Marko Vukobrat Jarić
 
Marko Vukobrat Jarić (17. mart 1952, Beograd, SFRJ - 25. oktobar 1997, Koledž Stejšn, Teksas, SAD) je bio fizičar, pilot, sportista, profesor univerziteta.
Mladost

Marko Vukobrat Jarić je rođen 17. marta 1952. godine u Beogradu, od oca Vojina i majke Mileve, rođene Vukobrat. Vojnu vazduhoplovnu gimnaziju u Mostaru je završio 1970. godine kao najbolji đak, a Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Odsek za Fiziku 1974. godine, kao najbolji student u izuzetno uspešnoj generaciji. Za uspeh na studijama, gde je već stekao visok ugled, nagrađen je Oktobarskom nagradom grada Beograda. Nekadašnji i sadašnji profesori Fizičkog fakulteta Univerziteta u Beogradu ga pamte kao posebno talentovanog i obrazovanog fizičara, ali i kao kolegu koji je još u toku studija počeo da objavljuje originalne radove ("Izingov model i Treći princip termodinamike") u najboljim naučnim časopisima u svetu, čime je privukao pažnju domaće i svetske naučne javnosti, započevši jednu izuzetnu naučnu karijeru.

Rana karijera

Nakon završetka redovnih studija, 1974. godine odlazi na doktorske studije u SAD, na Gradski koledž Njujorka (City College of New York), koje je i završio u proleće 1978. godine, u rekordnom roku, kao najbolji doktorant. Doktorirao je kod profesora Džozefa Birmana (Josef Birman), jednog od najcenjenijih fizičara u oblasti fizike kondenzovanog stanja materije. Tema doktorske disertacije Marka V. Jarića je bila „Teorije grupa i renormalizaciona teorija grupa strukturnih faznih prelaza u A-15 sistemima“. Za vreme doktorskih studija u Njujorku, Marko V. Jarić je sticao i predavačko iskustvo, jer je već bio uključen u predavanja, u svojstvu asistenta i zamenika predavača (Adjunct Lecturer).

Profesionalni uspon

Postdoktorskim stažom u periodu 1978-1980. godine na Kalifornijskom Univerzitetu u Berkliju (University of California, Berkeley), kao dobitnik prestižne Milerove stipendije (Miller Fellow), i u periodu 1982-1984. na Slobodnom Univerzitetu u Berlinu (Freie Universitat Berlin), kao dobitnik cenjene Humboltove stipendije (Humboldt Fellow), počinje i zvanično blistava naučna karijera Marka V. Jarića. Prihvata ponudu da tokom 1983-1984. godine, kao profesor po pozivu (Visiting Assistant Professor)predaje na Državnom Univerzitetu Montane u Bozemanu (Montana State University, Boseman), a 1985. godine, u istom svojstvu predaje na Univerzitetu Severne Dakote (University of North Dakota). Već sledeće, 1986. godine prihvata ponudu za mesto vanrednog profesora (Associate Professor) na poznatom Teksaškom A&M Univerzitetu (Texas A&M University, College Station, Texas), gde 1990. godine dobija status redovnog profesora, i gde ostaje sve do svoje prerane smrti, 1997. godine.

