Dva uzaludna pokreta otpora
Četnička i partizanska borba ubrzo se, međutim, pretvorila u krvavi srpski građanski rat

Po prvi put našim čitaocima postaće dostupan ovaj prvorazredni istorijski dokumenat. Na srpski su prevedene mnoge zanimljive knjige koje se bave problematikom Drugog svetskog rata. To se, pre svega, odnosi na američke i britanske autore. Te knjige su doprinele da stvorimo objektivniju sliku o nedavnoj prošlosti. Ono što, međutim, upada u oči, jeste nedostatak nemačke izvorne istorijske građe, a ona je - veoma važna.

Ovu činjenicu prvi je primetio Ivan Avakumović. U predgovoru svoje knjige "Mihailović prema nemačkim dokumentima (London, 1969), kaže: "Nemački dokumenti su važni i zbog toga, što današnji režim u Jugoslaviji već četvrt veka pokušava, da svede Mihailovića i njegove ljude na nemačke koloboratere". (Predlažem da se knjiga Avakumovića što pre objavi u Srbiji). Sada je godina 2003.

Ko su izdajnici

Pa ipak, Avakumovićeva tvrdnja iz davne 1969. godine i danas ima svoju težinu. Tito i njegov režim pokušali su da izjednače fašistički, zločinački režim Ante Pavelića u NDH - sa oslobodilačkim pokretom Draže Mihailovića u srpskim zemljama, koji je do godine bio službeno priznat od strane Saveznika i koji su u njegovom štabu (Amerikanci čak do godine 1944) imali svoje vojne misije.

Najzanimljivije pitanje ovde glasi: Šta, stvarno, o tome kažu nemački dokumenti? Odgovor, razume se, nalazimo u najvažnijem nemačkom istorijskom dokumentu, u "Ratnom dnevniku Vrhovne komande nemačke armije" ("Krigstagebuch des oberkommandos der Wehmacht"). Od 1945. pa do nedavno, dakle, skoro pola veka, učili smo u Titovim školskim udžbenicima, da su ustaše i četnici "narodni neprijatelji" i "izdajnici".

Nemački izvori, međutim govore sasvim nešto drugo, da su se, naime, ustaše i Nemci borili protiv četnika, da su četnici bili priznati od Saveznika kao antifašistički pokret otpora, da su četnici prvi započeli borbu protiv okupatora i to već početkom maja 1941, dok su partizani započeli svoje aktivnosti tek u septembru, dakle, četiri meseca kasnije nego Draža Mihailović, da su glavni pokret otpora na prostoru Jugoslavije činili četnici i partizani, i tako redom.

U četničkom pokretu otpora učestvovali su gotovo isključivo Srbi, a u partizanskom ogromnu većinu boraca do 1943 činili su takođe Srbi. Dakle, vreme je da, na osnovu nemačkih izvora, dođemo do jedino pravog zaključka: sa ponosom, pred svetom, možemo da kažemo, da su Srbi u porobljenoj Evropi vodili jednu od najzapaženijih uloga u antifašističkom otporu.

Strašne odmazde

Na našu nesreću dva srpska pokreta otpora, četnički i partizanski, pretvorili su se veoma brzo u srpski građanski rat, koji je odneo stotine hiljada srpskih života. Jednim slovom, danas, sa ove istorijske udaljenosti, možemo prilično jasno da sagledamo, koliko su apsurdne bile naše podele na četnike i partizane, kada je, evo, odgovor pružen jasno od samog neprijatelja, gde na više mesta, na primer, stoji. "danas smo streljali" toliko i toliko "četnika i pa rtizana", dakle, Srba. Tu stoji i to, da je sam Hitler izjavio da se četnici moraju "bez milosti uništavati".

Ovde ima dosta reči o "pregovorima" četnika i Italijana, ali i Nemaca. Ali, iz toga se nikako ne može da izvuče zaključak da je to bila "kolaboracija", jer to i sami nemački izvori negiraju. Četnici su razgovarali sa okupacionim snagama, pre svega, da spašavaju srpske živote, civile, taoce, ili su molili italijanske i nemačke vojne vlasti da intervenišu kod Pavelića, da se prestane sa masovnim ubijanjem srpskog stanovništva u NDH.

Titovi partizani takođe su vodili pregovore sa Nemcima, a po sadržaju oni bi se pre mogli da okvalifikuju kao "kolaboracija", nego što su to ikada uradili četnici Draže Mihailovića. Na kraju, videli smo da su i "neutralni" Švajcarci i Šveđani "pregovarali" sa Nemcima i, recimo, dozvolili im, da preko njihovog teritorija, prevoze vojni materijal i nemačke vojne snage, pa ipak, posle 1945, nikome nije palo na pamet da ih proglasi za "kolaboratere".

Svi Srbi banditi!

A srpski narod, koji je imao čak dva pokreta otpora, sada treba da vodi jalovo raspravu oko toga, da li su ovi ili oni ipak bili "kvislinzi". U isto vreme, na terenu, Nemci, kako vidimo iz "Dnevnika VKV", svakodnevno ubijaju "bandite", dakle, i četnike i komuniste, odnosno - Srbe.

U nemačkoj istoriografiji taj izvor zove se skraćeno: "Ratni dnevnik OKV", na srpski, dakle, "Ratni dnevnik VKV". Reč je, dakle, o strogo poverljivom dokumentu, koji je sačuvan i posle kapitulacije Nemačke godine 1945. U njemu je pohranjena precizna hronika, koja nam govori o vojnoj situaciji nemačke između 1940. i 1945. godine. Na skoro sedam hiljada strana "Dnevnik" nam, - preciznim i trezvenim jezikom, bez ideoloških primesa i ulepšavanja, iz dana u dan, daleko od svake propagande i retuširanja, - govori o tome, kako je nemački vojni vrh video Evropu u tom razdoblju.

"Dnevnik VKV" dopunjen je mnogim važnim istorijskim prilozima, kao što su Hitlerova uputstva. Izdavač je prof. dr Persi Ernst Šram, koji je bio "šef" vođenja "Dnevnika VKV" i to u vremenu od 1943. do 1945. godine. Pored Šrama, i drugi saradnici u izdavanju ovog dela bili su i sami neposrednici učesnici u Drugom svetskom ratu i zauzimali su najviša mesta u Vrhovnoj komandi Vermahta.

Sve nam to garantuje najveći mogući stepen autentičnosti, odnosno, da ovaj "Dnevnik" predstavlja "najvažniji nemački izvor u proučavanju istorije Drugog svetskog rata", kako su jednoglasno naglasili recenzenti ovog dela. "Dnevnik VKV" objavljen je godine 1982, u Minhenu, u osam knjiga. Odgovoran za vođenje "Dnevnika" do godine 1943. bio je Helmut Grjner. On je umro 1958. Ova dvojica najviše su zaslužni, da je "Dnevnik" objavljen.
Priredio: Nikola Živković

Hitler potpisuje plan "barbarosa"
Šifra za napad na SSSR. Bojao se nacionalne Rusije

I Grajner i Šram su vodili "Dnevnik VKV" i na koncu rata pošlo im je za rukom, da taj dokumenat sačuvaju. Godine 1939. "Dnevnik" se još nije vodio. Nešto manje materijala postoji za godinu 1942. dok je "izgubljen" samo onaj "Dnevnik VKV" u razdoblju od aprila do maja 1943. za koji se pouzdano zna, da je pao u ruke Amerikancima. nešto je izgubljeno i u vremenu od marta i aprila 1945. U "Dnevnik" ulaze i stenografski zabeleženi razgovori kod Hitlera, poznatiji kao "Firet-Lagebeschprehung".

Samo za 1942. godinu te sveske imale su oko dve stotine hiljada strana. Sačuvano je svega osam stotina strana. Što je izgubljeno, nadomešteno je iz drugih izvora, tako da je na takva "prazna mesta" umetnut "Dnevnik" general-pukovnika Franc Haldera, za koga svi vojni stručnjaci tvrde, da je veoma pouzan hroničar svoga vremena. On je bio i šef generalštaba nemačke kopnene vojske.

U vezi nemačke politike i vojnih operacija na Balkanu najpouzdaniji je izveštaj Hillgrubera, te knjiga Ladislava Horz i Martina Broszat: "Der kroatische Ustascha Staat 1941 - 1945", Stuttgart, 1964.

