Dušan Vranić ruši zablude o kraljevskim sportskim društvima

Sokoli koji više ne lete

Kragujevčanin Dušan Vranić diplomirao je prošle nedelje na Fakultetu za fizičku kulturu u Nišu odbranivši rad pred svojim mentorom, doktorom Nenadom Živanovićem, na temu Osnivanje i razvoj sokolskog društva u Srbiji i Kragujevcu. Njegov rad je mnogo više od "običnog" diplomskog, jer razbija višedecenijske zablude, političke manipulacije i prećutkivanja o ulozi i značaju sokolskih društava. Sokolska sportska društva su, kaže, bila sinonim za vreme u kom su se Srbi borili za nacionalni identitet. Titovi sletovi za 25. maj i nisu bila komunistička ideja budući da su sokoli slične predstave izvodili kralju. Vranić je dragocene podatke iz svog rada ustupio Glasu i najavio skoro izlaženje knjige posvećene sokolskom društvu u Kragujevcu.

- Sokolstvo, kao izrazito slovenski, nacionalno-oslobodilački liberalni pokret, nastalo je u Češkoj 1862. godine pod idejnim vođstvom Čeha Miroslava Tirša, po kome i jedna od beogradskih ulica nosi ime. Češki "Soko" dobio je ime po sokolu iz srpskih epskih pesama u kojima je slavljeno viteštvo, čojstvo i borba za nezavisnost. Sokoli su nastupali s liberalnim idejama francuske revolucije "sloboda, bratstvo, jednakost" i okupljali su članove bez obzira na veru, stalež i narodnost. Ideja sokolstva preneta je u Poljsku i Rusiju. Međutim, 1923. godine sovjetska vlada je raspustila sokolstvo, jer joj nije odgovarala ideologija, a naročito ideologija slovenske solidarnosti - kaže diplomac.

Slovenci su prvi koji su na jugu otpočeli sa radom. Njihov položaj je bio i najteži, jer se svim silama išlo na germanizaciju Slovena. Oktobra 1862. osnovan je "Južni Soko", prva ovakva organizacija na teritoriji Kraljevine Jugoslavije. Upravo pred održavanje drugog sleta Slovenačkog Sokolstva u Ljubljani, kada je trebalo postaviti temelje Jugoslovenskog Sokolskog saveza, počeo je Prvi svetski rat i sva društva u Sloveniji vlast je raspustila, a sve istaknute sokole silom odvela u radne logore.

- Idejne vođe i tvorci srpskog sokolstva su doktor Laza Popović i Milan Teodorović koji su 1903. u Sremskim Karlovcima osnovali "Srpski Soko". Sokolski rad zabranjivan je nekoliko puta. Prva zabrana je izrečena 1914. godine od strane austrougarske vlasti zbog, prema njihovom mišljenju, velikosrpske propagande i korišćenja sokolstva radi čišćenja srpskih zemalja od krune. Drugu zabranu 1945. izrekli su komunisti. Sokolska društva su posle Drugog svetskog rata ukinuta, a na njihovim temeljima nakalemljeno je društvo za telesno vaspitanje "Partizan". Decenijama kasnije Tito je zadržao jednu od manifestacija sokolstva - sokolski slet, pod plaštom "Dana mladosti", priča Vranić.
      

Po veri i savesti

Na grbu Srpskog sokolskog društva nalazi se štit sa bojama srpske zastave, u obodu, a u centralnom delu grba dominirao je grb Nemanjića sa sivim sokolom. Na zastavi Sokola sa jedne strane je grb društva, a sa druge lik svetitelja. Svetosavska himna je bila i himna Sokolskog društva. Službeni jezik je srpski, a pismo ćirilica. Svaki član Sokolskog društva je dužan da se vlada po zahtevima Svetog pisma, da bude kršten u crkvi, čime je sticao pravo na ostale Svete tajne: miropomazanja, pričešća, pokajanja, jelosvećenja, sveštenstva i tajnu braka. Svaki rad u društvu morao je imati blagoslov SPC. Srpski sokoli su se oslovljavali sa "ti", a pozdravljali sa "pomaže bog". Podrazumevalo se da su srpski sokoli morali savesno obavljati nacionalne, vojničke i verske dužnosti, propagirati pravoslavlje, slaviti krsnu slavu, i u kućama držati kandilo i sveću. Uz to su svakodnevno vežbali duhovne sposobnosti.
      
Izvor: Glas Javnosti \ B. Kuljanin
(Sutra: Sokolstvo u Kragujevcu)