Srbija i međunarodna zajednica polako i uporno obavljaju restauraciju spomenika kulture
Obnavljaju crkve na Kosovu, ali kamen po kamen

Protosinđel Petar, iguman manastira Sveti Vrači u Zočištu u Metohiji, imao je pre nekoliko meseci dilemu koga izabrati među tamošnjim Srbima da iznova gradi 1999. porušeni hram. Narod kaže da nije bilo muške glave u kraju koja se nije nudila da obnavlja svetinju. Majstori bi oblikovali kamen, a potom bi, uz blagoslov, svaki preostali Srbin koji se tih dana našao u svetinji postavljao svoj kamen. Hram je nedavno pokrovljen i danas će u njemu biti proslavljena manastirska slava.

Prema brojkama koje svedoče o više od stotinu porušenih i oskrnavljenih hramova od 1999. naovamo, Kosovo se pre može nazvati evropskim zgarištem, a ne gradilištem. Ipak uz napor Srpske crkve, dovijanje naroda i odlučnost nekih međunarodnih institucija, srpski hramovi na Kosmetu se poslednjih meseci obnavljaju

Neki od njih spadaju u najznačajnije hramove SPC: Zočište, Devič, prizrenske crkve, Sveti Nikola u Prištini, ali i crkva u Belom Polju i Vučitrnu, a pećki hramovi se restauriraju. Zočište, koje su Albanci minirali 1999. iako su i sami dolazili i tada i sada u ovu svetinju, izgrađeno je najvećim delom zahvaljujući novcu koji je dao Koordinacioni centar. Ostatak hramova obnavlja se u skladu sa memorandumom, čiji su potpisnici srpski patrijarh Pavle i kosovska vlada. „Obnovu svega porušenog 17. marta“ međunarodna zajednica je kosovskim institucijama propisala kao obavezu. Novac je iz prištinskog fonda, mada je donator međunarodna zajednica.

Tako se i obnavlja - negde su neimari Srbi, a na nekim hramovima rade albanske firme koje posao dobijaju na tenderima. Ipak, na svim crkvama glavni nadzornici su srpski eksperti Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Beograda ili Leposavića.

Otac Miroslav je sveštenik koji je godinama, kažu tamošnji Srbi, „bio stradalnik u Prištini“. Njegov hram je goreo marta 2004, a on je sa porodicom proteran. Na ovoj svetinji radove obavlja firma PAB iz Đakovice, nadzor vrši Srbin iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Leposaviću, a arhitrekta je Jovica Lukić. Do kraja godine predviđeno je da se završe grubi građevinski radovi na obnovi crkve, krstionice, zvonika i parohijskog doma. Trenutno se stiglo do krovne konstrukcije. Crkva je spolja već omalterisana.

Pre nego je krenula obnova, dominirala su dva stava: da crkve ne treba da se obnavljaju novcem iz fonda prištinske vlade, što je automatski značilo da će ostati do daljeg u ruševinama i drugi, po kome treba sve učiniti da se crkve obnove jer su one na Kosmetu jedini stožer narodu i da oni koji su rušili moraju da daju novac.

- Čvrsta rešenost Crkve da obnovi svetinje u saradnji sa srpskim ekspertima Zavoda za zaštitu spomenika kulture je i najbolji odgovor onima koji su mislili da se srpske svetinje na Kosovu i Metohiji mogu zbrisati sa lica zemlje - poručuje vladika Teodosije, koji je ispred Svetog arhijerejskog sabora SPC zadužen za obnovu srpskih svetinja na KIM.

Tokom martovskog pogroma spaljeni su Devički konaci, njih nekoliko. Radnici Srbi sa Kosova iz Zvečana ih obnavljaju i najavljuju da bi potpuna rekonstrukcija manastira iz 15. veka trebalo bi da bude završena tokom 2007. godine.

U nekadašnjem srpskom carskom gradu Prizrenu čuvena Podkaljaja, stari deo grada u kome su živeli Srbi, potpuno je izgorela. Radovi na obnovi prizrenskih hramova sprovode se u organizaciji memorandumske Komisije za obnovu Saveta Evrope, kojom predsedava Ema Karmajkl. Uspešno je završeno pokrivanje hrama Bogorodice Ljeviške, koji je ove godine stavljen na spisak svetske kulturne baštine UNESKO. Radovi se sprovode pod nadzorom arh. Jovice Lukića iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Leposaviću. Naredne godine trebalo bi da počne restauracija oštećenih fresaka.

I na sabornom hramu Sv. Đorđa u Prizrenu radovi su intenzivni. Na obnovi radi „American Invest Company“ pod svakodnevnim nadzorom arh. Milana Ćatića.

Kako kažu u UNESKO, postoji sve veća zainsteresovanost donatora za podršku obnovi oštećene baštine na KiM. Vlada Grčke je posebno zainteresovana za finansiranje restauracije fresaka u hramu Bogorodice Ljeviške. U Prizrenu zgrada Episkopskog dvora, kao i stara zgrada Bogoslovije sv. Kirila i Metodija obnavljaće se u režiji Evropske agencije za rekonstrukciju i razvoj.

Ž. Jevtić

    Pećka patrijaršija

    Restauracija crkava Pećke patrijaršije je jedan od najznačajnijih projekata restauracije srpske kulturne baštine u novije vreme. Restauracija trona Srpske crkve započeta je u junu ove godine. Na restauraciji crkava Sv. Apostola, Sv. Dimitrija, Bogorodičine crkve i crkve Sv. Nikole, koje čine Patrijaršiju, radi ukupno dvadesetak Srba. Arhitekta Marija Jovin iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture je glavni rukovodilac projekta. Rade se takozvani grubi radovi, ali i konzervacija fresaka, u čemu, pored eksperata Zavoda, posebno pomažu studenti slikari iz Beograda. Ukupna vrednost projekta je 15 miliona dinara i finansira ga Vlada Republike Srbije.


Izvor: Blic