Preveo sam i one delove "Dnevnika" koji govore o najvažnijim događajima i na drugim ratištima, koji su, razume se, bili od velikog značaja i za srpski narod. Reč je, pre svega, o istočnom frontu. Zanimljivo, da nemački izvori ne govore toliko o "Sovjetima", nego uglavnom o "Rusima".

Tako, 22. jun 1941. kažu, da je napadnut ne Sovjetski Savez, već Rusija. Ili, ne govore o "sovjetskim zarobljenim vojnicima", nego o "ruskim", i tako redom. Nije potrebno ni posebno napominjati da je najveći deo "Dnevnika VKV" posvećen Istočnom frontu, odnosno borbi sa ruskim vojnicima.

Za našu javnost ovaj "Dnevnik" jeste važan, jer će moći da čita, necenzurisano, šta je "najvažniji nemački dokumenat" stvarno mislio o Srbima, o četnicima, o partizanima, i tako redom. Kao što i naslov feljtona sugeriše iz tih skoro sedam hiljada strana "Dnevnika", ja sam nastojao da pronađem sva ona mesta, koja se, na ovaj ili onaj način, odnose na Srbe i njegove interese.

Pri tome, razume se, nisam se ograničio samo na Nedićevu Srbiju, nego sam gledao na celokupan etnički srpski prostor, nastojeći tako, da se pruži što potpunija slika položaja srpskog naroda u Drugom svetskom ratu, kako su ga, razume se, videli nemci. Ovde je, dakle, reč, o Srbima "Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta"; Minhen, 1982, 6800 strana; priredio za štampanje, predgovor napisao i preveo sa nemačkog na srpski: Nikola Živković.

"Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta. 1. avgust 1940 - 31. decembar 1941. u dve knjige; priredio za štampu i objasnio: Hans-Adolf Jacobsen ("Kriegstagebuch des oberkommandos der Wehmacht; zusammengestellt und erlautert von Hans-Adolf Jacobsen), str. 1600.
1940.

28. oktobra 1940.
05:30 Italijanske trupe sa teritorija Albanije napale Grčku.

31. oktobra
Rezultat dosadašnje vazdušne bitke sa Engleskom: do danas oboreno 1733 nemačka aviona i 915 britanskih. Nemačka izvršila 783 napada na Englesku, a Britanci 601 napad na Nemačku.

3. novembar
Grčka izvršila uspešan protivnapad i uspela da potisne 11. italijansku armiju na početne pozicije.
Nemačka podmornica U-99 u Severnom Atlantiku potopila dva britanska vojna broda "Laurentic" i "Partoclus".

14/15. novembar
Snažan nemački vazdušni napad na Kaventri, u kome je učestvovalo 437 aviona.

16/17. novembar
127 britanskih bombardera izvršilo je napad na Hamburg.

22. novembra
Uspešno završena protivofanziva grčke armije, koja je potisnula italijansku armiju na teritoriji Albanije.

18. decembra 1940.
Hitler potpisao "uputstvo broj 21 (plan "Barbaross"): "Nemačke oružane snage mora da su spremne, da u jednoj brzoj vojnoj akciji pobede Sovjetsku Rusiju". Priprema treba da se završe do 15. maja 1941.
1941.

21. januara 1941.
Britanske trupe zauzele Tobruk.

30. januara
Finska odbila da učestvuje u nemačkom napadu na Lenjingrad.

6. februara
Britanska armija osvojila Bengazi.

8. februara
Prvi konvoj sa nemačkim vojnicima i materijalom isplovio iz Napulja u pravcu Tripolija (Libija).

11. februara
Stigle prve nemačke trupe u Tripoli.

12. februara
General Rommel postavljen za komandanta nemačkih trupa u severnoj Africi.

14. februara
Bezuspešni pregovori Hitlera sa jugoslovenskim predsednikom vlade Cvetkovićem i ministrom spoljnih poslova Cincar-Markovićem u vezi pristupa Jugoslavije Trojnom paktu.

3. marta 1941.
Hitler: "Po svaku cenu moramo da izbegnemo, da na mesto boljševističke Rusije dođe nacionalna Rusija, koja će, kao što istorija dokazuje, na kraju krajeva, opet da bude neprijateljski raspoložena prema Nemačkoj.
Priredio: Nikola Živković

Puč u Beogradu
Odbačen Trojni ugovor, Hitler odlučio da uništi Jugoslaviju

4. marta 1941.
Sastanak Firera sa jugoslovenskim princom-namesnikom Pavlom u Berghofu. Pri tome je izdato saopštenje, da je Jugoslavija u principu spremna da pristupi Trojnom paktu.

12. mart 1941.
U pregovorima sa Jugoslavijom postignut je dogovor, da se odustane od transporta kroz Jugoslaviju. Nemačka ima 97 miliona stanovnika.

13. mart 1941.
Ambasador Riter, iz nemačkog ministarstva spoljnih poslova, saopštava da se pregovori oko pristupanja Jugoslavije Silama osovine odvijaju povoljno. Glavnu poteškoću predstavlja još uvek pitanje vojne podrške Jugoslavije Trojnom paktu, koje se protivi jugoslovenskom narodnom mentalitetu i zato ga Jugoslavija još uvek ne prihvata. Ambasador Riter izrazio je mišljenje, da je Hitler spreman da izađe u susret Jugoslaviji i zbog velikog političkog značenja pristupa Jugoslavije Trojnom paktu. Nemačka, dakle, treba da odustane od svog zahteva da Jugoslavija dozvoli transport nemačkih trupa kroz svoju zemlju.

14. mart
Pregovori sa Jugoslavijom nikako da se privedu koncu.

22. mart
Nove teškoće u pregovorima sa Jugoslavijom i njenog pristupanja Trojnom paktu. Tri jugoslovenska ministra dala su ostavku na svoje položaje.

24. mart 1941.
Sutra u podne, u Beču, potpisuje se pristup Jugoslavije Trojnom paktu.

27. mart 1941.
Puč u Beogradu. Jutros je jugoslovenska vlada podnela ostavku. Demonstracije pred nemačkom ambasadom. Antinemačke demonstracije u Beogradu i u drugim gradovima Srbije. Ugovor još nije ratifikovan. Novi predsednik vlade zove se Simović. Oko 13:00 javljeno, da je Firer odlučio da uništi Jugoslaviju . Vrhovni komandanti kopnene vojske i vazduhoplovstva već se nalaze kod Hitlera.

Razgovor Hitlera sa feldmaršalom fon Brauhičem, Kajtelom, Geringom, Jodlom, Ribentropom i a šefovima generalštabova vojske, vazduhoplovstva i Rajhskancelarije. Hitler im kazao za svoju odluku da "Jugoslaviju uništi i vojno i kao državu". Zahteva se od Italije, Mađarske i Bugarske da i one učestvuju u toj akciji. Uveče, Hitler potpisao "Uputstvo broj 25", koje predviđa "blickrig" protiv Jugoslavije i Grčke i napad je pomeren sa 1. aprila na 6. april ove godine. To znači pojam planiranog poduhvata "Barbarosa" za oko četiri nedelje. (knjiga 2., str. 981-1244).

28. mart 1941.
Vojni udar u Jugoslaviji uperen je, pre svega, protiv Nemačke. Nova vlast je neprijateljski raspoložena prema Nemačkoj. Juče sastanak ambasadora Herena sa novim jugoslovenskim ministrom spoljnih poslova. Reč je o pokušaju da se nastavi sa dosadašnjom politikom prijateljstva sa Nemačkom. Ovo stoji u suprotnosti sa Pozivom armiji i stanovništvu. U Zagrebu nema demonstracija protiv Nemačke, ali zato ima u Beogradu. Čerčilov govor povodom vojnog puča u Beogradu.

31. mart
Vojni ataše iz Beograda javlja, da Jugoslavija ostaje verna Trojnom paktu. Očigledno samo da dobije na vremenu.

1. april
Dve trećine ratnog vazduhoplovstva premešteno prema jugoslovenskoj granici . Nemački ambasador iz Beograda danas u Berlinu. Idn (Eden) prošle noću u Beogradu.

