Pored neospornih prirodnih lepota, teritorija Srbije ponosi se istorijom koja seže par milenijuma u prošlost. Tako je bilo i u prvim vekovima nove ere, kada je današnja Srbija bila deo Rimskog carstva, podeljena na provincije Gornja Mezija, Donja Panonija i Dardanija. Reke Dunav i Sava, kao prirodna granica, predstavljale su i značajnu trgovačku žilu kucavicu, ali i branu prema ratobornim paganskim plemenima.

Zbog toga ni ne čudi što je na ovom području nikao čitav niz rimskih gradova, koji su pored neustrašivih legionara, izrodili i sedamnaest rimskih imperatora. Ovaj podatak je posebno značajan, pošto je samo na Apeninskom ostrvu, samom srcu Rimskog carstva, rođeno više rimskih vladara.  

Njihovi životi su bili burni, vladavine kratke i ispunjene intrigama, smrti iznenadne i često nasilne, kao i vremena u kojima su živeli.

Ali krenimo redom, od Panonije ka jugu…

Carski grad Sirmijum

Antički Sirmijum, današnja Sremska Mitrovica, prvi put se kao rimski kastrum spominje u I veku nove ere, kada je ovde svoje sedište uspostavio imperator Avgust prilikom pohoda protiv Ilira i Kelta. Svoj najveći uspon doživljava u III i IV veku, kada za vreme Dioklecijana postaje jedna od četiri prestonice Rimskog carstva.

Uređen i užurban grad, važan zbog svog privrednog i vojnog položaja, bio je i mesto gde je tokom III i IV veka rođeno čak devet rimskih vladara. To su bile burne godine unutrašnjih sukoba, te su imperatore često porglašavali sami vojnici posle velikih pobeda.

Trajan Decije - prvi car ilirskog porekla

Takav slučaj je bio sa Trajanom Decijem (Gaius Messius Quintus Traianus Decius), rođenim 201. godine u Budaliji (današnjim Martincima) u blizini Sirmijuma. Za prvog cara ilirskog porekla izabran je 249. godine, da bi na vlasti ostao samo dve godine. Zajedno sa sinom i suvladarom, Henrerijem Etrurskim, gine 251. godine u bici protiv Gota kod Abrita.

Klaudije Gotski - car koji je ubio svetog Valentina

Trajanov savremenik bio je Klaudije Gotski (Marcus Aurelius Valerius Claudius Augustus), rođen oko 210. godine u okolini Sirmijuma i bio je, verovatno, ilirskog porekla. Iako je optuživan za ubistvo svog prethodnika Galijena (bile su to zaista burne godine), vojska ga je za car proglasila septembra 268. godine. Tokom kratkotrajne dvogodišnje vladavine kao Klaudije II, uspeo je da naredi i ubistvo jednog hrišćanskog monaha, kasnije svetog Valentina, koji je po carevom naređenju pogubljen 14. februara 269. godine.

Sam Klaudije stradao je kao žrtva kuge 270. godine, spremajući rat protiv Vandala. Deifikovan je pod nazivom "Božanski Klaudije Gotski".

Kvintil - umereni vladar u pogrešno vreme

Rimski car Kvintil (Quintillus), bio je rođeni brat Klaudija Gotskog, a rođen je oko 212. godine, takođe u Srimijumu. Njegova kratka vladavina, koja je po različitim izvorima trajala između 17 i 177 dana, ocenjena je kao umerena, a uživao je veliku podršku senata. Ni način njegovog izbora nije jasan. Dok neki izvori kažu da su ga izabrali i vojnici i senat, drugi navode da je imao samo podršku senata, a da su vojnici stali na stranu Aurelijana koji je bio Klaudijev izbor.

Čak je i njegova smrt misterija. Navodi se i da je poginuo od ruke vojnika koji su se pobunili protiv stroge discipline koju je zaveo, ali i da je izvršio samoubistvo svestan da bez podrške vojske ne može da se usprotivi Aurelijanu. Kako bilo, kao mesto smrti se navodi Akvileja, u današnjoj Italiji.

