U čitavoj jugoistočnoj Srbiji ima mnogo ostataka rimskih i srednjevekovnih utrđenja, manje ili više očuvanih. Najveći deo se nalazio na Rimskom putu Via militaris. Put je od Beograda (Singidunum) do Carigrada. Trasa puta kroz današnju Srbiju izgrađena je 33. godine.



Najznačajnija utvrđenja u Jugositočnoj Srbiji su: Niška tvrđava, Pirotska tvrđava – KALE, Sokograd, Vrmadžanski grad, Caričin grad.

 Sva ova utvrđenja mogu da se obiđu uz stručnog vodiča.

Niška tvrđava


Niška tvrđava, simbol grada, smeštena u centru na obali reke Nišave, predstavlja jedno od najočuvanijih i najlepših turskih vojnih zdanja na srednjem Balkanu. Gradili su je Rimljani, Vizantinci i Srbi, a rušena je i obnavljana više putam da bi joj konačan izgled dali Turci 1723. godine.

 U Naissusu, odmah iza severnih bedema tvrđave, rođen je Konstantin Veliki, rimski imperator koji je zvanično priznao hrišćanstvo. Niš je jedan od retkih gradiva u svetu sa impozantnom tvrđavom u najužem centru grada čije se težište nije pomeralo u poslednjih 2000 godina.

Sokograd



Srednjovekovno tursko utvrđenje nastalo na temeljima rimskog kastela (IV-VI), pominje se još 1413. godine od kada je bio u posedu Turaka. Izgrađen je na uzvišenju, iznad kanjona reke Moravice. Razuđen je i nepravilne osnove; sastoji se iz dva dela –gornjeg i donjeg grada. Hajduk Veljko oslobodio je grad 1808. godine.

 Iz pravca Sokobanje do Sokograda stiže se asfaltnim putem, do izletišta Lepterija, a odatle šetnjom zelenim tunelom do kapije grada. Danas je Sokograd spomenik od nacionalnog značaja pod zaštitom države.

Vrmdžanski grad



Nastao je u doba cara Justinijana (IV do VI) vek i predstavlja utvrđeni logor koji je branio stari popločani put „Carski put“, koji je išao prema Bugarskoj. Pouzdano se zna da su ga Vizantinci obnovili 530. godine i dogradili u skladu sa razvojem tehnike.

 U XV veku je nastalo burno vreme sa dolaskom Turaka kada je sultan Musa 1412. Osvojio Bolvan, Stalać, Lipovac i Vrmdžu čiju je posadu isterao izvan zidova tako što joj je presekao dovod vode.

 Turci se nisu dugo zadržali jer ih je vojska despote Stefana isterala, potukla na granici sa Bugarskom i ubila samog sultana Musu. Danas su vidljivi vrlo skromni ostaci ovog grada.

Šanac



Vojno utvrđenje Šanac izgrađeno krajem 19. Veka u susret balkanskim ratovima, na brdu zvanom Jeremija, koje dominira Lužničkom kotlinom. Sastoji se od niza podzemnih katakombi i tunela us vrhu smeštaja opreme i vojske kao i odbrambeno utvrđenje.

Kale – Pirotski grad



Pirotski grad predstavlja manje utvrđenje sa kulama i zidnim platnima. Tvrđava se sastoji od tri dela: gornjeg grada sa donzon kulom, srednjeg dela sa bedemom i dve kule, i najnižeg – donjeg dela sa bedemom i zidanim rovom.

 Prolazeći kroz različite vremenske periode, dobijao je različita imena, od naziva TURRES (kula) za vreme Rimskog carstva, u III i IV veku, zatim Pirgos, Thurib, Momčilov grad, Kale, Tvrđava, današnji naziv ovog grada je Kale.

 Arheološkim istraživanjem srednjeg dela Pirotskog grada otkriveno je da je na tom mestu postojalo naselje još pre 5000 godina, a oktriveni su i drugi tragovi iz eneolita i gvozdenig doba, Antike, Rane Vizantije i srednjeg veka.

Izvor: Mondo

Uz duzno postovanje prema tvrdjavama jugoistocne Srbije, po utisku koji ostavljaju na posetioce, ne mogu se porediti sa tvrdjavama na Dunavu - milim na smederevsku, tvrdjavu Ram i Golubac.