2. april
Raspušten jugoslovenski parlament. Bugari nisu izrazili spremnost da ratuju protiv Jugoslavije.

3. april
Samoubistvo mađarskog predstavnika vlade grofa Telekija, kao protest protiv nemačkog pritiska na Mađarsku, da učestvuje u ratu protiv Jugoslavije.

4. april
Nemačko - italijanske trupe zauzele Bengazi (Libija)

5. april
U Moskvi potpisan sovjetsko - jugoslovenski Ugovor o prijateljstvu. Antoneku je veoma zabrinut zbog predstojećeg napada na Beograd, jer se boji ruskog napada.

6. april
Početak napada na Jugoslaviju i Grčku. Ukupne snage upotrebljene u napadu protiv Jugoslavije i Grčke iznose oko 1.200 tenkova, 210 lovaca, 400 bombardera i 170 izviđačkih aviona. Protiv Jugoslavije: 7 pešadijskih divizija, 4 motorizovane divizije, 4 tenkovske divizije. Protiv Grčke: 6 pešadijskih divizija, dve tenkovske divizije.

Mađarska učestvuje sa 10 brigada, a Italija sa 28 divizija i 320 aviona. Vojne snage Jugoslavije: 17. pešadijskih divizija, 3 konjičke divizije, oko 700 aviona.

Grčka armija poseduje: 20 pešadijskih divizija, 80 aviona. U toku dana pet snažnih vazdušnih napada na Beograd sa ukupno 484 bombardera i štuka.

7. april
Naša 12. armija ušla u jugoslovenski prostor. Snažan otpor jugoslovenske armije. Mađarska učestvuje sa četiri korpusa. U Mađarskoj postoje tri struje: 1. mađarska vlada je protiv učestvovanja u napadu protiv Jugoslavije; 2. mađarska armija veruje u nemačku pobedu; 3. Mađarski krupni kapital ne želi rat, ali hoće da dobije teritorije.

Beograd napadnut tri puta tokom dana i jednom noću. Silovit otpor pružaju Grci na Rupelovom prevoju . Gubici: 98 neprijateljski, 14 sopstveni.

Poziv Pavelića hrvatskom narodu. Mačekov uticaj izgubljen.

8. april
Naša 12. armija napreduje. Zauzeto Skoplje.

10. april
Ulazak jedinica 2. nemačke armije u Zagreb. Proglašena "nezavisna država Hrvatska" od strane general-pukovnika Kvaternika.
U Makedoniji zarobljeno 100.000 jugoslovenskih vojnika . Zbog lošeg vremena juče nije bilo velikih napada nemačkog ratnog vazduhoplovstva ("Luftnjaffe") protiv Jugoslavije.
Jugoslovenska ratna mornarica nije isplovila.

11. aprila
Početak ulaska mađarske 3. armije u Jugoslaviju.

12. april
11. tenkovska divizija nalazi se 45 kilometra od Beograda . Pavelić proglašen za šefa hrvatske države.

13. april
Dva jugoslovenska vazdušna napada na Segedin. Više aviona pobeglo u Rusiju.

15. april
Nemačke trupe osvojile Sarajevo
Priredio: Nikola Živković

Kapitulacija jugoslovenske armije
Armija Kraljevine položila oružje pred Nemcima 17. 4. 1941.

14. april
U Jugoslaviji otpor se pruža samo još na pojedinim mestima. Pokušava se organizovanja otpora na brdovitim terenima oko Sarajeva.
Sirovine u Jugoslaviji: najviše bakra u Evropi i to u Boru, a boksit sadrži 9 odsto svetskih rezervi.

17. april 1941.
General Kalafatović potpisao u Beogradu kapitulaciju Jugoslovenske armije. Ukupan broj jugoslovenskih ratnih zarobljenika iznosi: 344.000.

18. april
Samoubistvo grkog predsednika vlade Korizisa.

20. april
Kapitulacija grčke armije u Epirusu. Počeli pregovori između Ribentropa ú grofa Čana u Beču oko podele Jugoslavije.

27. april...
Nemačke trupe ušle u Atinu.

Pad Grčke

30. april
Nemačka osvojila Grčku, sem ostrva. Ukupan broj ratnih zarobljenika: 223.000 grčkih i 21.900 britanskih . Grčki vojnici pušteni kući. Nemački gubici u ratu protiv Jugoslavije i Grčke: 2559 mrtvih, 5820 ranjenih i 3.169 nestalih vojnika.

10. maj
Četnički vođa pukovnik Draža Mihailović, koji nije priznao kapitulaciju Jugoslovenske armije, počeo sa otporom na području Ravne gore (jugozapadna Srbija) protiv nemačkih okupacionih snaga.

20. maj
Nemačka počela sa invazijom grčkog ostrva Krit, koga brane jake britanske snage.

15. jun
Hrvatska pristupila Trojnom paktu..

22. jun
U 03:00 početak ofanzive protiv Rusije. Ukupne nemačke vojne snage: 118 pešadijskih divizija, 15 motorizovanih divizija, 19 tenkovskih divizija, sa oko 3.050.000 vojnika. Istovremeno na Zapadu nemačke vojne snage broje 38 divizija: 8 u Norveškoj, 7 na Balkanu, u Africi 1 i u Nemačkoj 1 divizija.

Procene ruskih snaga: 118 pešadijskih divizija, 20 konjičkih divizija, 40 motorizovanih i tenkovskih brigada, oko 6.000 aviona.

23. jun
Slovačka je za rat protiv Sovjetskog Saveza stavila Nemačkoj na raspolaganje dve divizije.

25. jun 1941.
Dozvoljen transport naše 163. divizije preko Švedske. Pregovori sa Švedskom protekli povoljno. Nemački gubici između 22. juna 1941. do 20. marta 1942: poginulo 237.807 nemačkih vojnika (od toga 9729 oficira). Od toga broja samo na ruskom frontu Nemačka imala 228.059 poginulih vojnika. Istovremeno Nemačka je zarobila 3.461.338 ruskih vojnika.

26. jun
Finska objavila rat Sovjetskom Savezu.

27. jun
Mađarska objavila rat Sovjetskom Savezu.

4. jul
Jugoslovenska komunistička partija (generalni sekretar Tito) odlučila je, da povede "oružani ustanak" protiv "fašističke okupacije" Jugoslavije.

5. jul
Nemačko ratno vazduhoplovstvo izgubilo je na ruskom frontu u vremenu od 22. juna do 5. jula 1941. godine: 124 lovaca, 196 bombardera i 171 izviđački avion.

8. jul
Hitler najavio da Moskvu i Lenjingrad sravna sa zemljom.

13. jul
Protivnapad 21. sovjetske armije pod generalom Jefremovim doveo je do osvajanja Rogačova i Šlobina.

19. jul
Od početka napada na Sovjetski Savez nemačko ratno vazduhoplovstvo izgubilo je 216 lovaca, 278 bombardera i 280 ostalih aviona (izviđačkih, transportnih i drugo).

21. jul
Sovjetske trupe povratile su Velikije Luki.

27. jul
Ruske trupe povratile su Jarčevo (istočno od Smolenska).

31. jul
Gering izdao nalog Hajnrihu da izvrši "sve potrebne pripreme za celokupno rešenje jevrejskog pitanja u Evropi". Ovim je započeto "konačno rešenje" ("Endloesung"), odnosno, fizičko uništavanje evropskih Jevreja.

5. avgusta
Kraj bitke za Smolensk. Zarobljeno 310.000 sovjetskih vojnika i uništeno 3.205 tenkova.

29. avgust
General Milan Nedić obrazovao, pod kontrolom nemačke vojne uprave, srpsku vladu .

19. septembra
6. nemačka armija osvojila Kijev.

24. septembra 1941.
Kontraofanziva 9. i 18. sovjetske armije protiv 3. rumunske armije i delova nemačkih vojnih snaga nedaleko Melitopola.

16. oktobra
Sovjetska vlada i diplomatski predstavnici napuštaju Moskvu i sele se u Kujbišev na Volgi. 4. Rumunska armija sa delovima nemačkih vojnih jedinica ušla je, bez borbe, u Odesu, koju su Sovjeti već ranije napustili.

