Kruna Svetog Stefana (mađ. Szent Korona) je kruna je kojom su okrunjeni mađarski kraljevi od 13. veka. Sa njom su bile povezane Zemlje krune Svetog Stefana.

Izvorna kruna Svetog Stefana

Krunidba prvog hrišćanskog mađarskog kralja Stefana I. (mađ. István), koji je kasnije proglašen svetim, označila je početak mađarske državnosti. Dan krunidbe bio je ili Božić 1000. godine, ili 1. januar 1001. godine. Malo je verovatno da je današnja Kruna Svetog Stefana upravo ona kojom je okrunjen kralj Stefana i koju mu je poslao papa Silvester II. Godine 1038. Stefan je umro bez naslednika, budući da mu je sin, Emerik, prerano umro. Na samrti, stari je kralj Mađarsku posvetio devici Mariji, proglašavajući je Zaštitnicom Mađarske (lat. Patrona Hungariae).

Sadašnja kruna Svetog Stefana

Sadašnja Kruna Svetog Stefana, prema načinu na koji je izrađena, verovatno predstavlja spoj više elemenata. Tome svedoči položaj malog zlatnog krsta koji je zavrtnjem pričvršćen na prekršteni deo krune i to baš na mestu gdje se nalazi Hristov lik, tako da mu probija grudi. To nikako nije mogao biti izvorni oblik. Uz to, više se slika apostola preklapa ili nisu složene redom. Zato krunu, u sadašnjem obliku, nije načinio neki ugledni kraljevski zlatar, nego je tokom vremena nastala sklapanjem više delova. Ovu pretpostavku potvrđuje i neuobični oblik, kao i njezina veličina, te je potrebna vrlo debela postava kako bi krunu iko mogao staviti na glavu. Kruna je, takođe, i izuzetno neujednačenog težišta, pa predstavlja prilično opterećenje za vrat onoga koji je nosi.

Prema jednoj teoriji, kruna se sastoji od dva dijela: donjeg koji predstavlja vizantijsku krunu i gornjeg u obliku krstaste kape. Niža, „Vizantijska kruna“ (lat. Corona Graeca)), možda potiče iz 1070-ih. Njezini medaljoni upućuju na to da bi mogla biti poklon vizantijskog cara Mihajla VII. Parapinaka vizantijskoj princezi Sinadeni, ženi mađarskog kralja Geze I. (1074 - 1075). Jedan medaljon upravo prikazuje toga kralja, a natpis na grčkom kaže: „Geza, odani kralj Turske“. Valja znati da su vizantinci u to doba redovno Mađarsku nazivali „Turskom“. Kralj na medaljonu prikazan je s krunom koja liči donjem delu Krune Svetog Stefana, bez resa. Gornji deo krstastog je oblika i nosi latinski natpis, pa se zbog toga i naziva „Latinskom krunom“ (lat. Corona Latina)). Njen oblik podseća na oblike relikvijara lobanje. U početku je verojatno u dnu imala dvanaest medaljona s likovima apostola, a na gornjem, krstastom delu, lik Hrista na prestolu. Kad je pričvršćena na donju krunu, vjerojatno je sa svake od četiri strane isečena po jedna ploča, te je ostalo samo osam medaljona sa apostolima.

Najpoznatija je legenda prema kojoj se krst na njenu vrhu nakrivio u doba kralja Ladislava V. Posmrtčeta (1444 - 1457). Kako je bio još dete, plemstvo je za kralja izabralo poljskog kralja Vladislava I.. Na to je Ladislavova majka Elizabeta, kći Žigmunda Luksemburškog naložila dvorskoj dami Heleni Kotaner da ukrade krunu i donese je u Bečko Novo Mjesto kako bi se njom okrunio njen sin. To joj je i uspelo, ali se prilikom prijevoza krst oštetio i nakrivio.

Literatura
Csomor Lajos: Őfelsége, a Magyar Szent Korona (Székesfehérvár, 1996, ISBN 9630475170)
Ivan Beuc, Povijest institucija državne vlasti u Hrvatskoj (1527. - 1945.). Zagreb 1969., 165-168
Anton Radvánszky, Grundzüge der Verfassungs- und Staatsgeschichte Ungarns. Prof. Dr. Dr. Rudolf Trotenik, München 1990, 59-74
Viktor Rudolf, Kralj Karlo IV. Sisak 1916.
Ákos v. Timon, Ungarische Verfassungs- und Rechtsgeschichte mit Bezug auf die Rechtentwicklung der westlichen Staaten. Preveo s mađarskoga na njemački dr. Felix Schiller. Berlin 1904 (prije svega 2. poglavlje IV knjige: Das Königtum und die Heilige Krone, 509-551)

Izvor: Wikipedia