Psihoanaliza :: Religija ~ Filozofija ~ Sociologija

Psihoanaliza je metod psihološkog pretraživanja koji ima za cilj da dokuči podsvjesno značenje ljudskog ponašanja, a čije se osnove nalaze u psihološkom životu koji je formulisao Frojd.

Edipov kompleks
Edipov kompleks je skup ljubavnih i neprijateljskih osjećanja koje svako dijete osjeća prema roditeljima (seksualna naklonost ka roditelju suprotnog pola i mržnja prema roditelju istog pola koji se doživljava kao suparnik).Normalni ishod Edipovog kompleksa je identifikacija sa roditeljem istig pola.
Mit o Edipu
Edip, heroj iz grčke mitologije, sin Laja, kralja Tebe i Jokaste.Prorokovano je da će ubiti svog oca i oženiti se sa majkom.Jednog dana posjetio ga je prorok sa Delfa i savjetovao mu da bježi kako bi izbjegao nesreću o kojoj je davno Laj bio obavješten.Na putu prema Tebi posvađao se sa jednim putnikom i ubio ga: to je bio njegov otac.Zatim je otišao u Tebu gdje je Sfinga terorisala stanovništvo i proždirala prolaznike koji nisu znali da riješe njene zagonetke.Edip, pošto je znao odgovor, poslao je Sfingu u smrt.Stanovnici Tebe su ga proglasili kraljem i dali mu Jokastu za ženu.Prema Sofoklu, kada je Edip saznao da je počinio incest kao što je prorokovano, iskopao je sebi oči i u pratnji kćerke Antigone lutao je po svijetu, a zatim se zaustavio na Kolonu gdje je i umro.
Principi psihoanalize

Velike frojdovske hipoteze
Psihoanaliza polazi od postulata po kojem sve što se odvija u snovima, nosi u sebi dimenziju koja ne izbija na površinu.To je podsvijest, rezultat niza događaja koji su se desili u ranom djetinjstvu, a možda čak i ranije, u neposrednoj sprezi sa razvojem seksualnosti u širokom smislu, prvo kroz oralnu i analnu fazu razvoja.Ti slučajevi su cenzurisani.Oko treće godine dijete otkriva razliku među polovima.Ono, dakle, proživljava u tim prvim godinama ključne događaje, koji se možda nikad nisu realno desili, ali koji dotiču njegovu svijest: predstava koitusa (lat.coire, ići zajedno;sparivanje mužijaka i ženke, kod životinjskih vrsta i kod čovjeka) i kastracija (odstranjenje ili uništenje reproduktivnog organa, kod bilo kog pola).Za malog dječka, u pitanju je pretnja odsjecanjem polnog organa kao kaznom za njegovu masturbaciju, koja je za njega normalno pražnjenje edipovske požude.Za malu djevojčicu, saznanje o "onome što joj nedostaje" vodi je ka želji za penisom, odnosno od seksualnosti ka želji da ima dijete od svog oca, što je zapravo uvod u normalan razvoj heteroseksualnosti.Po Žaku Lakanu, kastracija je zamišljeni događaj koji povlači za sobom potčinjavanje subjekta simbolu, odnosno govoru.Putem govora prepliću se denominacije srodstva i zabrana.Za malog dječaka, društvene zabrane, čak i neformulisane, su u korjrnu potiskivanja predstava vezanih za seksualnost u podsvijesti, koja će biti ispunjena značajnim energetskim nabojem.Ono što je bilo potisnuto teži uvijek da se vrati u obliku simptoma (grč. sumptoma, koincidencija; subjektivni fenomen koji otkriva funkcionalni poremećaj ili povredu), lapsusa (lat. lapsus, klizanje; omaške učinjene pri govoru ili pri pisanju, koje podrazumjevaju brzu ispravku: Frojd smatra da lapsusi nastaju usled javljanja nesvjesnih želja), snova, itd.To je skup sukoba koje čine ljudsku ličnost.Frojd je osmislio dva opisa psihičkog aparata ("topika"): prvi, dijeli "ja" na podsvijest, predsvijest i svijest; drugi na Id, Ego i Superego.Edipov kompleks predstavlja fundamentalno otkriće, ljubomora koju dijete osjeća prema roditelju istog pola i nepriznata želja da ga eliminiše, a zatim zauzme njegovo mjesto.Taj sukob je u osnovi neuroza kada Edip ne pronalazi povoljan ishod, a nastaje kada se subjekt okreće ka drugim objektima.