22. oktobar 1941.
Na ruskom frontu: pred čitavim frontom naše 11. armije otporna snaga i volja neprijatelja nije slomljena.

26. oktobar
Propali višenedeljni pregovori između Mihailovića (vođa četničkog pokreta, koji su verni kralju) i Tita (vođa komunističkih partizana u Jugoslaviji) u vezi mogućnosti zajedničke borbe protiv okupatora i to zato, jer su postavljeni takvi uslovi, koje Mihailović nije mogao da prihvati.

Sukob Tita i Draže

2. novembar
Počele ogorčene borbe između Titovih partizana i četnika (Mihailović). Nemačke trupe zauzele su Užice, koje je Tito proglasio za "narodnu republiku". Ostatak partizana povukao se u Crnu Goru, na Durmitor.

16. novembar
Velo poluostrvo Krim, sem tvrđave Sevastopolj, nalazi se pod nemačkom kontrolom, 11. armija.

18. novembra
Početak britanske protuofanzive u Severnoj Africi.

1. decembar
O početka rata protiv Sovjetskog Saveza Nemačka je imala sledeće gubitke: 162.314 mrtvih, 571.767 ranjenih i 33.334 nestala . Vrhovni komandant Srednje armije na ruskom frontu feldmaršal Fon Bok javlja da se od sad mogu postići još samo manji uspesi. Nije daleko vreme, "u kome će snaga naših trupa biti potpuno iscrpljena".
Priredio: Nikola Živković

Žukov krenuo u protivnapad
Nemci na ruskom frontu od 22. 6. 1941. izgubili 2.093 aviona

6. decembar
General Žukov krenuo u protunapad. Nemačko ratno vazduhoplovstvo od 22. juna 1941. godine izgubilo na ruskom frontu 758 bombardera, 568 lovaca i 767 ostalih aviona.
Vreme: u Rusiji do - 38 stepeni,

7. decembar
Istok, Sovjetska Rusija
Južna armija: jaki napadi neprijateljskog ratnog vazduhoplovstva tokom čitavog dana. Srednja armija (Heres rupe Mite): Na severnom krilu morali da se povučemo pred nadmoćnim neprijateljem.
Severna armija: neprijatelj nastoji da nam preseče put do Tišvina.
Vreme: do -35 stepeni.
Japanski napad na Perl Harbur, glavnu pomorsku bazu pacifičke flote.

Balkan

Srbija: Pripreme za napad protiv četnika Draže Mihailovića na planinskom području 25 km jugoistočno od Valjeva. Nastavak akcije čišćenja terena: ubijeno 47 ustanika. Čišćenje terena severoistočno od Loznice. Akcija čišćenja srpske policije oko Gornjeg Milanovca: 28 komunista, 2 oficira i 40 članova Mihailovićeve grupe uhašeno.

8. decembar

Srbija: Na jugozapadu moravske doline i u planinama južno od nje nastavlja se akcija čišćenja. Neprijateljski gubici: 73 mrtva, uhvaćen 91 pripadnik Mihailovićevih četnika. Ubijeno 80 komunista. Živa aktivnost bandi oko Niša.

Hrvatska: I dalje jaka aktivnost bandi na prostoru Tuzla - Banja Luka - Sarajevo. Pri tome je pruga Doboj - Tuzla minirana.

9. decembar
Srbija: Na području južno od Užica nastavlja se akcija čišćenja terena koja je uperena protiv Mihailovićevih pristalica. U Beogradu uhapšeno 80 komunista i sumnjivih lica.

10. decembar
Srbija: Akcija čišćenja i osiguranja saobraćajnice uz dolinu Zapadne Morave protiv pristalica Mihailovića je okončana. Mihailoviću je pošlo za rukom da sa malobrojnim pristalicama pobegne, ali je uhvaćen vođa štaba Mišić sa svojim ljudima. Time je razbijena najveća grupa nacionalnih ustanika na srpskom prostoru. Upućen proglas Srbima da je Mihailovićeva glava ucenjena na 200 000 dinara.

11. decembar
Srbija: U operaciji protiv Mihailovićevih pristalica gubici neprijatelja iznose 10 mrtvih, a dva nemačka zarobljenika su oslobođena. Bande na području jugozapadno od Čačka delimično uništene. Gubici neprijatelja: 18 mrtvih. Sopstveni gubici: jedan ranjen. Jaki prepadi na 8 mesta u okolini Niša. Jake banditske snage u okolini Leskovca.

12. decembar 1941.
Mađarska, Rumunija i Bugarska objavile rat SAD-u.

13. decembar
Sovjetske vojne snage uspele su da probiju odbranu nemačke tenkovske armije (general Guderian) kod Tule.

18. decembar
Balkan: nemamo nikakvih vesti.

20. decembar
Srbija: jake bande jugozapadno od Valjeva. Bande su se pojavile i na zapadnom Kosjeriću. Uhvaćeni major Mišić, kao pripadnik Mihailovićevog pokreta, streljan.

21. decembar
Srbija: Prepadi bandi kod Petrovca. Uhapšeno 17 komunista.
Hrvatska: Nastavljaju se prepadi u prostoru Sarajevo - Tuzla - Banja Luka. Pojedine borbe ustanika sa hrvatskim trupama. Od strane ustanika zatraženo da se tri srpske opštine severozapadno od Tuzle priključe ustanicima.

24. decembar
Srbija: Jake aktivnosti bandita na prostoru Valjeva. U Beogradu uhapšeno 54 osobe.

25. decembar
Srbija: U Beogradu 22 i 23. decembra napadnuti nemački i hrvatski vojnici od strane stanovništva i pri tome je ubijen jedan hrvatski vojnik, a dva ranjena. Pokrenut postupak, da se uzmu Srbi kao taoci i da se streljaju.

Hrvatska: Prema hrvatskim izveštajima, pukovnik Mihajlović, koji je pobegao iz Srbije, preuzeo je komandu nad ustanicima na Romaniji (28 km od Sarajeva).

26. decembar
Srbija: Na prostoru jugozapadno od Šapca ponovo su se pojavile veće partizanske grupe. Oko 2300 srpskih izbeglica sa hrvatskog ustaničkog područja stiglo u Kosovsku Mitrovicu.

30. decembar 1941.
Srbija: Pojavile su se nove bande južno od Užica, kao i na prostoru Šabac - Sremska Mitrovica. Velike snežne padavine. Visina snežnog pokrivača do 30 santimetara. Drumovi delimično zavejani, a delom zaleđeni.

Hrvatska: pokret bandita na planini Ozren. Muslimansko stanovništvo iz Bosne delimično i na teritoriji Srbije.

1942.
"Ratni dnevnik vrhovne komande Vermahta2, 1. januar 1942 - 31. decembar 1942, knjiga 3. i 4, 1464 str; sastavio i objasnio: Andreas Hilgruber

Kratak pregled vojne i političke situacije od 1. januara 1942. do 31. decembra 1942. sa stajališta Nemačkog najvišeg vrha:

Nemačka i njeni saveznici

1. Italija: Godina 1942, što se tiče saradnje nemačke i italijanske armije, bila je zadovoljavajuća. Jedini izuzetak bio je prostor Jugoslavije, gde je došlo do otvorenog sukoba između nemačkih i italijanskih vojnih vlasti. Za Nemce, problem je pre svega bio u stavu italijanske 2. armije, koja je lokalnu vlast u delovima Dalmaciji i istočne Hercegovine predala četnicima. Ovo se posredno odnosi na komandanta italijanske 2. armije, generala Roatu (Roata), koga Hitler nije voleo.

General Roata je, sredinom 1942. godine, naoružao četničke jedinice i to u istočnoj Hercegovini, Crnoj Gori, zapadnoj Bosni i Dalmaciji. Ovaj potez generala Roata mnogo je razbesneo hrvatske i nemačke vojne vlasti. Četnički je pokret, godine 1942, bio priznat od Saveznika kao antifašistički pokret otpora, a general je preko te akcije pripremao teren da Italija pređe na stranu Saveznika.
Priredio: Nikola Živković

Četnici postaju engleski saveznici
Dana 13. 1. 1942. Draža Mihailović postaje vojni ministar izbegličke vlade

Italijani su imali u Hrvatskoj, početkom 1942, oko 60 000 vojnika, a Nemci svega 10 000. Rumunija je na početku rata protiv Rusije učestvovala sa jakim vojnim snagama i to sa 26 divizija. Nakon što su pretrpeli velike gubitke na prostoru Odese, učestvovali su sa manjim snagama. Rumunski gubici do kraja 1941. u borbi sa Rusima iznose 40 000 poginulih i 100 000 ranjenih. Rumuni su pristali da se i 1942. jače angažuju na istočnom frontu, ali samo pod uslovom, da to isto urade i Mađari. I inače, Nemci su uložili mnogo truda, da izglade česte nesporazume i nepoverenje koje je tokom čitavog rata vladalo između Mađara i Rumuna.

