Tumorski marker za prostatu (PSA)

dr Đorđe Adanja, spec. urologije (Centar za mušku urologiju, Toronto, Kanada)
13.06.2007.


Prostatični specifični antigen (PSA) zapravo je enzim (34-kDa serin proteaza) koji se luči iz prostatičnog tkiva (epitelijuma). On se određuje u krvnom serumu i nalazi se kod svih muškaraca koji imaju funkcionalnu prostatu. Ovaj enzim je otkriven pre dvadesetak godina i od tada je napravio revoluciju u ranom otkrivanju i lečenju raka prostate.

PSA je specifičan za prostatu i njegovo povišenje ne znači da osoba boluje od raka prostate. Dokazano je da bilo kakva iritacija prostate može da dovede do povišenja PSA. PSA je povišen posle digitanog rektalnog pregleda (pregleda prostate prstom kroz zadnje crevo), prostatične masaže i uzimanja uzorka prostate iglom (biopsija). Povišen je i posle uroloških endoskopskih pregleda i manipulacija (cistoskopija).

Upala prostate (prostatitis), kao i doboroćudno uvećanje prostate (adenoma prostate) takođe mogu dovesti do povišenja PSA. Opšte su prihvaćene normalne vrednosti ukupnog PSA u odnosu na godine muškarca.

Starost   
PSA

40-49 godina   
0-2,5 mg/ml

50-59 godina   
0-3,5 mg/ml

60-69 godina   
0-4,5 mg/ml

70-79 godina   
0-6,5 mg/ml


Ovi brojevi su samo orijentacioni pošto smo viđali visoke vrednosti PSA sa dobroćudnim uvećanjem prostate i niske vrednosti s rakom prostate. Preciznija metoda je određivanje gustine PSA, tzv. PSAD. Izračunava se tako što se vrednost ukupnog PSA podeli sa zapreminom prostate. Prosečan PSAD indeks kod ljudi sa normalnom prostatom iznosi 0,090, kod ljudi sa povećanom prostatom ili upalom prostate 0,099 i kod ljudi sa rakom prostate iznosi 1,73

U preciznijoj dijagnostici, koristi se i tzv. PSAV, tj. promena vrednosti PSA u određenom vremenu. Ukoliko je povišenje PSA veće od 0,75 mg/ml za godinu dana, onda je to razlog za detaljniju dijagnostiku. PSA se pojavljuje u tri oblika: kao slobodan PSA, zatim PSA-ACT i PSA-AMG. Slobodan PSA čini manji deo ukupnog PSA, dok je PSA-ACT predominantna forma kod raka prostate.

Određivanjem slobodnog PSA u odnosu na ukupni PSA dobijamo vrednosti koje nam mogu pomoći u preciznijoj dijagnozi raka prostate i boljoj diferencijalnoj dijagnozi prema drugim oboljenjima prostate. Ako je odnos slobodnog prema ukupnom PSA preko 0,20 - smatra se da je mala mogućnost da osoba boluje od raka prostate (oko 10%); ukoliko je pak taj odnos ispod 0,10 - mogućnost je velika (oko 90%). PSA ima veliku ulogu u praćenju bolesnika obolelih od raka prostate, jer pokazuje kako reaguju na različite vidove terapije. Ukoliko se PSA snižava, govori nam o pozitivnom efektu terapije i obrnuto.

Određivanje PSA predstavlja korisno dijagnostičko sredstvo koje nam ukazuje na to da li sa ispitivanjem treba ići dalje. Dijagnoza oboljenja raka prostate može se postaviti jedino uzimanjem uzorka tkiva prostate koje se pregleda mikroskopski.

Izvor: Krstarica