Koruško pitanje

Koruško pitanje je problem postojanja odnosno ugnjetavanja i germanizacije slovenskog(slovenačkog) stanovništva Koruške od strane austrijanaca koji su nakon raspada Austrougarske uz pomoć velikih sila uključili Korušku u sastav novostvorene republike Austrije.Pitanje je naročito postalo aktuelno dolaskom fašista na vlast u Austriji krajem XX veka.

Istorijska podloga koruškog pitanja

Koruška je kao središnji deo kneževine Karantanije od V veka naseljena isključivo Slovenima,pred kojima se lokalno romansko stanovništvo povuklo.Ulaskom Karantanije u Bavarsku 745.godine i njenim uključenjem u Franačku lokalno slovensko stanovništvo potpada pod tuđinsku vlast pod kojom je i dan danas.Tokom milenijumske germanske vladavine etnička struktura Koruške je promenjena germanizacijom lokalnog stanovništva i naseljavanjem nemačkih kolonista.Proces germanizacije dostigao je svoj vrhunac u Habzburškoj monarhiji.

Raspadom Austrougarske krajem 1918.godine na celom područiju nekadašnje monarhije nastaju mutna vremena u kojima države nastaju i nestaju u roku od samo nekoliko meseci.Koristeći se takvom situacijom trupe novostvorene republike Austrije zaposele su Korušku,pre nego što se slovenačko stanovništvo organizovalo i pre nego što su trupe vojske kraljevine Srbije stigle.

Koruški plebiscit

Ulazak austrijskih trupa u Korušku jasno je govorio da se ona sprema da izvede aneksiju Koruške,kao što je samo deceniju ranije uradila sa Bosnom i Hercegovinom(vidi:Aneksija Bosne i Hercegovine),bez obzira na neslaganje kraljevine SHS i predstavnika slovenačkog naroda.Odlukama mirovnog ugovora u Sen Žermenu pod tačkama 49. i 50. odlučeno je da se u južnom delu Koruške obavi plebiscit,dok je severni deo pripao Austriji.U samoj Koruškoj je tokom 1919.godine vođen žestok rat koji je okončan tek kada je pod pritiskom velikih sila sklopljeno primirije,sa tim da se sudbina južnog dela Koruške odluči plebiscitom. Površina Koruške u tom trenu iznosila je 9 534km2,od čega je tzv. južnu tj. plebiscitarnu Korušku činilo svega 2 120km2 i u njoj je oko 60% bilo slovenačko stanovništvo.Južna Koruška je podeljena na dve zone

Zona A(1 768km2)
Zona B(352km2)

Izbori su prvo trebali da budu izvedeni u zoni A,a 15 dana kasnije u zoni B bez obzira na ishod glasanja u zoni A.Izbori u zoni A obavljeni su 10.10.1920.godine i na njima je doneta odluka da se zona priključi novostvorenoj republici Austriji,nakon čega izbori u zoni B nisu ni održani i ona je potpala pod austrijsku vlast.Nakon izbora i priključenja novostvorenoj republici Austriji položaj lokalnog slovenačkog stanovništva dodatno se pogoršao,pogotovo položaj onih koji su aktivno učestvovali u kampanji za priključenje kraljevini SHS.

Koruški plebiscit   Republika Austrija   Kraljevina SHS   
Ukupno   22.025   15.278   
Procentualno   oko 60%   oko 40%   

U toku kampanje za plebiscit slovenački predstavnici(van Koruške) nisu uzeli tolikog učešća,za razliku od austrijskih predstavnika,dok angažovanost zvaničnog Beograda(u logističkoj i finansijskoj podršci) praktično i nije postojala,prvenstveno zbog zauzetosti mnogim drugim nerešenim pitanjima o razgraničenju sa susednim državama(kraljevina Italija,republika Mađarska).Pored slabe podrške koju je dobijena iz Matice,jedan od presudnih faktora pobede republike Austrije na plebiscitu bilo je i otvoreno zalaganje za pripajanje Koruške Austriji i pomoć koju su na tom planu pružili predstavnici Francuske i Ujedinjenog kraljevstva u plebiscitnoj komisiji,kao i bezrezervno podrška koju je istoj stvari pružao predstavnik kraljevine Italije ostajući dosledan politici svoje države koja je u to vreme na sve načine pokušavala da oslabi kraljevinu SHS ne bi li se dokopala teritorija na istočnom Jadranu koje su joj,protivno željama kraljevine Srbije i lokalnog slovenskog življa,obećane Londonskim ugovorom.

Koruško pitanje danas

Stanje slovenačkog stanovništva u Austriji odnosno Koruškoj pogoršao se krajem XX veka kada vlast u Austriji preuzimaju fašisti predvođeni Jergom Hajderom.Iako je EU sankcijama primorala Hajdera da napusti mesto kancelara,to nije bio kraj političke karijere njegove stranke i njega samog.Posle pobede na lokalnim izborima fašisti preuzimaju vlast u Koruškoj,a sam Hajder postaje njen poglavar,nakon čega se pogoršava položaj lokalnog slovenskog(slovenačkog) stanovništva.Ovo se ogleda između ostalog ogleda i u činjenici da lokalna vlast još uvek nije otpočela postavljanje dvojezičnih tabli sa imenima gradova i sela u Koruškoj,iako je vrhovni sud Austrije doneo odluku da je njihovo postavljanje u skladu sa ustavom i da lokalna vlast mora da,u skladu sa evropskim standardima,postavi takve table.Nepoštovanje odluke vrhovnog suda Austrije,sve češće je predmet diplomatskih protesta vlade republike Slovenije i katalizator pravog diplomatskog rata između dve države.Austrijanci su kao protiv meru ponovo aktuelizovali slučaj Holmec u pokušaju da oslabe diplomatsku poziciju republike Slovenije,nakon čega se i javnost u SCG zainteresovala za njega,po prvi put nakon 15 godina.

Izvor: Wikipedia