Akademska gostovanja

Sliku o aktivnom i izuzetno uspešnom naučnom životu Marka V. Jarića upotpunjavaju gostovanja, kraći i duži boravci u prestižnim naučnim institucijama u svetu, u periodu 1983-1996. godine. Kao postdoktorant, a u svojstvu naučnog saradnika (Visiting Scholar), 1983. i 1984. godine, provodi nekoliko meseci u Centru za visoke naučne studije u Bir-sir-Ivetu (Institut des Hautes Études Scientifiques, Bures-sur-Yvette) u Francuskoj, kao i u Ajnštajnovom centru za studije teorijske fizike Vajcmanovog instituta (Einstein Center for Theoretical Physics, Weizmann Institute) u Izraelu. Period od 1984. do 1986. godine karakaterišu duži boravci profesora Jarića na Univerzitetu Harvard (Harvard University), a period 1987-1988. provodi kao gost Instituta za teorijsku fiziku Kalifornijskog Univerziteta u Santa Barbari (Institute for Theoretical Physics of University of California, Santa Barbara). Kao vanredni profesor, po jedan semestar školske 1989., 1990. i 1995. godine predaje na Institutu za teorijsku fiziku Kalifornijskog Univerziteta u Santa Kruzu (Institute for Theoretical Physics of University of California, Santa Cruz), dok školske 1995. i 1996. provodi kao predavač na Univerzitetu Kornel u Itaki (Cornell University, Ithaca, New York). Profesor Marko Vukobrat Jarić nije zaboravljao svoje prijatelje i kolege u svojoj otadžbini, pa je bio redovan i rado viđen gost u ovoj sredini, darovavši je svojim uvek svežim i originalnim idejama, na seminarima i predavanjima koja je izuzetno nadahnuto držao. Bio je takođe izuzetno ponosan kada je 1993. godine izabran za vanrednog profesora na Univerzitetu "Nikola Tesla" u Kninu, u tadašnjoj Republici Srpskoj Krajini.

Naučno-istraživačka delatnost

Istraživački rad Marka V. Jarića pripada teorijskoj fizici, u oblasti kondenzovanog stanja materije. Veoma često je publikovao svoje radove u matematičkoj fizici i biofizici. Svi njegovi dosadašnji radovi mogu se grupisati u domene sledećih tematika:
Izingovi modeli
Teorija grupa
A-15 poluprovodnici
Magnetni superprovodnici
Polimeri
Uređenje orijentacionih veza
Funkcional gustine
Kvazikristali
Kvantni transport
Fotoreaktivni materijali, i
Biofizika

O uspešnosti istraživačke delatnosti i rezultatima rada profesora Jarića već dovoljno govori lista njegovih publikacija sa više od 1300 citata. Publikovao je više od 100 radova u najboljim međunarodnim časopisima, objavio je četiri knjige, od kojih se tri u njegovom editorstvu:
Introduction to Quasicrystals
Introduction to the Mathematics of Quasicrysytals, i
Extended Icosahedral Structures (Academic Press, 1989)

smatraju osnovnom referentnom literaturom u oblasti kvazikristala. Najznačajniji rezultati rada profesora Jarića, kojima je on dostigao sam vrh u fizici, predstavljaju:
Primene teorije prostornih grupa na strukturne fazne prelaze
Istraživanje koegzistencije magnetizma i superprovodnosti
Teorija ravnotežne polimerizacije, i
Fizika kvazikristala.

Njegovi pionirski radovi u fizici kvazikristala doneli su mu slavu i velika naučna priznanja, zbog čega ga i danas smatraju za najvećeg ekspenjrta u toj oblasti u svetu. Treba reći i to da je bio rukovodilac više naučnih projekata finansiranih od strane Upravnog odbora Teksaškog A&M Univerziteta, Programa za vrhunsku tehnologiju države Teksas (Texas Advanced Technology Program), kao i Nacionalne fondacije za nauku SAD (National Science Foundation, USA). Bio je recenzent za vodeće međunarodne časopise u fizici: "Physical Review" i "Physical Review Letters". Organizovao je četiri međunarodne konferencije, a na isto toliko konferencija je bio član organizacionoog komiteta. Kao uvodni predavač učestvovao je na 30 međunarodnih konferencija. Pod njegovim rukovodstvom urađene su dve doktorske disertacije i jedna magistarska teza.