Analitička seansa i osnovna pravila analize
Neuroze, ali takođe i neke druge psihičke napetosti koje su u osnovi lošeg zdravstvenog stanja odraslog subjekta, mogu da ga navedu da konsultuje stručnjaka za psihoanalizu i osobu koja je i sama bila podvrgnuta psihoanalizi i koja je samim tim u principu sposobna da sluša pacijenta sa psihičkim problemima.Tokom analitičke seanse, asocijacije pacijenta između iskazanih i proživljenih, a zaboravljenih elemenata, omogućavaju mu da vrati unazad tok procesa potiskivanja i da se izvuku na svjetlost dana nesvjesni događaji.Prvo i osnovno pravilo psihoanalize je slobodna asocijacija: pacijent je zamoljen da se opusti i da kaže sve što mu prolazi kroz glavu, čak i ono što bude smatrao nepotrebnim, nepodesnim ili čak glupim.Od njega se samo zahtjeva da ne zamaruje ili sputava nijednu misao, bila ona sramna ili mučna.Rekonstrukcija priče pacijenta, pomoću potisnutog sjećanja stvara uslove za nestanak simptoma.
Pa ipak, takav postupak se susreće sa dva problema: otporom i transferom ( Transfer je uticaj neke intelektualne ili fizičke aktivnosti na neku drugu koja joj slijedi, bilo da je mijenja u pozitivnom * pozitivni transfer* ili negativnom * negativni transfer* smislu). Pacijent ubrzo nakon početka seanse nije u stanju da pusti misao da slobodno teče: pruža otpor njihovom prizivanju.Uporedo sa tim dolazi do prenosa nježnih ili neprijateljskih osjećanja vezanih za samu analizu (ali ne obavezno i za analitičara).Otpor postaje tada izraz transfera: analiza tada zaista počinje sa uvođenjem u igru, u život pacijenta, ponavljanje, nekad već proživljenih situacija koje prevazilaze kako pacijenta, tako i psihoanalitičara.Da bi se kontrolisalo to ponavljanje, potrebno je da se slijede druga dva pravila: 1. Smatra se da treba uzeti u obzir sve što proističe iz same analize, jer sve čini dio simptoma na kojem pacijent mora da radi da bi ga se oslobodio tako što će postati svjestan njega; 2. Analitičar ima težak zadatak da dopusti ili ne dopusti transfer, odnosno analizu, pošto neke osobe nisu spremne da se tome podvrgnu.Odgovornost analitičara je u tome da mora da zna prepoznati u kojim situacijama on smatra da može da podrži transfer, što je ostavljeno njegovom prethodnom iskustvu i njegovoj intuiciji vezanoj za njegove lične procese nesvjesnog (kontra transfer).
Istorijat analitičkog pokreta

