Svetinja kulturnog nasleđa načeta vremenom
Spasavanje manastira Bođani
Autor: Slobodan Mirić | 10.01.2009. - 05:00




Legenda pamti da je Bogdan, trgovac iz Dalmacije, na jednom od svojih putovanja do Pešte naglo oslepeo i tako bolan, na povratku kući, umio se na česmi u nekom selu kraj Dunava u Bačkoj. Voda je bila blagotvorna i čovek nenadano progleda. 

Srpski velmoža Dmitar Jakšić, po molbi Bogdanovoj, isposluje mu dozvolu od ugarskog kralja Matije Korvina da na tom mestu izgradi manastir 1478. godine. Manastir po Bogdanu dobi ime Bođani.
Povest manastira Bođani kod Bača sa crkvom Vavedenja Presvete Bogorodice ispisana je istinski tragičnim stranicama jer je dvaput nestajao u ognju ratova, a bratstvo mu je bežalo, da bi nicao opet iz pepela. Bođanska svetinja za savremenike ima najmanje dva simbola. Prvo simbolično značenje je u srpskoj evropskoj samosvojnosti i drugo je što ovaj hram Evropa prepoznaje kao deo same sebe.
Jer ovde su srpski umetnici iz Vojvodine, svega tridesetak godina posle velike seobe pod Arsenijem III Čarnijevićem, počeli proces raskidanja s tradicionalnim umetničkim nasleđem vizantijskih slikara zografa. U živopisu manastira Bođana 1737. majstor Žefarović slika po ugledu na evropski barok i najavljuje rođenje jedne nove slikarske epohe u Srba.
„Bođanski živopis izveo je slikar od mašte i temperamenta, koji teži novom, ličnom i ekspresivnom. Crkva u Bođanima jeste jedno od mesta gde se rodilo naše moderno slikarstvo”, ocenio je akademik Dejan Medaković.
Manastir je dvaput rušen i obnavljan. Sadašnje zdanje je podignuto 1721. godine o trošku Mihajla Temišvarlije iz Segedina, a 1737. godine živopisao ga je slikar, bakrorezac i književnik Hristifor Žefarović. Ikonostas iz 1748. godine je rad nepoznatog slikara.

 


- Stanje zidnog slikarstva manastirske crkve Vavedenja Presvete Bogorodice danas je alarmantno i može se govoriti o njegovom propadanju i nestanku pred našim očima. Zadatak je da se izvrši konzervatorska dijagnostika i sanacija vlage i da zatim svoj posao rade slikari konzervatori, da bi se tako produžio život ovog jedinstvenog nasleđa. Opsežna ispitivanja su vršena i ranije, ali nisu dala rezultate - kaže Slavica Vujović, arhitekta iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu.
U program spasavanja manastira Bođani uključeni su znalci i institucije iz Srbije i Italije, a traži se uključivanje i novih stručnjaka iz EU. Projekat finansiraju AP Vojvodina i Vlada Srbije, a Italija je uključena preko Teritorijalnog pakta za zapošljavanje.
Antonio Roteli, agent za razvoj iz udruženja „Alto Beliče Korleoneze” iz Palerma, impresioniran je „novom planetom koju je otkrio” i smatra da je po­­­­trebna široka evropska saradnja najrazličitijih institucija kako bi kulturnu baštinu posmatrali kao deo šireg konteksta, ali i dela razvoja lokalne zajednice.
Vlaga je preteći ušla duboko u zidove bođanskog zdanja, ali se i povratila nada u njegov spas na mestu gde je oslepeli Bogdan progledao umivši oči na česmi koja se i dalje štedljivo nudi u tankom mlazu.

Izvor: Blic