2. Rumunska, Mađarska, Bugarska, Slovačka i Hrvatska
Mađari su u nemačkom napadu na Sovjetski Savez učestvovali sa 10 divizija, a Slovaci sa tri slabe divizije.

Od svih nemačkih saveznika Hrvatska je bila i ostala sa najvećim unutrašnjim problemima. Od samog osnivanja države, hrvatske se suočila sa velikim nacionalnim i religioznim problemima (pravoslavnim stanovništvom), koje su ustaše pokušale da reše terorom.

Time su samo dali novu snagu srpskom nacionalističkom pokretu Draže Mihailovića i komunističkoj, partizanskoj organizacija Tita. Hrvati su godine 1942. poslali na ruski front, kao pomoć Nemcima, 369 regimentu, jednu lovačku eskadrilu i jednu eskadrilu bombardera. Ova regimenta podelila je sudbinu 6. nemačke armije kod Staljingrada.

Bugarska je uživala poseban tretman kod Nemaca. Bugari su jedini odbili da se sa Nemcima bore protiv Rusa. Bugari su to objasnili dugom proruskom tradicijom, koja postoji u narodu. Svoje vojne snage dali su Nemcima na području Jugoslavije i time rasteretili Nemce. Finska se sa Nemcima borila na Istočnom frontu u nadi, da će time moći da povrati teritorije, koje je izgubila u ratu sa Rusima godine 1940. Finci su, međutim, odbili, da učestvuju u borbama oko Lenjingrada. Nastojali su , da se ne zamere Rusima i Saveznicima.
Borba protiv ustaničkih pokreta na Balkanu

1. Četnici generala Draže Mihailovića
Oslanjajući se na volju srpskog naroda da se bori za slobodu i na tradiciju četništva, koje vuče svoje poreklo još iz turskih vremena, jugoslovenski pukovnik Draža Mihailović osnovao je srpsku nacionalističku organizaciju i u maju 1941. započeo oružani otpor. Drugi pokret otpora, komunistički, pod Titom, partizanski, započeo je svoje prve akcije u septembru 1941, takođe u Srbiji.

Nemačke okupacione vlasti pokušale su da ustanak uguše drakonskim merama odmazde. Mihailović je 15. novembra 1941. jednom nemačkom obaveštajnom oficiru objasnio, da on nije toliko"engleski čovek", kako Nemci pretpostavljaju, te da je njegov osnovni cilj da spasi od uništenja srpski narod". Jugoslovenska izbeglička vlada imenovala je 13. januara 1942.

Mihailovića za vojnog ministra i time su četnici i službeno bili priznati kao britanski saveznici. Po mišljenju Glize fon Horstenau, Nemačka je propustila priliku da ovaj prostor smiri, jer Hitler nije prihvatio njegov plan, nego je Paveliću i dalje ostavio razrešene ruke u pogledu uništavanja pravoslavnog stanovništva u Bosni i Hercegovini.

2. Titovi partizani
Srbija je godine 1942. bila uglavnom mirna. Borbe su s vodile na teritoriju Nezavisne države Hrvatske. Početkom januara Nemci su, pod generalom Baderom, potpomognuti ustaškom "Crnom legijom", vodili protiv četnika borbe u istočnoj Bosni. U zapadnoj Bosni bila je primećena partizanska aktivnost. Komunisti su 8. jula 1942. zauzeli Konjic, a 24. avgusta 1942. i Mrkonjić Grad.

U jesen 1942. Titove snage osvojile su Jajce i Bihać. U borbi protiv četnika i partizana stajalo je na raspolaganju 44.000 hrvatskih vojnika (34.000 domobrana i 10.000 ustaša) i oko 10.000 nemačkih vojnika. Zajedničke nemačko-hrvatske vojne operacije protiv četnika u leto 1942. vođene su u Lici, a onda i protiv partizana oko Karlovca.

3. Grupe otpora u Grčkoj
11. januar 1942.
Japanske trupe zauzele Kuala Lumpur, glavni grad Malaje

13. januar
Predsednik jugoslovenske vlade u izbeglištvu, u Londonu, Simović podneo je ostavku. Novi predsednik vlade jeste Jovanović, a Draža Mihailović je imenovan za vojnog ministra.

18. januar
Nemačko-italijanske trupe zauzele Bengazi, Libija.
1. februar

33. sovjetska armija pod generalom Jefremovim krenula u kontraofanzivu prema Vjazmi.

8. februar
Tito izjavio da je Durmitor jedna od Republika Sovjetskog Saveza.

15. februar
Japanske trupe ušle u Singapur. Britanske trupe sa oko 70.000 vojnika kapitulirale pred japanskim generalom Jamašitom.

7. marta
Japanska armija osvojila Rangun, glavni grad Burme.

31. mart 1942.
Hitler kaže da treba da pridobijemo Tursku kao saveznika. Ta zemlja mnogo mu je draža nego što je Bugarska, jer je ona panslovenska.

19. april
General Jefremov, zbog neuspele ofanzive protiv Nemaca, izvršio samoubistvo.

21. jun
Nemačke i italijanske trupe zauzele Tobruk i pri tome zarobile 32.000 britanskih vojnika.

23. jun
Nemačko-italijanski tenkovi prešli su egipatsko-libijsku granicu.

1. jul
Nemci osvojili Sevastopolj.

23. jul
Nemci osvojili Rostov.

9. septembar
Kraljevsko jugoslovensko poslanstvo u Moskvi podignuto je u rang ambasade. Tito protestuje.

15. septembar
Početak sovjetske ofanzive kod Voroneža.

23. septembar 1942.
Susret Hitlera, rumunskog predsednika vlade Mihail Antoneskua i hrvatskog "poglavnika" Pavelića u Hitlerovom glavnom štabu "Vervolf". Otvoreno se govorilo o hrvatskim problemima. Hitler je izrazio zabrinutost zbog nestabilne situacije u Hrvatskoj, koja nije u stanju da osigura bezbednost glavnih saobraćajnica, a to direktno šteti nemačkim vojnim naporima. Susretu je prisustvovao i "nemački general u Zagrebu" general Glaise von Horstenau (Glaize fon Horstenau), koji je otvoreno kritikovao hrvatsku vlast. Skrenuo je pažnju na četnike, koje su naoružali partizani, a koji bi se takođe mogli upotrebiti da na svom području postanu organi reda. Hitler je na taj predlog negativno odgovorio, jer da mu se čini veoma opasno, da se četnicima pruži podrška .
Priredio: Nikola Živković

Nemci masovno streljaju Četnike
Hitler se bojao četničkog patriotizma i govorio da "ne smemo hraniti zmiju koja će jednoga dana da poraste"

Četnici su pre svega srpske patriote, koji zastupaju velikosrpsku misao ("den gross-serbischen Gedanken"). Time hranimo zmiju, koja će jednoga dana da poraste. Istina, danas je ona još mala, ali jednog dana mogla bi da bude opasna.

Razgovoru je prisustvovao i nemački poslanik u Zagrebu Kasche (Kaše). On je upozorio da pobunjenici ugrožavaju transport boksita do jadranske obale. Ribentrop je predložio da se od italijana zahteva da se angažuju u vezi zaštite hrvatskog prostora od strane četnika.

20. novembra
Rusi su razbili rumunsku 3. armiju.

26. novembra 1942.
Srbija: uhvaćeno 7 pristalica Draže Mihailovića. Nakon saslušanja svi su streljani. Hrvatska: zapadna Bosna: komunisti ušli u južni deo Jajca.

2. decembar
Srbija: streljano od strane Nemaca 12 pripadnika pokreta Draže Mihailovića.

