Jovan Malala

Jovan Malala (grč: Ιωαννης Μαλαλας, rođen oko 490.-umro posle 570. god.) je bio vizantijski hroničar, autor Hronografije (Χρονογραφία) kojom je započet novi žanr u vizantijskoj istoriografiji - svetska hronika.

O životu Jovana Malale možemo suditi samo putem šturih podataka koje je autor ostavio u svom delu. Njegov nadimak malala je u stvari sirijska reč za retora. Na osnovu bogatstva podataka o sirijskoj metropoli Antiohiji može se zaključiti da se hroničar rodio i školovao u ovom gradu. Nešto posle 530. godine, Malala se izgleda preselio u Konstantinopolj pošto o prestoničkim događajima nakon te godine pruža dosta informacija. Sudeći po tonu Hronografije Malala je bio lojalan pristaša cara Justinijana I i sledbenik pravoslavlja, a ne monofizitizma karakterističnog za njegovu rodnu Siriju. U prestonici je verovatno obavljao neki posao u carskoj administraciji i tu je i umro posle 570. godine.

Početkom četvrte decenije 6. veka Malala je sastavio svoju Hronografiju u maniru svetske hronike dakle od Stvaranja sveta i Adama i Eve do autoru savremenih događaja. Sastavljanje svetskih hronika, počev od početka 4. veka, bio je pokušaj da se stvori univerzalna kratka i hronološki izložena istorija sveta i da se biblijska istorija pomiri sa istorijom raznih drevnih naroda, Grka i Rimljana. Malala je za razliku od svojih savremenika Prokopija iz Cezareje i Agatije iz Mirine, koji su pisali na klasičnom atičkom dijalektu, pisao na grčkom jeziku približnom svakodnevnom jeziku njegovog vremena. Prvu verziju hronike u 17. knjiga zaključenu sa događajima iz 527. godine završio je tokom tridesetih godina 6. stoleća, a kasnije je delu dodao i najdužu 18. knjigu koja se bavila isključivo Justinijanovom vladavinom. Međutim, određene indicije u hronici Teofana Ispovednika sa početka 9. veka upućuju da je Malalino delo možda imalo još jednu, 19. knjigu u kojoj su bile obrađene prvih sedam godina vlade Justina II (565.-578.). Bilo kako bilo, Malalina Hronografija kakva je do danas stigla završava se sa 565. i smrću cara Justinijana.

U pisanju svoje hronike, Malala se oslanjao na veliki broj grčkih i latinskih autora koje je verovatno poznavao preko raznih hrestomatija (Pausanija, Evsevije Cezarejski, Julije Afrikanac, Prisk, razne kraće hronike itd.). Po sopstvenim rečima za period posle cara Zenona (474.-491.) se koristio isključivo usmenom tradicijom. Uticaj predanja oseća se i u drugim delovima hronike. Pored toga, Malala je koristio i dokumenta poput carskih zakona i pisama.

Najveća vrednost Malalinog dela leži u velikom broju informacija koje nisu dostupne u ostalim izvorima, a za doba cara Justinijana prestavlja vredan izvor, naravno najviše kao dopuna Prokopiju, Agatiji i Menandru Protektoru. U nauci Malala se relativno doskora smatrao za izvor nadahnut Justinijanovom propagandom i kao nepouzdana i suviše naivna hronika po meri poluobrazovanih hrišćana Srednjeg veka. Međutim, danas se Jovan Malala posmatra kao čovek svog vremena koji je pisao u skladu sa tradicijama i saznanjima o prošlosti kakva su bila sačuvana u 6. veku. Malala je bio uzor kasnijim vizantijskim hroničarima i izvor informacija za istoričare (Evagrije, Teofan Ispovednik, Konstantin VII Porfirogenit...), a njegova hronika je prepisivana i rado prevođena na druge jezike, između ostalih i na staroslovenski.

Izvor: Wikipedia