Srpske tvrđave kao iz bajke


Krenite mapom srednjovekovnih utvrđenih gradova, koji svedoče o burnoj prošlosti. U centralnom i južnom delu naše zemlje nalaze se izuzetna kamena zdanja

SRBIJA je zemlja srednjovekovnih tvrđava, ali ih turisti, kako domaći tako i strani, nažalost retko kada posećuju. U našoj zemlji može se videti 89 ostataka starih gradova, rimskih kula, utvrđenja i zamkova. U prošlom broju "Turista" pisali smo o tvrđavama na Dunavu, a sada vam predstavljamo znamenite utvrde u centralnoj i južnoj Srbiji. U njima najbolje može da se vidi koliko je bila moćna nemanjićka Srbija.

Maglič - Nalazi se na desnoj obali Ibra, oko 16 kilometara od Kraljeva. Pretpostavlja se da je delo kralja Uroša Prvog. Smešten je na uskom platou stenovitog grebena, a sa tri strane okružen je rekom i rovom. Ima sedam masivnih kula i donžon kulu, a zidovi su debeli dva metra. Branio je Sopoćane i Studenicu. Danas mogu da se vide ruševine palate i Crkva Svetog Đorđa.

Manasija - Da bi zaštitio zadužbine, despot Stefan Lazarević je oko manastira Manasija podigao jako utvrđenje, koje je najbolje očuvani objekat vojne arhitekture Moravske Srbije. Tvrđavu je izgradio u klisuri reke Resave koju nadvisuju brda Pastorak i Maćija. Na visokim zidinama se nalazilo 11 kula, a najveća je Despotova kula. Manastir sa utvrđenjem udaljen je četiri kilometra od Despotovca.

Stari Ras - Lociran je na brdu Gradina, 11 kilometara od Novog Pazara. Izgrađen je u 12. veku, u vreme cara Jovana Komnina. Tu se nalaze tri arheološka lokaliteta: utvrđenje na Gradini, pećina s Manastirom Sv. arhangela i naselje Trgovište. Tvrđava Ras je najstarija građevina vojne arhitekture srednjovekovne Raške i središte srpskih vladara. U manastiru u pećini čuvalo se čuveno Vukanovo jevanđelje, a tu su i ostaci fresaka iz 13. veka. Naselje je bilo aktivno i pod Turcima, sve do kraja 17. veka.

Koznik - Ovaj srednjovekovni grad je u ruševinama, a nekada je bio među najlepšim utvrđenjima. Izgrađen je na strmoj planinskoj kosi (na 922 metra nadmorske visine). Od Aleksandrovca je udaljen 11 kilometara (do njega vodi asfaltni put). Utvrđen je još u vreme Kelta, ali današnji ostaci su iz 14. veka. Lazar Hrebeljanović je ovde često boravio, kao i Radič Postupović (Rade Oblačić ili Rajko od Rasine). Očuvano je nekoliko kula, kao i četiri bunara s pitkom vodom. Bio je izuzetno značajna strateška tačka s koje su kontrolisane kompletna Župa i dolina Rasine.



Niška tvrđava - Početkom 18. veka sagradili su je Turci na rimskim i srednjovekovnim temeljima. Građena je od kamena iz obližnjeg Humskog majdana, ali su ugrađivani spomenici i sarkofazi iz ranijih epoha. Ima četiri velike kapije: Stambol, Beogradsku, Vidinsku i Veliku kapiju, i sve su dobro očuvane. Opasana je velikim šancem koji se punio vodom iz Nišave. Unutar tvrđave nalazili su se naselje s dućanima, bogomolja, kasarne i ostale građevine za vojne potrebe, ali su očuvane samo barutana i džamija Bali-bega.

Petrus - Nalazi se 11 kilometara od Paraćina i okružuje ga reka Crnica. Njegovi vladari su bili župan Vukosav i njegov sin Crep, a ovde su nađeni i rimski bakrenjaci. Bilo je i vizantijsko utvrđenje, a u 10. veku su se naselili monasi isposnici. Nova tvrđava je sagrađena u doba Stefana Nemanje. Tvrđavu je od župana Vukosava dobio sin Crep koji je odolevao Turcima do Kosovskog boja, kada ju je zauzeo Musa, Bajazitov sin. Prema legendi, ovde su palili veliku vatru čim primete Turke, kako bi dim video knez Lazar u Kruševcu.

Markovo kale - Markov grad je tvrđava samo četiri i po kilometra udaljena od Vranja. Po legendi, ovaj srednjovekovni grad pripadao je Kraljeviću Marku, koji je, kada su stigli Turci, sa Šarcem skočio na planinu Pljačkovicu i zaplakao. Međutim, utvrđenje je starije - iz doba cara Justinijana.



Pirotski grad - Podignut je u vreme kneza Lazara, kako bi se sprečio prodor Osmanlija u centralnu Srbiju. Naziva se i Momčilov grad, a ovde je sniman i deo filma "Boj na Kosovu".

Zvečan - Srednjovekovni grad Zvečan je u ruševinama, a nalazi se kod Kosovske Mitrovice (pod upravom UNMIK-a). Dominira dolinom u kojoj su se ukrštali važni karavanski putevi. Prvi put se pominje u vezi s borbama na Kosovu polju između 1091. i 1094. godine koje je predvodio župan Vukan. Gornji grad se nalazio na samom vrhu brda, a niži pojas je imao zidine ojačane kulama. Sačuvani su donžon kula, Crkva Svetog Đorđa i cisterne.