Severnoamerički savez

Severnoamerički savez (1778-1787) predstavljao je konfederaciju pobunjenih severnoameričkih kolonija Velike Britanije, koja prethodi formiranju prve prave federacije u svetu - Sjedinjenih Američkih Država.

Formiranje

Formiranju ove konfederacije prethodi poznata borba kolonija za nezavisnost, predvođena generalom i budućim predsednikom Džordžom Vašingtonom. Složne u naporima da ostvare nezavisnost, kolonije su formirale zajednički Kongres (sa mestom zasedanja u Filadelfiji) i Kontinentalnu armiju - koja je vodila rat protiv Britanije. Već 1776. godine, iste godine kada je doneta čuvena Deklaracija nezavisnosti, pojavila se potreba da se odnosi kolonija i Kongresa formalno urede. Pokazalo se da to nije bio nimalo lak proces. Različita shvatanja i težnje kolonija rezultirale su tako da je Ugovor o konfederaciji i stalnoj uniji , kojim je stvoren Severnoamerički savez, usvojen u Kongresu tek krajem 1777. godine. Proces ratifikacije teksta od svih članica potrajaće pune tri godine - sve do 1780. godine.

Ovim dokumentom je u potpunosti obuhvaćeno institucionalno uređenje konfederacije. Sadržao je trinaest članova, zaključak i deo za potpise delegata.

Uređenje

Zanimljivo je reći da se prvim članom ustanovljava naziv Sjedinjene Američke Države. To je zapravo bio formalni naziv ove konfederacije ali se naziv Severnoamerički savez upotrebljava u literaturi - da bi se izbeglo mešanje sa današnjimfederalnim Sjedinjenim Američkim državama, koje su po karakteristikama uređenja drugačije.

Ugovor o konfederaciji i stalnoj uniji kao cilj saveza označava zajedničku odbranu, osiguranje sloboda članica saveza i postizanje zajedničkog i uzajamnog blagostanja. Ustanovljava se potpuna sloboda protoka ljudi i roba između članica, uz obavezu ektradicije počinilaca krivičnih dela koji bi prebegli iz jedne u drugu članicu.

Zajednički, centralni zakonodavni organ je Kongres u kome svaka od članica ima jedan glas i pravo da delegira između 2 i 7 delegata. Strogo se ograničava spoljna politika članica i pravo na vođenje rata i praktično ova ovlašćenja se prenose na Kongres. U oblasti vojske, utvrđuje se mešoviti princip, gde sve činove iznad pukovnika dodeljuje Kongres, a ispod ovog nivoa zakonodavna tela država-članica.

U oblasti finansiranja konfederacije ustanovljava se obaveza država-članica da je finansiraju, u skladu sa sopstvenim bogatstvom. Kao izričita ovlašćenja centralne vlasti navode se pravo na objavu rata, određivanje zvaničnih mera i jedinica, uključujući i novčane, i pravo Kongresa da bude krajnja sudska instanca u sporovima država. Predviđa se da prijem nove članice mora odobriti najmanje devet država-članica, uz izuzetak Kanade, kojoj se odmah odobrava članstvo ukoliko ga zatraži - ali Kanada to nije učinila. Tu je još i odredba kojom se prihvataju svi ratni dugovi Kongresa (napravljeni pre donošenja Ugovora) i priznaju za dugove Konfederacije.

Poslednja i vrlo zanimljiva odredba kaže da se odredbe ovog ugovora smatraju trajnim i da se mogu menjati isključivo uz saglasnost zakonodavnih tela svih država-članica.

Praksa

Ovaj savez će postojati sve do donošenja američkog Ustava 1787. godine. U praksi se pokazalo da je savez ispunio svoje ciljeve u pogledu jedinstvenog predstavljanja država-članica prema svetu, da je postignut veći stepen jedinstva članica neophodan za revolucionarnu borbu. Pozitivna iskustva ovog saveza biće od velike koristi u političkom životu i odnosima u kasnijoj federaciji. Od dalekosežnijih odluka Kongresa, koje su sprovedene, pominju se one kojima su se države-članice odrekle pretenzija prema teritorijama na zapadu, čime je otvoren put kolonizaciji i kasnije formiranju novih država.

Kao mane saveza u praksi, navode se pre svega finansijski problemi. Kongres je imao pravo da traži od članica sredstva, ali nije imao nikakvih instrumenata da ih natera na ispunjavanje obaveza, što je ne tako retko Kontinentalnu armiju dovodilo u nezavidan finansijski položaj. U pogledu sudske vlasti, ovlašćenja Kongresa su bila nedorečena, tako da su mnogi sporovi između država tinjali godinama. Generalno gledano, osnovni nedostatak je bio taj što je Kongres donosio odluke, ali nije imao instrumente da ih sprovede. To je karakterističan problem konfederacija.

Ciljevi ove konfederalne tvorevine prilično su široko definisani, ali je i iz redosleda nabrajanja i iz istorijskih okolnosti jasno da su bili prevashodno odbrambeni.

Kao razlozi osnivanja ističu se i istorijski. Ne samo da su kolonije imale svoje odvojene istorije, nego su imale i istorijski animozitet prema jakoj centralnoj vlasti, kao posledicu britanske kolonijalne uprave. Etnički razlozi nisu bili zanemarljivi jer se prepliću sa istorijskim. Svest o jednoj, američkoj naciji još nije bila toliko jaka. I geografski i privredni razlozi su odigrali ulogu, jer su se kolonije u tom pogledu veoma razlikovale, što je logična posledica velike teritorije konfederacije.

Sa stanovišta suprematije federalne vlasti, vidimo da ona nije uspostavljena u potrebnom obimu. I pored nesumnjive suprematije u određenim poslovima, poput inostranih poslova, centralnu vlast je praktično nemoćnom činio nedostatak adekvatnih organa sa jurisdikcijom na čitavoj teritoriji za sprovođenje svih odluka Kongresa. Ostavljanje izvršenja odluka u domenu članica pokazao se kao veliki problem konfederacija uopšte, i ovde se ispoljio u dosta slučajeva.

Participacija konstituensa je bila zagarantovana, kao i njihova jednakost. Bio je to nehotični ali dobar preduslov za buduću federaciju. Načelo jednog glasa stavljalo je članice u jednak položaj što je za njih bilo vrlo značajno, a kao refleksija toga ostaće načelo jednakosti u sadašnjem Senatu SAD.

Autonomija država članica bila je daleko iznad one koju imaju u federacijama što je, uz nedostatak jurisdikcije centralnog organa, najviše uticalo na konfederalni karakter ove zajednice. Države članice imale su velika, suverena ovlašćenja u pogledu zakonodavstva a delimično i vojske. Sama činjenica da su članice bile u poziciji da se sa centralnom vlašću pogađaju i cenjkaju oko iznosa poreza za Konfederaciju, što se u praksi dešavalo, jasno govori o tome koliki su visok stepen samostalnosti uživale države-članice.

Izvor: Wikipedia