Istorija Sjedinjenih Američkih Država

Teritorija je hiljadama godina bila naseljena brojnim indijanskim narodima, koji su najverovatnije došli iz Azije. Dolaskom i naseljavanjem Evropljana od 16. veka započelo se raseljavanje Indijanaca. Prva stalna naselja Evropljana podigli su Španci u Sent Ogustinu na Floridi 1565. Britanci su nastanili Džejmstaun 1607, Plimut i Masačusets 1620, Merilend 1634. i Pensilvaniju 1681. Preuzeli su Njujork, Nju Džersi i Delaver od Holanđana godinu dana pošto su obe Karojine prepuštene britanskom plemstvu. Britanska pobeda nad Francuzima 1763. osigurala je Britaniji političku upravu nad 13 kolonija.

Politički nemiri izazvani britanskom kolonijalnom politikom dostigli su svoj vrhunac u Američkoj revoluciji u periodu od 1775 do 1783. kada se 13 kolonija izborilo za svoju nezavisnost. Formiranju današnje američke federacije prethodio je Severnoamerički savez, da bi u sadašnjem obliku SAD nastale 1787. godine. Granice su zatim proširene ka zapadu do Misisipija, uključujući Špansku Floridu. Zajedno sa zemljom dobijenom od Francuske kupovinom Luizijane 1803, teritorija skoro da je udvostručena.

SAD su ratovale protiv Britanije 1812, i preuzele Floridu od Španije 1819. Godine 1830, ozakonjeno je sklanjanje Indijanaca na teritoriju zapadno od Misisipija. Naseljavanje se proširilo na Daleki zapad sredinom 19. veka, naročito posle otkrića zlata u Kaliforniji 1848. Pobeda u Meksičkom ratu obezbedila je teritoriju sedam budućih država u SAD. Severozapadna granica uspostavljena je sporazumom sa Velikom Britanijom, 1846. Godine 1853. preuzeta je Južna Arizona Gadsdenovom kupovinom.

Razjedinjenost između privrede na jugu zasnovane na robovskom radu na plantažama i slobodne industrijske privrede i poljoprivrede na severu kulminirala je Američkim građanskim ratom i ukidanjem ropstva Trinaestim amandmanom. Nakon rekonstrukcije SAD doživljavaju veliki razvoj, urbanizaciju i industrijski razvoj, a pristižu i doseljenici iz Evrope.

Godine 1877. ozakonjeno je dodeljivanje indijanskih rezervata pojedinačnim plemenima, čime su belci dobili velike zemljišne posede. Do kraja 19. veka razvila se spoljna trgovina i stekle nove teritorije uključujući Aljasku, Midvej, Havajska ostrva, Portoriko, ostrvo Vejk, zonu Panamskog kanala, Filipine, Američku Samou, Devičanska ostrva i Guam.

Sjedinjene Države su učestvovale u Prvom svetskom ratu tokom 1917. i 1918. Ženama je priznato biračko pravo 1920, a Indijancima državljanstvo 1924. Krah berze doveo je do Velike depresije. Posle japanskog bombardovanja Perl Harbora SAD ulaze u Drugi svetski rat na strani Saveznika. Bacanjem atomskiih bombi na Hirošimu i Nagasaki, Japan biva prinuđen na predaju, čime je rat okončan. Posle toga SAD su postale vojni i ekonomski predvodnik zapadnog sveta.

U prvoj deceniji posle rata pomagale su obnovu Evrope i Japana i započele suparništvo sa Sovjetskim Savezom, poznato pod nazivom Hladni rat. Učestvovale su u Korejskom ratu od 1950. od 1953. Godine 1952. SAD su zagarantovale Portoriku autonomni pridružen status. rasna Segregacija u školama proglašena je neustavnom 1954. Godine 1964. Kongres je usvojio zakon o Građanskim pravima i dozvolio ulazak SAD u Vijetnamski rat. Sredina i pozne šezdesete bile su obeležene opštim neredima, uključujući rasne sukobe i antiratne demonstracije. Godine 1969. Sjedinjene države su izvršile prvo spuštanje ljudske posade na Mesec. Tokom 1973. povučene su i poslednje Američke snage iz Vijetnama.

Predvodile su koaliciju snaga protiv Iraka u prvom Zalivskom ratu, poslale trupe u Somaliju u cilju uspostavljanja mira i učestvovale u NATO vazdušnim napadima protiv srpskih snaga u bivšoj Jugoslaviji 1995. i 1999. Godine 1998. predsednik Bil Klinton postao je drugi predsednik protiv koga je Predstavnički dom podneo zahtev za opoziv. Senat ga je oslobodio optužbi 1999. Iste godine Panami je predata uprava nad Panamskim kanalom.

Godine 2000. Džordž Buš je postao prvi predsednik od 1888. koga je izabrao Elektorski kolegijum, uprkos činjenici da je imao nekoliko glasova manje od protivnika Al Gora. posle napada na SAD od 11. septembra 2001, uništeni su Svetski trgovački centar i deo Pentagona, a SAd su napale avganistansku talibansku vladu zbog pružanja utočišta i odbijanja izručenja glavnog tvorca terorizma, Osame bin Ladena. Godine 2003. SAD i Velika Britanija su napale Irak i zbacile vladu Sadama Huseina, koga su optužili za pomaganje terorista i posedovanje oružija za masovno uništenje. Kada su pokušale da pomognu obnovu Iraka i uvedu demokratiju, SAD su se suočile sa rastućom iračkom pobunom.

Izvor: Wikipedia