NAJSTARIJI ASTRONOMSKI RAČUNAR

Slagalica antičkog znanja
Svrha neobičnog uređaja, nazvanog „mehanizam sa Antikitere”, odgonetnuta posle više od 2000 godina    

Velika kao kutija za cipele, tajanstvena bronzana sprava sa zupčanicima i brojčanicima, pronađena u praskozorje 20. veka na olupini rimskog broda, godinama je zbunjivala naučnike. Sada je jedan britanski istraživač dokazao da je to najstariji astronomski računar.

Baveći se tajnama „mehanizma sa Antikitere”, ekipa grčkih i britanskih naučnika odgonetnula je stari grčki tekst koji nije pročitan više od 2000 godina. „Deo zapisa na spravi, duži od 1.000 znakova, već je rastumačen” kaže fizičar Janis Bicakis sa Univerziteta u Atini. „Do sada smo dešifrovali oko 95 odsto napisanog”.

Naprava je izvađena iz rimske olupine koju je 1900. pronašao lovac na sunđere blizu grčkog ostrva Antikitera, a čuva se u Nacionalnom arheološkom muzeju u grčkoj prestonici. Mehanizam ima više od 30 bronzanih prstena i brojčanika, prekriven je astronomskim zapisima, a pokretan je, verovatno, zupčanikom. Sačuvan je u tri velika i nekoliko manjih komada.

„Pomoću ovog uređaja izračunavao se položaj zvezda, barem Sunca i Meseca. Verujemo da su se mogle predvideti i neke astronomske pojave”, kaže astrofizičar Ksenofon Musas sa iste visokoškolske ustanove. „Po svemu sudeći, bio vrlo redak, ako ne jedinstven”.

Pomenuta jedinstvenost ne dozvoljava da se iznosi iz muzeja, zato je telesni skener od osam tona sklopljen na licu mesta. Pomoću trodimenzionalne tomografije otkriven je golim okom nevidljivi zapis.

Šezdesetih godina prvi ga je astronomskim pomagalom proglasio britanski istoričar nauke Derek Prajs, ali mnogi su u tu tvrdnju posumnjali.

„To je slagalica koja se bavi astronomskim i matematičkim znanjem antike”, objašnjava Ksenofon Musas”. „Mehanizam bi, zapravo, mogao ponovo ispisati neka poglavlja iz tog razdoblja”.

Naučnici su, inače, istražili šire područje na kojem su pronađeni ostaci rimskog broda, za koji se veruje da je potonuo oko 80. godine stare ere – barem su tako zaključili prema naznakama u vezi sa poreklom „mehanizma sa Antikitere”.

Jedna od pretpostavki kazuje da je sprava izrađena u Akademiji koju je utemeljio antički stoički filozof Posejdonije, na grčkom ostrvu Rodos. Naime, u tekstu rimskog govornika i filozofa Cicerona, bivšeg Posejdonijevog učenika, opisuje se slična skalamerija.
„Poput Aleksandrije, Rodos je u svoje vreme bio veliko astronomsko središte. Brod na kojem je otkriven uređaj mogao je da bude deo konvoja za Rim noseći blago opljačkano na ostrvu, koje je trebalo da posluži u trijumfalnoj paradi Julija Cezara”, zaključuje Ksenofon Musas.

M. M.

Izvor: Politika