4. decembra
Srbija: u Beogradu streljano 8 Mihailovićevih pristalica.

5. decembra
Srbija: Delovi jedne bande Draže Mihailovića uništeni: Ubijeno 20 ustanika. Sopstveni gubici: 6 poginulih.

7. decembar
Srbija: Uhapšeno 11 pristalica Draže Mihailovića i 9 komunista. Svi su streljani. Nemačke specijalne jedinice uhvatile poznatog vođu pripadnika pokreta Draže Mihailovića, kao i tri njegova pratioca. Nakon što su preslušani, svi su streljani.

Hrvatska: naše snage povratile Jajce. Neprijatelj pružio žestoki otpor. Naši gubici: 14 poginulih. Pojava bandi u neposrednoj blizini Zagreba. Opet sabotaža na železničkoj saobraćajnici Zagreb-Beograd, kod Broda.

10. decembar
Srbija: Nemci streljali 9 Mihailovićevih pristalica
Hrvatska: borbe između četnika i komunista na prostoru 25 km. jugoistočno od Tuzle. Sabotaža na glavnoj železničkoj pruzi Zagreb-Beograd, nedaleko od Siska.

11. decembar 1942.
Srbija: streljano 12 pristalica pokreta Draže Mihailovića.
Hrvatska: Zapadna Bosna. Napad jakih neprijateljskih snaga na Sanski Most.

12. decembar
Srbija: Uhapšeno 26 pripadnika obaveštajnog štaba Draže Mihailovića, koji su nakon saslušanja - streljani.

16. decembar
Srbija: streljano 60 pristalica Draže Mihailovića. Zajednička akcija čišćenje nemačkih i bugarskih vojnih jedinica 30 km. nedaleko od Kraljeva.
Hrvatska; odbijen novi napad neprijatelja kod Sanskog Mosta. Kod Bjelovara minirana pruga.

18. decembar 1942.
Hitler je italijanskom ministru spoljnih poslova izjavio da "svi četnici treba da se unište i da se protiv njih treba boriti najbrutalnijim sredstvima".

25. decembar
Srbija: U Mladenovcu na ulici teško ranjena dva nemačka oficira od strane jedne pripadnice komunističke partije, koja je u begu izvršila samoubistvo. Kao taoci streljano je 50 osumnjičenih komunista. Pruga Beograd - Solun, kod Mladenovca oštećena i zatvorena za saobraćaj verovatno 24 časa.

29. decembar 1942.
Srbija: Šef obaveštajne službe Draže Mihailovića sa četiri ustanika uhvaćen i nakon saslušanja - svi su streljani.

1943.
"Ratni dnevnik vrhovne komande Vermahta", knjiga 5. i 6., od januara 1943. do 31. decembra 1943; sastavio i objasnio: Valter Hubač, str. 1661.

27. januar
Nemački poslanik u Zagrebu, Kasche (Kaše) izrazio je svoju zabrinutost zbog stanja na području rudnika boksita, kod Mostara i upozorio je na četničku opasnost. Naš oficir za vezu, međutim, tvrdi da je stanje kod Mostara sasvim mirno i da tamo ne preti opasnost od komunista, pošto to područje pripada interesnoj sferi četnika. Naša komanda za Jugoistok predlaže, da se u pogledu četnika, malo sačeka, jer je general Roata emocionalno jako vezan za četnike i tek kada dođe na njegovo mesto neki drugi general, može da se očekuje odlučnija akcija Italijana protiv četnika.

28. januar
Vrhovni komandant Jugoistok ("OB Sudost") javlja, da će operacija "Vajs 1", što se nemačke strane tiče, biti okončana između 10. i 15. februara 1943. S obzirom na snagu neprijateljskih napada biće potrebno odmah, bez dugog predaha, započeti sa operacijom "Vajs 2" i "Vajs 3", tako da i one budu završene krajem marta. Operaciju "Vajs 2" vodiće Nemci, a operacijom "Vajs 3" komandovaće Italijani, koji istovremeno nameravaju da sprovedu akciju razoružavanja četnika, na čemu je posebna insistirala nemačka strana.

31. januar 1943.
Istočni front: i pored herojske odbrane na južnom delu Staljingradskog obruča nastupio kolaps, prestao svaki otpor. Na severnom delu odbrana se još drži. Komanda javlja, da su u skladu sa naredbom, vojnici spremni do poslednjeg čoveka.

2. februar 1943.
Istočni front: u Staljingradu u 08:14 prestao i poslednji nemački otpor.

4. februar
Sastanak nemačkih i italijanskih komandanata u vezi operacije "Vajs 1". Obe strane slažu se, da Hrvati nisu sposobni da sami održavaju red u svojoj državi. Italijanski general Roata usprotivio se nemačkom predlogu da Italijani razoružaju četnike, koji imaju oko 19.000 boraca.
Priredio: Nikola Živković

Mobilisanje folksdojčera
Oni su Nemcima u početku bili potrebni kao prevodioci

13. februar 1943.
Vrhovna nemačka komanda za Jugoistok prenosi obaveštenje srpskog majora Ostojića, koji je šef u Mihailovićevom štabu, a sve to dokazuje Dražino neprijateljsko osećanje prema Nemcima i Italijanima, ali jasno govori i o njegovim antikomunističkim namerama.

Hrvatska: Kod Mostara, u predelu gde su nalazišta boksita, stanje se pogoršalo, jer su komunisti zauzeli - 9. februara 1943. - Imotski i Posušje. Italijanska divizija "Murge" odbila je da Hrvatima pruži podršku. Nalazište boksita, zapadno od Mostara, pokrivaju 10 odsto nemačkih potreba i četvrtinu hrvatskih.

13. februar
Vermaht napravio jedan koncept, koji je trebalo da posluži Hitleru pri sastavljanju pisama Musoliniju. U njemu se govori o opasnosti i Titove organizacije i Mihailovićevog otpora.

14. februar
Na osnovu informacija i žalbi, da su nemačke trupe na ruskom frontu sa prezirom postupale prema pripadnicima italijanske, rumunske i mađarske vojske, Hitler je izdao naredbu, da mora da se neguje drugarstvo prema nemačkim saveznicima: "Prema njima mora da postupamo korektno".
Hitler je izdao naređenje, da se krene u ofanzivu protiv Mihailovićevih snaga, nakon što je uništena Titova organizacija.

15. februar
Nemački general u Hrvatskoj javlja, da mu je predstavnik Esesa saopštio, da je dobio zadatak da Folksdojčere mobiliše za nemačku vojsku, a posebno za sve utvrdi, koliko ih je potrbno za prevođenje. Na osnovu saopštenja nemačkog poslanstva u Zagrebu takođe treba da se raspiše konkurs za hrvatske dobrovoljce koji bi služili u esesovskim jedinicama, ali za to još nisu zatražili dozvolu od hrvatske vlade. Nemački general u Zagrebu, Horst fon Glajzenau odbio je predlog da se Hrvati primaju u esesovske jedinice, jer to smeta izgradnji hrvatske armije. Umesto toga on predlaže da se ustaške jedinice školuju od strane esesovaca.

18. februar
Okončan je prvi deo operacije "Vajs". Jedinice su dobile odmor. Naši ukupni gubici: 13 oficira i 322 vojnika, dok se 101 vodi kao nestali. Neprijateljski gubici: 6521 ubijena i 2010 zarobljeno.

23. februara
Nemački general, koji se nalazi u glavnom štabu italijanske armije, javio je da su uspeli da uhvate 12 radio poruka, koje je poslao Mihailović. Poruke su uspešno dešifrovane.

25. februara
Uputili smo izveštaj Musoliniju, koji sadrži brojne šifrovane radio poruke Mihailovića i njegovih komandanata i koje dokazuju da četnici iz Crne Gore i Hercegovine usko sarađuju sa Mihailovićem.

26. februar
U Rimu nemačka delegacija, na čelu sa ministrom spoljnih poslova Trećeg Rajha, vodila razgovore sa Italijanima. Primio ih je i Duče. Prisutan je bio i general-pukovnik Ambrozio. Nemačka strana je naglasila, nakon što se završi operacija protiv komunista ("Vajs 2" i "Vajs 3"), da se krene protiv četničkog pokreta i da se zajedničkim nemačko-italijanskim snagama čitav Mihailovićev pokret uništi. U vezi ovog predloga, Duče je dao svoju punu podršku.

