頌) sa saradnicima 1088. Su Songov mehanizam imao je uspinjač koji je pokretala voda koji je otkriven oko 725. Su Songova sahat kula, preko 30 stopa visoka, imala je bronzani sferični astrolab (model nebeske sfere) koji je služio za posmatranja, automatski rotirajući nebeski svod i pet prednjih ploča s vratima na kojima su se pojavljivali patuljci koji su udarali u zvona ili gongove i držali table koje su pokazivale sate ili drugo vreme. Od najranijih vremena, koneske sprave za merenje vremena prešle su i na korejsko poluostrvo.

U Koreji, merenje vremena bilo je istovremeno i kraljevska dužnost i povlastica od perioda Tri kraljevstva (oko 37. pne.) naovamo. Čang Jongsil, glavni inženjer u vreme Čoson dinastije Dynasty je 1434. konstruisao „Čagjongnu“ (vodeni sat s odbrojavanjem za kralja Sedžonga. Ovaj sat je odbrojavao časove pomoću mehanizma s čekrcima, pomoću koga su tri drvene figure otkucavale časove. „Čagjongnu“ je bio potpuno automatizovana naprava kojoj nije bila potrebna pomoć „čoveka petla“ da ga podešava [1] Od 554. vodeni sat se proširio iz Koreje na Japan. Vodeni satovi su se koristili i unapređivali širom Azije si 15. veka.

Danas ima malo vodenih satova. Bernard Giton je 1979. godine počeo da pravi svoje vodene satove, koji su moderan pristup u izradi vodenih satova. Njegov jedinstveni dizajn se može naći na nekoliko mesta u Sjedinjenim Državama i preko 30 lokacija širom sveta. Postoje i drugi moderni nacrti vodenih satova, ali uopšteno govoreći, veština izrade vodenih satova je danas izgubljena.

Izvor: Wikipedia