Svasta se vidi iz vazduha :: Nauka ~ Tehnika ~ Military

Kukasti krst

Kukasti krst ili Svastika (na sanskritu स्वस्तिक) je ekvilateralni krst sa kracima iskrivljenim pod pravim uglom u levu (卍) ili u desnu stranu (卐). Svastika je sveti simbol u budizmu, hinduizmu i đainizmu. Danas je mnogo poznatija kao simbol Nacističke partije pre i tokom Drugog svetskog rata. Tradicionalno se prikazuje tako da je glavna srednja linija u horizontalnom položaju ali se ponekad prikazuje i pod uglom od 45° dok je Hindu verzija ukrašena sa tačkama u svakom kvadrantu.

Na našim prostorima je možemo naći na podnom mozajiku grada Naisa iz prehrišćanskog perioda kao i na pojedinim nalazima sa arheološkog lokaliteta Lepenski vir.

Dekorativna Hindu svastika sa kracima okrenutim u desno.

Uopšteno

Pretpostavlja se da je motiv svastike prvi put upotrebljen u neolitskoj Euroaziji. Svastika je takođe upotrebljavana i u izvornim Severno Američkim kulturama i to naizgled nezavisno od njene upotrebe u drugim delovima sveta. Svastika se takođe nalazi u opštoj upotrebi u građanskim i religijskim ceremonijama u Indiji. Mnogi indijski hramovi, venčanja, festivali i proslave ukrašeni su simbolom svastike. U jugoistočnu Aziju simbol je stigao posredstvom Hindu kraljeva i danas predstavlja sastavni deo hinduizma na Baliju i čest prizor u Indoneziji. Simbol takođe ima drevne korene i u Evropi gde se pojavio na artefaktima iz perioda prehrišćanske kulture. Do početka 20. veka nalazio se u širokoj upotrebi širom sveta kao simbol sreće i blagostanja.

Nacistička svastika

Međuim, od usvajanja svastike kao simbola nemačke Nacional-socijalističke radničke partije i Adolfa Hitlera, simbol uglavnom asocira na fašizam, rasizam, Drugi svetski rat i Holokaust. Pre toga simbol je imao izuzetan značaj u istraživanju Hajnriha Šlimana koji ga je otkrio tokom iskovapanja Troje i koji ga je smatrao pouzdanim dokazom o migraciji Indo-evropskih naroda (Arijevaca). Šliman je pronađeni simbol uporedio sa simbolima na drevnoj nemačkoj grnačariji i na osnovu njihove sličnosti izneo teoriju o svastici kao o značajnom religioznom simbolu naših predaka, povezujući na taj način Nemačku, Grčku i Vedsku kulturu.

Upravo zbog toga, nacisti su izabrali svastiku za svoj simbol želeći da na taj način istaknu svoje arijevsko poreklo, koncept koji će kasnije podržati teoretičari kao što je Alfred Rozenberg koji je zagovarao teoriju po kojoj je Nordijska rasa gospodara potekla iz severne Evrope. Svastika se danas nalazi u upotrebi kao simbol neonacističkih organizacija ali i kao simbol koji organizacije koje se bore za ljudska prava koriste da bi pojedine organizacije okarakterisale kao fašističke ili nacističke.

Istorija

Najstarija svastika deo je tzv. Vinčanskog pisma i može se videti na primercima grnčarije datirane oko 4.000 god. p.n.e. Isti simbol pojavljuje se i kao deo induskog pisma iz perioda oko 3.000 godine p.n.e. Otuda verovatno i upotreba ovog simbola koja se do danas zadržala u Hindu, Đainskoj i Budističkoj kulturi. Grnčarija iz perioda od oko 2.000 god. p.n.e. pronađena u Sintašti je takođe ukrašena simbolom svastike. Simboli nalik svastici javljaju se i u Bronzanom i Gvozdenom dobu u oblasti severnog Kavkaza (Kobanska kultura) i Azarbejdžana, kao i kod Skita i Sarmata. U svim ovim kulturama, sa izuzetkom južne Azije, simbol svastike nije imao neki poseban značaj već se javlja samo kao jedana od varijacija sličnih simbola različite složenosti.

U antičkom periodu, svastika je često korišćena od strane Hetita, Kelta i Grka. Pojavljuje se i u drugim azijskim, evropskim, afričkih i severno-američkim kulturama - ponekad kao geometrijski motiv, a ponekad kao religijski simbol. Svastika je sveti simbol u Hinduizmu, Budizmu i Đainizmu.

Učestalost simbola svastike je lako objasniti kao pojavu jednog vrlo jednostavnog simbola koji je nastao samostalno u svim društvima koja su izrađivala predmete od pruća. Svastika je oblik koji se ponavlja na ivici prilikom pletenja četvrtastih predmeta. Druge teorije pokušavaju da uspostave vezu sa kulturnom difuzijom ili objasne samostalnu pojavu ovog simbola u različitim udaljenim civilizacijama u skladu sa Jungovom teorijom kolektivne podsvesti.

Iako se postojanje svastike na američkom kontinentu može objasniti postojanjem kultura koje su izrađivale predmete od pruća, njeno prisustvo u Americi slabi teoriju kulturne difuzije. Iako postoje teorije po kojima je svastika tajno preneta u Severnu Ameriku od strane rane Euroazijske pomorske civilizacije, najverovatnije je došlo do nezavisnog razvoja ovog simbola na tlu Amerike.

Svastika sa kracima iskrivljenim u desno. Civilizacija doline Inda, 3000 god. p.n.e.

Kometa/ptica hipoteza

Još jedno zanimljivo objašnjenje porekla ovog simbola dao je čuveni astronom Karl Sagan u svom delu "Kometa". Sagan je u svom delu prikazao drevni kineski rukopis na kome su prikazane varijacije repa komete: na crtežima su uglavnom prikazane različite jednostavne varijacije izgleda repa komete, ali je na poslednjem crtežu koji podseća na svastiku prikazano jezgro komete sa četiri savijena zraka koja izviru iz nje. Sagan je pretpostavio da se nekada davno kometa veoma približila Zemlji da su mlazevi vrelog gasa koji su izbijali iz nje i bili savijeni zbog njene rotacije, postali vidljivi golim okom što je dovelo do nastanka simbola svastike širom sveta. Bob Kobres je u knjizi "Komete i propast Bronzanog doba" (1992) izneo tvrdnju da je kometa prikazana na svilenom atlasu iz perioda Han dinastije bila nazvana "dugorepa fazanska zvezda" zbog svoje sličnosti sa ptičijom nogom i da većina motiva nalik na svastiku, uključujući i motive koje je otkrio Šliman, reprezentuju ptičje tragove.

Dve vaze u obliku sove iz Šlimanove knjige Ilios.

Svastika u ranom hinduizmu

Svastika je sveti simbol u Hinduizmu, Budizmu i Đainizmu u kojima se javlja već od 6. veka p.n.e. U Hinduizmu svastika ima različita značenja: sreća, Sunce, Brama ili koncept samsare. Budizam koji se krajem prvog milenijuma značajno proširio u Jugoistočnoj Aziji dotičući Kinu, Koreju i Japan, zaslužan je za širenje ovog simbola. Smatra se da se upotreba svastike od strane Bon vere u Tibetu, kao i sanskritskih religija kao što su Cao Dai u Vijetnamu i Falun Gong u Kini takođe može pripisati širenju budizma. Do upotrebe svastike od strane Akanske civilizacije u jugo-zapadnoj Africi najverovatnije je došlo na sličan način zahvaljujući kulturnom transferu duž puta robova oko 1500 god. n.e.

Izvor: Wikipedia