Nisu svi frojdovski koncepti odmah bili prihvaćeni od strane onih koji sebe smatraju pripadnicima psihoanalitičkog pokreta.
Od 1902, u Frojdovom stanu, srijedom sastaju se pripadnici jedne grupe ljekara da bi proučavali psihoanalizu.Ubrzo će se toj grupi pridružiti A. Adler, S. Blojer, a zatim i njegov asistent K. G. Jung, koji će ubrzo pokazati živo interesovanje za frojdovska otkrića.Jung prati Frojda na njegovom putovanju po SAD (1908.).Godine 1910, tokom drugog kongresa psihoanalize u Nirnbergu, osnovana je Internacionalna Psihoanalitička Asocijacija (IPA).U dva navrata došlo je do isključenja došlo je do isključenja iz članstva, čiji je inicijator bio sam Frojd, prvi put Adlera (1911.) i Junga (1913.) i drugi put Ranka (1924.) i Ferencija (1929.).Što se prvih isključenja tiče, razmimoilaženje je nastalo u vezi shvatanja značaja seksualnosti kao jedinog uzročnika u psihoanalizi; a što se tiče drugih, različitost pogleda je nastala u vezi sa praktičnim pitanjima, vezanim za teoriju regresije i traumatizma.Najvjerniji Frojdovi sljedbenici su K. Abraham u Berlinu i E. Džons u Londonu.Beč, Frojdov grad ostaje u centru pokreta kojem je V. Rajh pristupio 1920, sve dok nacizam nije primorao veliki broj psihoanalitičara da emigriraju, prije svega u SAD.U toj zemlji će se psihoanaliza najbolje ustoličiti, postajući sa H. Hartmanom ego - psihologija.
U socijalističkim zemljama, psihoanaliza je u potpunosti isključena kao buržoaska i reakcionarna nauka.U Velikoj Britaniji dolazi do značajnog teorijskog dostignuća: sa Melanijom Klajn načinjen je suštinski korak u teoriji preedipovskih stadijuma; radovi D. V. Vinikota, V. Bajona i D.Melcera uvrštavaju se u radove koji slijede rad M. Klajn omogućavajući prije svega pristup psihozama.U Francuskoj je bilo potrebno da se sčeka 1923. da bi se Frojdova djela prevela i 1926. da bi se osnovalo Psihoanalitičko društvo Pariza.Istorijat psihoanalitičkog pokreta je plodan po podjelama, od 1933, a pogotovo sa Žakom Lakanom, i od 1953. do 1981. i poslije toga.Danas u Francuskoj ne postoji ni jedan pravilnik profesije psihoanalitičara.
Sigmund Frojd

FROJD, Sigmund ( Freud Sidmund), austrijski ljekar (Frajberg, danas Pribor, Moravska, 1856 - London, 1939), utemeljivač psihoanalize.
Nakon Frojda, svijest predstavlja samo dio psihološkog života, čiji se drugi dio, odlučujući, nalazi u nesvjesnom.Frojd zasniva novu disciplinu, psihoanalizu i razvija novu koncepciju o čovjeku.
Obrazovanje
Potekao je iz jevrejske građanske porodice srednjeg staleža.Imao je samo četiri godine, kada se porodica nastanjuje u Beču.Poslije sjajnog školovanja, 1876. u laboratoriju fiziologa Brikea, gdje nastavlja istraživanja u vezi sa anatomskom patologijom i fiziologijom nervnog sistema kod čovjeka.Razvija prijateljstvo sa J. Brojerom, koji je od njega stariji četrnaest godina.Nakon studija medicine, 1883, stupa u psihijatrijsku službu.Zadužen za studiju o kokainu, otkriva, 1884, njegove analgetske odlike, predosjeća njegova anasteziološka svojstva i iskušava ga na sebi.Jedna mu stipendija omogućuje da 1885. ode u Pariz na staž kod Šarkoa u Salpetrijeru.Tamo posmatra manifestacije histerije i efekte hipnoze i sugestije.Saprivatnom praksom počinje 1886.godine.U oktobru iste godine, ženi se Martom Bernajs, sa kojom je vjeren od 1882. godine.Ona će mu roditi šestoro djece, među kojima Anu, rođenu 1895, koja će ga cijeli život pratiti i specijalizovati se za dječiju psihoanalizu.Frojd sebi stvara klijentelu među "nervno oboljelima", većiom od histerije, koje liječi, kao što se u to vrijeme obično činilo, elektroterapijom i hipnozom.Prevod Berhajmove knjige O sugestiji i hipnotičkim i budnim stanjima objavljuje 1888. godine.U 1895, odustaje od hipnoze u krist metode slobodnih asocijacija i objavljuje, u saradnji sa Brojerom, Studije o histeriji, djelo veoma loše primljeno u medicinskim krugovima.Tu već nalazimo osnovne principe psihoanalize, pojmove nesvjesnog, supstitucije, negacije, odbacivanja.Tokom 1896. raskida svoju saradnju sa Brojerom

