Nestaju jezici, nestaje znanje
U domorodačkim nazivima očuvano stolećima gomilano saznanje o biljkama i životinjama

Sa izumiranjem jezika odumire ljudsko znanje. Zato je spasavanje preostalih, naročito onih kojima se sporazumeva malo govornika, od presudne važnosti za čovečanstvo.

U domorodačkim nazivima očuvano je stolećima gomilano saznanje o biljkama i životinjama koje zapadnjački naučnici tek treba da otkriju.

Više od polovine od 7.000 svetskih jezika je u opasnosti, uglavnom zato što ih govore male grupe saplemenika, čiji se broj iz dana u dan smanjuje.

„Smrt svakog jezika predstavlja uništavanje ljudskog znanja u vezi s lokalnim biljnim i životinjskim svetom koje je sakupljano vekovima”, kaže Dejvid Harison, lingvista i kulturolog sa koledža Svortmor. „Domorodački nazivi i opisi, stručnim rečnikom rečeno – taksonomija, mogu da pruže veoma bogatu lepezu podataka.”

Svaki jezik koji iščezne pre nego što je zapisan i rastumačen ostavlja ogromnu rupu u našem razumevanju nekih složenih sklopova koje stvori ljudski um. Sibirsko pleme Todzhu, na primer, ima mnogo različitih i složenih imena za jelena, zavisno od uzrasta životinje. Tako se dvogodišnji, neuškopljeni mužjak za jahanje zove „čari”.

„Naučnici koji žele da nauče više o zabačenim područjima morali da se oslanjaju na ljude koji pored tih vrsta stolećima žive”, smatra Dejvid Harison. „Za poruku sadržanu u rečima kojima se opisuju i razvrstavaju bile bi potrebne godine laboratorijskih ispitivanja.”

Dve vrste riba nalik pastrmki, na engleskom nazvane dugina i ubica, u jeziku plemena iz Britanske Kolumbije označene su kao lososi. Savremene genetske analize pokazale su da su one, zapravo, iz roda lososa, a ne pastrmki.

Prema Edvardu Vilsonu sa Univerziteta Harvard, službeno je razvrstano tek 20 odsto svetskog biljnog i životinjskog sveta. Poznato je i preostalih 80 posto, ali ne naučnicima sa Zapada. Neke od ovih, uslovno nepoznatih vrsta, uključuju tzv. kriptičke kod kojih od jedne ispadne nekoliko. Uzmimo za primer neotropske leptirove Astraptes fulgerator koji se, uprkos istovetnom izgledu, svrstavaju u deset različitih vrsta. To su potvrdila skorašnja proučavanja DNK.
Dejvid Harison ukazuje na činjenicu da jezik lokalnog plemena u Kostariki, gde su insekti pronađeni, za svaku larvu svih deset vrsta ima drukčiji naziv.
Stefan Vukašin

Izvor: Politika