27. februar
U Rimu nastavljeni nemačko-italijanski razgovori i to sa italijanskim generalom Ambrozijom i Kostelanom. Iz razgovora je postalo jasno da Italijani nisu spremni da u potpunosti podrže akciju protiv četnika, premda su juče, u prisutnosti Musolinija, obećali. General Ambrozio je kazao, da za sada nemaju dovoljno snage da razoružaju četnike.

28. februara 1943.
Uništenje četnika jednako je tako važno kao i uništenje komunista. Četničko pitanje postalo je, u međuvremenu, naročito hitno, jer su se nemačke vojne jedinice u okolini Mostara po prvi put sukobile sa četničkim jedinicama koje su došle iz Crne Gore. Četnici Crne Gore i Hercegovine vode kod Italijana snažnu propagandu protiv Nemaca i Hrvata.

U Mostaru stanovništvo je uznemireno zbog neaktivnosti lokalnih vojnih lasti prema četnicima i komunistima.

Vermaht je obavestio italijansku vrhovnu komandu o strogoj naredbi Hitlera, koja kaže i ovo: 1. Nemačke trupe treba da ostanu kod Mostara, u blizini nalazišta boksita, i to tako dugo, dok rudnik boksita ne započne sa nesmetanim radom; 2. Da se konačno napadne centar Mihailovićevog pokreta i uništi. Ako za tu akciju italijanske snage ne stoje na raspolaganju, da se ona sprovede smo od nemačkih trupa, a možda i u saradnji s bugarskim i hrvatskim pojačanjima.

1. mart
Vrhovna komanda Jugoistok javlja da je u Srbiji došlo do formiranja jednog muslimanskog bataljona.

4. mart
Četnici osvojili Drežnicu, blizu Mostara.

9. mart
Duče poslao pismo Hitleru, u kome zastupa mišljenje da su četnici i partizani neprijatelji Osovine. O tome je razgovarao i sa nemačkim ministrom spoljnih poslova. Priznaje da su Italijani do sada naoružali nekoliko hiljada četnika za gerilski rat protiv komunista i oni su se do sada energično borili protiv partizana. Ali, sada je Duče izdao energičnu naredbu, da se četnicima više ne daje oružje i da njih, nakon što se partizani poraze, treba razoružati. Na osnovu poslednjih vesti, na prostoru gornje Neretve Nemci su takođe stupili u kontakt sa četnicima i ostavili im patrone i ručne granate.

14. mart
Vrhovna komanda za Jugoistok javlja o svojim namerama da započne sa operacijom "Švarc", ali koja ne može da započne pre početka maja. U toj operaciji treba da učestvuju: Eses-divizija "Princ Eugen", 718. lovačka divizija, 369. hrvatska divizija, 2. i 3. hrvatska brdska divizija, prva brdska divizija, delovi 704 lovačke divizije i delovi bugarskog okupacionog korpusa.

Plan predviđa, da u toj operaciji učestvuje što je moguće manje italijanskih vojnih jedinica. Razmatra se da se 24 časa pre početka operacije "Švarc" zatraži od četnika da predaju oružje i, pošto se očekuje, da četnici odbiju ovaj predlog, da se odmah započne koncentrisani napad protiv Mihailovića i njegovih pristalica. Pre početka operacije planira s vazdušni napad protiv glavnog štaba Draže Mihailovića.
Priredio: Nikola Živković

Sukob četnika i komunista u Kninu
Na obe strane bilo je 140 ubijenih i 40 zarobljenih

19. mart 1943.
Vrhovna komanda Jugoistok saopštava Berlinu, opširnije, u vezi formiranja muslimanskog bataljona u Srbiji i kaže, da je reč o dobrovoljcima, koji su podeljeni u 4 odreda, svaki ima snagu od oko 170 boraca i smešteni su u Novom Pazaru i Kosovskoj Mitrovici.

26. mart
Vrhovna komanda Vermahta javlja, da odbija predlog komande Jugoistoka u vezi formiranja muslimanskog bataljona u Novom Pazaru i Mitrovici, jer svi muslimanski dobrovoljci treba da budu obuhvaćeni u eses-Bošnjačku diviziju.

Vrhovna komanda javlja komandi za Jugoistok, da je Hitler odobrio operaciju "Švarc". Važno je da se, nakon uništenja Tita, uništi i Mihailovićev pokret. Pošto se zna za bliske veze Mihailovića s italijanskim vojnim snagama, Hitler posebno naglašava da se najoštrije pazi na to da se nemačke prave namere prema četnicima skrivaju.

1. april
Hrvatska: Na prostoru severno od Knina došlo je do borbe između četnika i komunista. Na obe strane bilo je 140 ubijenih i 40 zarobljenih. Sukobi između komunista i četnika nastavljaju se i kod Foče. Na obe strane ima velikih gubitaka. Sprečeno je povlačenje komunista preko Drine, na istok.
Srbija: 20 km jugozapadno od Užica napadnuta Nedićeva Srpska straža od strane bandi Draže Mihailovića.

6. april
Hrvatska: Moslavačka gora (60 km istočno od Zagreba) primećena je banda od 600 ljudi, kako je prešla glavnu prugu i povukla se na zapad, u šumu Žutica.

Banda u jačini od 200 ljudi nedaleko Sremske Mitrovice krenula je na jug. U potragu za njima krenule su naše specijalne jedinice.
Pojavila se komunistička grupa 10 km severno od Ogulina.

10 km od Bosanskog Novog razbijen neprijatelj u jačini od 2 bataljona. Ubijeno je 33 neprijateljska vojnika, a 16 ih je zarobljeno.
Severozapadno od Otočca pojavile su se dve neprijateljske brigade i borba se nastavlja.

Dejstvovalo je i italijansko ratno vazduhoplovstvo.
Borbe su vođene 10 km zapadno od Knina. Neprijatelj je imao 10 mrtvih.

Srbija: U Beogradu ubijeno 40 komunista i pripadnika Draže Mihailovića u znak odmazde. Na prostoru Ivanjice i Uvca pristalice Mihailovića započele su akciju prisilne regrutacije.

14. april
Hrvatska: na prostoru severno od Rume u borbama sa banditima predalo se 5 Hrvata, a neprijatelju je palo u ruke 15 pušaka, jedan mitraljez i oko 1000 metaka.
Pojačane sabotaže na lokalnim prugama kod Virovitice, Podravske Slatine, Daruvara i Bjelovara.

Prepadi na vozove, u kojima je nestalo više putnika, a među njima i dva nemačka vojnika.
Uhapšeno 21 osoba kao taoci. Jedinice tragaju za banditima. Kod Novske zarobljeno 29 hrvatskih vojnika. Na području Papuka neprijatelju palo u ruke 273 puške, 6 pištolja, 17 771 puščanih metaka, 110 ručnih granata, 158 granata, 48 kg eksploziva, 19 poljskih kuhinja, veći broj stoke, nekoliko magacina hrane.

114 divizija u borbama sa neprijateljem kod Bosanskog Petrovca ubila 27 neprijateljskih pobunjenika.
369 divizija vodi operaciju protiv četnika na planini Ozren (15 km severno od Sarajeva).

Neprijateljski gubici: 27 ubijenih i 14 ranjenih. Sopstveni gubici: 8 mrtvih i 14 ranjenih. Komunisti su ponovo osvojili Nevesinje.
Četnici su razbijeni kod Gackog i pobegli u pravcu Nikšića.

17. april
Hrvatska: u okviru akcije čišćenja terena na planini Papuk hrvatske jedinice naišle su na jakog neprijatelja. Nakon što im je stiglo pojačanje, uspeli su da oslobode 200 zarobljenih Hrvata. Borbe još traju.

Hrvatske jedinice takođe su vodile borbe na Petrovoj gori i neprijatelj je imao 13 mrtvih. 369 divizija završila operaciju na planini Ozren. Pošto je teren veoma nepovoljan za vojne operacije, manjim četničkim grupama pošlo je za rukom, da se povuku prema jugoistoku. Četnička sela i uporišta na Ozrenu su potpuno uništena.
Srbija: u okviru akcije odmazde streljano 80 komunista.