Rađanje nesvjesnog i psihoanalize
Nakon raskida sea Brojerom, Frojd svoj put nastavlja sam.Prepiska sa V. Flisom odigraće ključnu ulogu u njegovoj autoanalizi.U oktobru 1897. otkriva Edipov kompleks.Tokom 1899. se pojavljuju njegovi prvi značajni tekstovi.U 1900. Frojd počinje analizu Dore.U 1901. objavljuje San i njegovo tumačenje i piše Fragment jedne analize histerije, u komeanalizira traumatsku funkciju seksualnosti u histeriji, kao i ulogu homoseksualnosti.Tada je psihoanaliza već postala teorija funkcionisanja društvenog sklopa.BečkoPsihoanalitičko društvo osnovano je 1908;ali, udruženje analitičara se već formiralo oko S. Frojda.Počev od 1902, "Psihološko društvo srijedom" okupilo je svoje prve učenike: naročito P. Ferderna, O. Ranka, V. Štekela, A. Adlera.Frojd se od 1904. dopisuje sa E. Blojerom i 1907. prima u posjetu njegovog asistenta, K.G. Junga, koji će iste godine u Cirihu osnovati Društvo Frojd.
Pobjednička teorija
Jung učestvuje na prvom kongrasu psihoanalize u Salcburgu (1908) i prati Frojda u SAD na niz predavanja o psihoanalizi (1909).U Nirnbergu se 1910. održava drugi kongres psihoanalize, koji osniva Međonarodnu psihoanalitičku asocijaciju.Mjesto predsjednika je povjereno Jungu.Međutim, širenjem institucije analize, dolazi i do prekida podjela između Frojda i njegovih bliskih učenika, naročito Junga.Kasnije će se razići sa Rankom (1924), a zatim i sa Šandorom Ferencijem (1929).
Prerade i dodavanja
Od 1912. Frojd se bavi pitanjem oca, na koje će se vratiti 1939. u djelu Mojsije i monoteizam.Pojmove nagona života (Eros) i nagona smrti (Tanatos), principa realnosti i principa zadovoljstva, uvodi 1920, pa predlaže novi model društvenog sklopa u kome se pojavljuje Ego, Id i Superego.Teorija Ega i prepznavanja biće jedna od osnovnih tema Kolektivne psihologije i analize Ega (1921).Frojd se u to vrijeme, takođe, okreće velikim problemima civilizacije.Buduć nost jedne iluzije proučava problem religije.Ali tek u djelu Slabost civilizacije, on najeksplicitnije razvija svoju koncepciju svijeta, naglašavajući podvragavanje civilizacije ekonomskim neumitnostima koje nameću težak danak ne samo seksualnosti, već i agresivnosti, zarad malo sigurnosti.Frojd se 1923. podvrgava prvoj hiruškoj operaciji zbog raka na vilici. Nacisti spaljuju njegova djela u Berlinu, ali on 1938. napušta Beč i nastanjuje se u Londonu.Frojd će gotovo sve do same smrti, u septembru 1939, nastaviti da liječi pacijente.
Glavna djela
1895: Nacrt za jednu naučnu psihologiju 1914: Uvod u narcisoidnost
1899: Sjećanja paravani 1916 - 1917: Uvod u psihoanalizu
1900: Fragmenti jedne analize histerije (slučaj Dora); 1917: Tuga i melanholija
Psihopatologija svakodnevnog života 1920: S one strane principa zadovoljstva
1905. i sledećih godina: Pet Lekcija o psihoanalizi; 1927: Budućnost jedne iluzije
Psihoanalitičke primjedbe na autobiografiju jednog slučaja paranoje (predsjednik Šreber) 1930: Slabost civilizacije
1911: Totem i Tabu 1939: Mojsije i monoteizam