Nagrade i priznanja
Oktobarska nagrada grada Beograda za 1974. godinu, za uspeh postignut na studijama
Fulbrajtova stipendija (Fulbright Grantee) 1974-1980
Stipendija Gradskog koledža Njujorka (Graduate Fellow of the City College of New York) 1976-1978
Milerova stipendija Kalifornijskog Univerziteta u Berkliju (Miller Fellow of University of California, Berkeley)1978-1980, i
Humboltova stipendija (Humboldt Fellow), 1981-1982

Ostale aktivnosti

Pored natprosečne inteligencije i urođene obdarenosti za prirodne nauke, krajiško poreklo Marka V. Jarića (porodica potiče sa Tromeđe u Kninskoj krajini) u mnogome je doprinelo da se razvije kao ličnost za koju su čast, poštenje i ponos predstavljale najviše ljudske vrednosti. Bio je istaknuti član više udruženja Srba u rasejanju, od kojih je jedno od danas najbitnijih Kongres srpskog ujedinjenja (Serbian Unity Congress), inicijator i jedan od osnivača Udruženja Srba u Teksasu (TASC, Texas American Serbian Coalition), kao i jedan od glavnih pokretača mnogobrojnih protestnih skupova Srba u Americi, u jednom od najtežih perioda u istoriji srpskog naroda. Kao učesnik brojnih televizijskih intervjua, panel-diskusija, i kao autor brojnih članaka, pokušavao je da približi srpska gledišta američkoj javnosti, i da popravi nepovoljnu sliku koja je o srpskom narodu stvorena u američkim medijima. Svojim ubedljivim, nepokolebljivim i argumentovanim stavovima, od samog početka se nametnuo kao visoki autoritet i ličnost kojoj se veruje, što mu je u znatnoj meri omogućilo da uspe u tim svojim patriotskim nastojanjima. Za sve što je uradio tokom svog kratkog života, zaslužio je sasvim izvesno jedno od najzbačajnijih mesta u istoriji srpskog naroda.

Zaostavština

U spomen na profesora Marka Vukobrat Jarića, 1998. godine je porodica zajedno sa njegovim prijateljima i saradnicima pokrenula Fond "Prof. dr Marko V. Jarić", namenjen stipendiranju istaknutih pojedinaca i grupa naučnika iz oblasti fizike. Kandidati moraju biti državljani Jugoslavije/Srbije, ili stranci srpskog porekla. Nagrada se dodeljuje jednom godišnje, na rođendan Marka V. Jarića, 17. marta. Za kratko vreme, ova stipendija je dospela u red najprestižnijih domaćih priznanja u oblasti nauke, a to je samo jedan od načina da se sačuva uspomena na lik i delo ovog čoveka, u kome su objedinjeni ličnost vrhunskog naučnika, izuzetnog patriote i velikog humaniste.

Porodica
 
Marko Vukobrat Jarić potiče iz porodice krajiških Srba. Otac Vojin (1919-2002) je bio partizanski ustanik, nosilac Spomenice 1941, a u posleratnom periodu visoki oficir UDB-e, i član ličnog obezbeđenja Josipa Broza Tita, sve do događaja koji su doveli do smenjivanja Aleksandra Rankovića, kada je i Markov otac prevremeno penzionisan. Majka Mileva (1926-1989) potiče od poznate krajiške porodice Vukobrat, i svi koji su je poznavali kažu da je Marko svoju lucidnost i prirodni talenat za nauku nasledio baš od majke.
 
Marko ima i dve starije sestre, Mirjanu, uspešnog inženjera elektrotehnike, i Maru, trgovca. Porodični talenat za nauku se preneo i na naredno pokolenje, pa su tako Markovi sestrići i sestričina takođe okrenuti naučnom usavršavanju i radu - Mirjanin sin Nebojša je uspešni arhitekta, a ćerka Gordana arheolog, dok je Marin stariji sin Marko uspešni inženjer vazduhoplovstva, a mlađi sin Dušan je mašinski inženjer. Najveći ponos Marka V. Jarića predstavlja njegov sin jedinac Vojin Pavle Jarić (Voyin Pavle Jaric), rođen 1996. godine u braku sa Marijom Nikolić, takođe fizičarem.

Literatura

Sveske fizičkih nauka SFIN god. XIII broj 1 (2000)

Izvor: Wikipedia

Fond "Prof. Dr Marko V. Jarić" ove godine slavi 10 godina postojanja. Svečana akademija će se održati u petak, 21. marta 2008. u Rektoratu BU