Prva dalmatinska brigada

Deo NOVJ
Datum formiranja:   6. septembar 1942
Mesto:   Dobro kod Livna
Formacija:   
Brojno stanje:   1217 vojnika i oficira
Komandant:   Pero Ćetković
Drugi komandujući oficir:   Ante Kronja
Učešće u bitkama:   Borbe za Jajce 1942.
Bitka na Neretvi
Napad na Prozor februara 1943.
Bitka na Sutjesci
Odbrana Splita septembra 1943.
Desant 26. divizije na Korčulu
Kninska operacija 1944
Tršćanska operacija
Odlikovanja:   Orden narodnog heroja
Orden narodnog oslobođenja
Orden bratstva i jedinstva

Orden narodnog heroja - najcenjenije ratno odlikovanje NOVJ

Formirana je 6. septembra 1942. u selu Dobrom, blizu Livna. U njen sastav ušli su: 1. bataljon "Ante Jonić", 2 bataljon "Bude Borjan", 3. bataljon "Josip Jurčević" i 4. bataljon "Tadija Anušić". Brigada je prilikom osnivanja imala ukupno 1.217 boraca, od toga 83 žene. Iz Dalmacije je bilo 1.184 boraca, i to: iz Splita 204, Šibenika 182, Knina 143, Sinja 138, Makarske 129, Trogira 119, Vrgorca 62, Omiša 32, Korčule 22, Ploča 60, Zadra 15, Benkovca 4, Biograda 9, Drniša 16, Brača 3, Hvara 15, Imotskog 4, Visa 20, Metkovića 7, a 33 su izvan Dalmacije.

U sastavu je 4. Operativne zone Hrvatske do 9. novembra 1942., 3 divizije do 8. septembra 1943., 9. divizije do januara 1944. i 26. divizije do kraja rata. Krajem avgusta 1944. imala je 1650 boraca, 20. januara 1945. bilo je 2.372 boraca.

Učestvovala je u mnogobrojnim borbama. Najznačajnije su:drugo oslobođenje Jajca, bitka na Neretvi, oslobođenju Prozora, u dolini Rame, Gornjeg Vakufa, u bici na Sutjesci, kod Šavnika, na Komarnici, Pivi, Tara, Zelengori i uz velike gubitke se probija na Jahorinu, a 3. bataljon i deo 2. bataljona u Hercegovinu, gde ulaze u 10. hercegovačku brigadu. U avgustu 1943. vraća se u Dalmaciju i u rejonu Vrlike popunjava se s tri nova bataljona. Nastavlja borbe protiv nemačke 7. SS divizije "Princ Eugen" u odbrani Splita. U oktobru bori se na Pelješcu, a zatim na Hvaru. Pomaže 1. prekomorskoj i 13. dalmatinskoj na Korčuli. Januara 1944. ulazi u 26. diviziju i učestvuje u obrani Visa. S Visa izvodi nekoliko uspješnih pomorsko-desantnih prepada na Hvar, Mljet, Korčulu i Šoltu. Učestvuje sa 11. dalmatinskom brigadom u uništenju borbene grupe 369. "Vražje" legionarske divizije na Vukovom klancu. Oslobađa Šibenik i učestvuje u razbijanju nemačke Borbene grupe "Alerman" i četnika. Istakla se u Kninskoj i Mostarskoj operaciji. Učestvovala je u oslobođenju Bihaća, Like, Hrvatskog primorja, Krka, zatim Klane i Ilirske Bistrice. Završila je ratni put na Soči 8. maja 1945. Odlikovana je Ordenom narodnog heroja, Ordenom narodnog oslobođenja i Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem.

Ukazom vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita 19. septembra 1944. Prva dalmatinska brigada proglašena je proleterskom.

Kroz brigadu je prošlo oko 5.500 boraca. U završnim operacijama popunjena je s oko 500 boraca - Albanaca s Kosova. Tokom rata poginulo je 2.229 boraca Prve dalmatinske brigade.

Izvor: Wikipedia