18. april
Hrvatska: još jednom se potvrdilo da hrvatske trupe, u ponovljenim sukobima sa ustanicima, poseduju slab moral i nisku borbenu vrednost. Prilikom borbi oko područja Papuka hrvatski gubici iznose: 10 mrtvih, 223 nestala.

Komanda nemačkih trupa u Hrvatskoj javlja: prilikom prepada na jednu hrvatsku jedinicu, koja je osiguravala prugu kod Bosanskog Novog, predalo se 42 Hrvata sa oružjem.
Južo od Bjeljine jedna hrvatska vojna jedinica napadnuta je od strane komunista. Zarobljeno je 180 Hrvata.

Potvrđena je vest, da se četnička kolona, iz pravca jugoistoka, kreće ka Foči. Komunisti su zapalili Čajniče.

19. april
Hrvatska: komunisti sprovode oko Podravske Slatine nasilnu regrutaciju i pljačkaju okolna sela. 114 divizija završila čišćenje terena na Petrovoj gori. Neprijatelj imao 14 mrtvih.
Italijanska okupaciona zona: 10 km od Foče vode se borbe između četnika i komunista.

20. april
Hrvatska: voz na pruzi Sarajevo - Brod (65 km daleko od Sarajeva) napadnut od četnika.
Ital okup. zona: borbe između četnika i komunista ne prestaju (25 km južno od Gackog). Kod Trnova (južno od Sarajeva) komunisti pljačkaju seljake.

21. april
Hrvatska: primećene neprijateljske grupe na prostoru Većina (21 km jugoistočno od Virovitice). Ovo se isto odnosi i na prostor Bjelovara i Koprivnice.
Priredio: Nikola Živković

Borba za Foču
Nemačke trupe kod Foče razoružale sto četnika

Italalijanska okupaciona zona: nastavljaju se borbe četnika protiv komunista na prostoru Nevesinja. Komunisti imaju veće gubitke. Kod Gacka komunisti potukli četnike i zauzeli Šavnik. Vođa četničkih jedinica kod Foče namerava da svoje jedinice povuče, kako bi branio Kolašin.

22. april 1943.
Hrvatska: 369 divizija javlja da su primećene jače četničke grupe istočno od Zenice.
Italijanska okupaciona zona: prema informacijama italijanskog obaveštajnog centra, Tito je u Otočcu. Borbe između četnika i komunista kod Nevesinja se nastavljaju. Četnici se povlače sa položaja kod Foče i kreću se u pravcu Kolašina.

23. april
Hrvatska: na prostoru Broda, Našica, i Virovitice registrovane jače komunističke grupe.
Ital. okupaciona zona: i dalje su u toku borbe između komunista i četnika na području jugoistočne Hercegovine.

24. april
Hrvatska: komunisti pljačkaju i nasilno sprovode regrutaciju na prostoru zapadno od Osijeka i Moslavačke gore.
Srbija: Nije registrovana aktivnost bandi. Trojica vodećih ljudi Draže Mihailovića streljana.

25. april
Hrvatska: u Sremu zabeležene pojedinačne komunističke pljačke. 369 divizija javlja, da su četnici izvršili prepad na kolonu hrvatskih radnika; sto hrvatskih vojnika, koji su trebali da se brinu za bezbednost, zatajili su.
Srbija: kod Požarevca ubijena 4 nemačka vojnika i 12 policajaca Milana Nedića.

26. april
369 divizija javlja, da sprovodi operaciju na Ozrenu, ali da su četnici uspeli da umaknu i da se ponovo sakupe na prostoru 40 km severozapadno od Sarajeva.
Ital. okupaciona zona: italijanske trupe kod Pljevalja potisnule komuniste prema jugozapadu.

27. april
Hrvatska: SS-divizija očistila Glamoč. Kod Gospića noćno hrvatski napad na neprijateljske položaje bio je odbijen.
Crna Gora: primećena skupina naoružanih komunista delimično i u italijanskim uniformama. Kod Nikšića u toku je italijanska operacija protiv komunista.

28. april
Hrvatska: četnici sa prostora Knina zauzeli u borbama Bosansko Grahovo

29. april
Hrvatska: na prostoru oko Požege i Daruvara nastavlja se komunistička pljačka.
Srbija: više uspešnih borbi sa manjim lokalnim komunističkim i četničkim grupama.

30. april
Hrvatska: neprijateljske snage pojačale obruč oko hrvatskog garnizona u Gospiću. Italijanske trupe, koje se nalaze 18 km zapadno od Gospića, ne nameravaju da priteknu u pomoć.
Srbija: Nemačke jedinice zauzele Sjenicu i Prijepolje. Nemačke trupe bez orbe razoružale četničke grupe u Novoj Varoši. Nađeno pismo italijanskog oficira iz Sjenice, koje je upućeno jednom četničkom vođi. Sadržaj pisma: "Nije sigurno, da li će Nemci doći. U svakom slučaju spremajte kofere."

1. maj
Hrvatska: na osnovu poslednjih izveštaja Hrvati su izgubili bitku sa nadmoćnijim neprijateljskim snagama na planini Papuk Italijanska okupaciona zona: Hrvatska i italijanske jedinice zapadno od Gospića povukle su se u Karlobag pred udarima neprijatelja. Hrvatskoj molbi, koja je upućena italijanskim snagama, da im prepusti teško naoružanje, nije udovoljeno. Hrvatska vojna misija hitno moli nemačku pomoć. Za sada im se ne može pomoći. Postoji namera, da se Foča što je pre moguće zauzme uz pomoć nemačkih snaga.

Srbija: nemački puk 724 i delovi puka "Brandenburg" upotrebljeni su pri zauzimanju Nove Varoši, Bistrice, Prijepolja, Brodareva i Sjenice. Podržali su muslimansko stanovništvo. Stanovništvo Sjenice (takođe u većini muslimani) dočekalo nas je neočekivano hladno.

2. maj
Jugoistok: Hrvatska: napadnuta jedna hrvatska policijska stanica, severno od Rume. Zarobljeno 11 policajaca sa oružjem.
Srbija: nema posebnih događaja.

3. maj
Italijansko-četničke jedinice, nakon što je slomljen otpor neprijatelja, ušle su u Gacko.

4. maj
Hrvatska: na prostoru Samarica (Banija) napadnuta jedna nemačka jedinica i u toj akciji ubijeno je 6 nemačkih vojnika i 20 ranjeno.
Italijanska okupaciona zona: borbe na potezu Gacko-Nevesinje između četnika i komunista i dalje traju.
Crna Gora: borbe između četnika i komunista. Italijanska artiljerija daje podršku četnicima.

5. maj
Nemačke trupe kod Foče, - uprkos protivljenju Italijana, - razoružale sto četnika.

6. maj
Afrika: Nemačka 5. tenkovska armija, Bizerta, Tunis: jaki napadi neprijatelja i dalje traju... naše rezerve goriva i municije su pri kraju. Vazdušna nadmoćnost neprijatelja jeste apsolutna.

7. maj
Afrika: neprijatelju je pošlo za rukom, da probije našu odranu zapadno od Bizerte, Tunis i da uđe u grad.
Srbija: U Beogradu streljano 50 taoca.

8. maj
Srbija: kod Žagubice zarobljena grupa naoružanih četnika.
Hrvatska: Jedna hrvatska jedinica kod Vočina (Podravska Slatina) našla se u snažnom neprijateljskom obruču.

9. maj
Afrika: 5. tenkovska armija, nakon hrabre borbe i herojskog otpora, prestala je da postoji. Njen poslednji pozdrav glasio je: "U vernom ispunjavanju dužnosti poslednji borci 5. tenkovske armije pozdravljaju otadžbinu i našeg Firera. Da živi Velika Nemačka".
Hrvatska: Hrvatske vojne snage (telesna garda Poglavnika), koje su krenule iz Slatine ka Vočinu, odbijene.
Srbija: jugozapadno od Trestenika nađeno skrovište pristalica Draže Mihailovića. Ubijena 2 četnika i 4 zarobljena. Pronađene veće količine oružja, municije, radiostanica i dokumenti.
Priredio: Nikola Živković