Prvi čehoslovački predsednik Tomaš Garig Masarik potpisivao se kratko vreme krajem Prvog svetskog rata i kao predsednik Srba i Albanaca, podsećaju na taj zaboravljeni detalj uoči sutrašnje 90. godišnjice nastanka Čehoslovačke današnje Lidove novini.

Sačuvane su pozivnice za banket u SAD od 31. oktobra 1918. godine, kada je posle raspada Austro-Ugarske već tri dana postojala samostalna Čehoslovačka. Na ovim pozivnicima Masarik, kao predsednik Demokratske srednjoevropske unije poziva goste u ime "12 potlačenih naroda".

Unija je rođena 3. oktobra 1918. godine i u nju su ušli Česi, Slovaci, Poljaci, južno-slovenski narodi kasnije udruženi u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, Ukrajinci, ugarski Rusini, Rumuni, Litvanci, turski Grci i Albanci, Jermeni i cionisti iz Palestine.

Unija koja je trebalo da posluži kao osnov za novo poratno ustrojstvo na starom kontinentu predvođena Masarikom održala je i jedan kongres u Pensilvaniji od 23. do 26. okobra 1918. godine.

Ta utopija od zajedničke široke državne tvorevine izdržala je tek mesec dana, pošto su narodi okupljeni u njoj od početka bili kao rogovi u vreći, a prvi su je u krvi sukoba oko Lavova početkom novembra sahranili Ukrajinci i Poljaci.

I sam Masarik, uprkos bliskim vezama sa južnim Slovenima, kada je recimo u emigraciji mogao da se kreće po Evropi zahvaljujući tome što mu je Srbija dala pasoš, bio je skeptičan prema srednjoevropskom ujedinjenju i pre je video Uniju kao mesto za saradnju nekoliko blokova.

"Promišljena je već balkanska federacija, zatim tesni savez Čehoslovaka i Poljaka i druge slične unije", napisao je Masarik oktobra 1918. godine.

Iako je Masarik zagovarao tezu jedinstvenog čehoslovačkog naroda, sami Slovaci se nikada nisu poistovetili sa zajedničkom predratnom državom tako kao što Česi, mada više od Čeha žale što se 1993. godine definitivno raspala Češkoslovačka, pokazuju prigodne ankete uoči godišnjice.

"Na slovačkoj strani još je čest osećaj neravnopravnosti zbog položaja 'mlađeg slovačkog brata'", objasnio je mlak odnos Slovaka prema Čehoslovačkoj i jednako mlako obeležavanje jubileja sociolog iz Slovačke akedmije nauka Vladimir Krivi.

Iako su Slovaci inicirali njen raspad, danas sa više nostalgije misle na Čehoslovačku nego Česi, i prema anketi koju objavljuju Hospodarske novini 47 odsto Slovaka smatra da je plišani razvod bio ispravan korak, dok gotovo jednaki procenat, 44 odsto, veruje da je to bila greška.

Za Čehoslovačkom najviše žale slovački Mađari, a sociolozi taj fenomen objašnjavaju činjenicom da se mađarska manjina osećala bezbednije u multietničkoj federaciji, nego kada je ostala samo sa Slovacima u novoj državi.

Izvor: MTS-Mondo