Josip Mažar Šoša

Josip Nikole Mažar - Šoša je rođen 18. septembra 1912. godine u Derventi, Bosna i Hercegovina. Završio je pomorsku trgovačku akademiju. Član KPJ je bio od 1935. godine. U NOB je stupio 1941., a poginuo je 20. oktobra 1944. u Travniku. Za narodnog heroja proglašen 26. jula 1949. godine.

Josip Mažar je po završetku pomorske akademije u Bakru dvije godine plovio na brodovima, ali je kao komunista otpušten iz službe i policijski sproveden u Banju Luku. Tu su ga primili u KPJ, 1935. godine. U redovima KPJ, koja je vršila snažan uticaj na banjalučku sredinu, Šoša se svrstao u red najaktivnijih. Policija je čestim hapšenjem prekidala njegov posao, ali Šošinu revolucionarnu djelatnost nicu mogla zaustaviti, ni onda kada je bio prinuđen da štrajkuje glađu, ni onda kada su ga premlaćivali u Crnoj kući.

Početkom juna 1941. Šoša je bio jedan od 14 najistaknutijih komunista Bosanske krajine, koji su na Šehitlucima, iznad Banjaluke, pravili posljednji raspored pred podizanje naroda na ustanak. Od prvog sastanka s kozarskim komunistima u selu Orlovcima kod Prijedora, 25. jula 1941. godine, učestvuje u pripremama ustanka sa dr. Mladenom Stojanovićem.

Šoša je pukovodio prvim oružanim akcijama na rudnik Lješljane. Formirao je Lješljansko-dobrljinski odred. Učestvovao je u napadu na Podgrace, Turjak. Zahvaljujući svojoj hrabrosti, postaje komandant bataljona. U decembru 1941. godine zamjenik je komandanta 2. krajiškog odreda. Maja 1942. godine ispoljava sposobnost i spretnost pri rukovođenju za oslobođenje Prijedora. Brani Kozaru u velikoj fašističkoj ofanzivi juna i jula 1942. godine kao hrabar rukovodilac. Njegovo junačko držanje u borbama na Kozari dalo mu je popularnost kod njegovih ratnika. Na Paležu 22. septembra 1942. godine postaje komandant 5. krajiške (kozarske) brigade.

Ispred 4. krajiške divizije, postrojene 7. januara 1943. godine na snijegom pokrivenoj zaravni kraj Srpske Jasenice pod Grmečom, vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito primio je raport od njenog prvog komandanta Josipa Mažara Šoše. Sa ovom divizijom Šoša je lomio njemačko - ustašku ofanzivu na Grmeču i oslobađao krajiške gradove. Kao komandant 11. krajiške divizije uništio je četnički pokret u centralnoj Bosni. Presjekao je neprijateljske komunikacije Brod - Sarajevo u vrijeme bitke na Sutjesci. Uoči nove, 1944. godine, po ucrtanim strelicama njegove operativne zamisli, kretaće se divizije 5. udarnog i 1. proleterskog korpusa prema Banjaluci.

Poginuo je oktobra 1944. godine kao načelnik Operativnog odjeljenja 5. udarnog korpusa, od eksplozije minobacačke granate prilikom napada na Travnik. Pogibija proslavljenog komandanta sa Kozare tužno je odjeknula Kozarom i Potkozarjem i cijelom Bosanskom krajinom.

Literatura
Korišćena knjiga "Kozara" dr. Ljube Mihića

Izvor: Wikipedia