Promocija zbornika “Nitratni film”, koji obuhvata deceniju rada Jugoslovenske kinoteke u Beogradu na promociji nitratne kolekcije arhiva, kao i programe dosadašnjih sedam festivala zapaljivog filma, biće održana 23. novembra u Kinoteci, uz projekcije restaurisanih verzija filmova prvog srpskog producenta Svetozara Botorića.

To kapitalno izdanje Kinoteke, koje je priredio Aleksandar Saša Erdeljanović, štampano je na više od 300 strana, sa oko 200 fotografija.

U Zborniku su sistematizovani svi tekstovi objavljivani u mesečnim programima Kinoteke, od početka prikazivanja zapaljivih filmova, kao i tekstovi dosadašnjih kataloga Festivala nitratnog filma.

Zbornik sadrži i podatke o svim nitratnim filmovima do sada prikazanim u Beogradu, kako iz Jugoslovenske, tako i iz inostranih, gostujućih Kinoteka.

Zbornik su realizovali stručni saradnici Kinoteke, stvarajući nezaobilaznu bazu podataka za istraživače, istoričare i poznavaoce filmske umetnosti, ali i uzbudljivo štivo za ljubitelje filma.

Na promociji zbornika, na kojoj će biti predstavljen i interaktivni CD-rom, govoriće priređivač, kao i Dejan Kosanović, Dinko Tucaković, Marijana Cukučan i Božidar Marjanović.

Povodom promocije zbornika “Nitratni film”, u Kinoteci će biti održane i domaće premijere restaurisanih verzija 35-milimetarskih kopija filmova “Jedna srpska seoska svadba” (1911), kao i “Letenje avijatičara Đovanija Vidmera na Banjici 14. jula 1912. godine” (1912). Biće prikazani uz klavirsku pratnju Miloša Krstića.

Nove 35-milimetarske kopije tih filmova napravljene su u laboratoriji Hage filma u Amsterdamu sa originalnih nitratnih negativa, iz kolekcije Ignjaca Rajntalera, koja se čuva u Austrijskom filmskom arhivu u Beču.

“Jedna seoska svadba” smatra se prvim srpskim etnološkim filmom, čiji je snimatelj Botorićev saradnik Luj de Beri, a prikazuje venčanje rođake tadašjeg poslanika Radikalne stranke Mihajla Minića u selu Majdevo. To ostvarenje predstavlja jedinstveni primer filmske reportaže u ranom srpskom filmu, koje sadrži sve bitne događaje na venčanju: svadbenu povorku na putu do crkve, njen povratak, ručak za 300 zvanica u dvorištu ispred kuće i veselje. Film sadrži i snimke unutrašnjosti kuće, veoma retke u srpskom i svetskom filmu na početku 20. veka.

Prvi srpski sportski film o letu iznad Beograda pionira slovenačke i italijanske avijacije, pilota Vidmera iz Trsta, takođe je snimio de Beri. Vidmer je u leto 1912. godine, na svojoj turneji, avionom marke “berliot” obišao Split, Ljubljanu, Zagreb, Beograd, Mostar i druge veće balkanske gradove. Osim samog leta, film sadrži i scene koje prikazuju doček oduševljenih Beograđana posle uspešnog Vidmerovog sletanja, među kojima je najupečatljiviji kadar zagrljaja pilota i tadašnjeg ministra obrazovanja Ljube Jovanovića Patka.

Definitivnu montažu i međunatpise u tim filmovima, kojih nije bilo u originalnim verzijama, uradio je tim stručnjaka Jugoslovenske kinoteke.

Srpski filmski producent Botorić bio je trgovac i vlasnik najluksuznijeg beogradskog hotela “Pariz”, koji se nalazio na Terazijama. U tom hotelu 13. decembra 1908. godine on je otvorio prvi stalni bioskop u Beogradu, Grand bioskop. Botorić je sa Čiča Ilijom Stnojevićem 1911. osnovao Udruženje za izradu srpskih filmova. Njima se pridružio i De Beri, snimatelj tada najveće filmske kuće “Braće Pate“ (Pathe Freres), čije je filmove Botorić, kao generalni zastupnik, prikazivao u svom bioskopu.

U zbirci vlasnika bioskopa i distributera iz Osjeka Rajntalera, koji se 90-ih godina 20. veka povukao iz kinematografije i vratio u rodnu Austriju, među Botorićevim delima se nalaze i prva dva balkanska filma “Karađorđe ili Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa” i “Urlih Celjski i Vladislav Hunjadi”, oba iz 1911, kao i filmovi “Trke na Banjici”, “Sahrana Milovana Milovanovića”, “Kroz Južnu Srbiju”, “Sahrana Nikolaja Hartviga” i drugi.


Izvor: B92-Kultura