Aurelijan - vojnik koji je slavio kult Sunca

Već spomenuti Aurelijan (Lucius Domitius Aurelianus), možda najbolje opisuje vremena u kojima je živeo. Rođen je 214. godine na malom seoskom imanju u okolini današnje Sremske Mitrovice, od oca seljaka i majke sveštenice Sokolovog Kulta. Njegov uspon započeo je u bici kod Niša, 268. godine u kojoj gine Trajan Decije. Staje na stranu Galijena, za koga gasi pobunu u Toskani. Ipak, prijateljstvo nije dugo potrajalo. Ubrzo i sam diže ustanak protiv cara i staje na stranu Klaudija II, koga i nasleđuje po njegovoj smrti (i smrti njegovog brata Kvintila), 270. godine.

Kao i prethodni vladari, nije dugo vladao. Ipak, za razliku od njih, postigao je mnogo - ratovao je protiv varvarskih plemen koja su navirala u Evropu, ratovao sa Galima, sprečio je jednu pobunu u Rimu i u krvi je ugušio, pobedio hrabru Zenobiju, kraljicu Palimirskog carstva, radio na uređenju unutrašnjih prilika u carstvu, borio se protiv korupcije i uveo posebni zlatni novac, nazvan po njemu.

Smatra se da je bio poklonik mitraizma, kulta boga Sunca Mitre koji su sa Istoka doneli vojnici. Za vreme njegove vladavine u Rimu je decembra 274. godine prvi put proslavljen rođendan jednog solarnog božanstva, događaj koji će se kasnije stopiti sa hrišćanskim Božićem.

Umro je iznenada 275. godine spremajući pohod na Mesoptamiju. Neki kažu da ga je ubila njegova pretorijanska garda na putu ka Maloj Aziji.

Hostilijan - nesrećni carević

Hostilijan (Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus Augustus) bio je mlađi sin Trajana Decija i za vreme očeve vladavine bio je proglašen za princeps iuventutis, odnosno vođu omladine. Ova utešna titula zamenjena je carskom 250. godine posle pogibije njegovog oca i starijeg brata. Međutim, ni ovo preuzimanje vlasti nije lako prošlo. Vojska je za cara odabrala Trebonijana Gala, a senat Hostilijana. Kako bi se sprečio sukob, Trebonijan je usvojio Hostilijana (čest slučaj u rimskoj tradiciji), čime su postali suvladari.

Ipak, ni njegova vlast nije dugo trajala. Umro je 251. godine u Vinimacijum, verovatno od posledica kuge. Bio je prvi vladar koji je u prethodnih četrdeset godina Rimskog carstva umro (relativno) prirodnom smrću.

Prob - car koji je doneo vinovu lozu na Frušku goru

Marko Aurelije Prob (Marcus Aurelius Probus) rođen je i odrastao u okolini Sirmijuma. Rođen je avgusta 232. godine, a kao i njegov otac, odlučuje se za vojničku karijeru. Za vreme vladavine Aurelijana, bio je na visokim vojnim položajima, posebno u istočnim delovima carstva. Tu se i zatekao u vreme Aurelijanove smrti, ali je sačekao svoje vreme, koje je nastupilo posle smrti Tacita, 276. godine. U borbi za presto pobeđuje nadmoćnijeg Florijana, te je 277. godine prihvaćen za vladara od strane Senata i vojske.

Iako je njegova vladavina bila praćena vojnim pohodina protiv Persijanaca i Gala, uspeo je da završi izgradnju Aurelijanovog zida, zaštitnog bedema oko Rima. Stradao je 282. godine u rodnom Sirmijumu, kada su ga ubili vojnici razgnevnjeni zbog toga što ih je terao da kopaju rovove po vrelom letnjem danu. Ipak, pokajali su se i sahranili ga uz natpis: "Prob je bio dobričina, pobednik svih varvarskih naroda i tirana."

Pored toga što nije progonio hrišćane, za razliku od drugih rimskih vladara tog vremena, ostao je zapamćen i po tome što je dozvolio sađenje vinove loze van Italije. Tako su prvi zasadi podsađeni na brdu Glavica na Fruškoj gori, kao i ukolini Smederava čime je začeta čuvena Smederevka.

Maksimijan - Trostruki car

Maskimijan (Marcus Aurelius Valerius Maximianus Herculius) rođen je 250. godine, a iz siromaštva do carskog prestola uzdigao se zahvaljujući Dioklecijanu, čiji je prijatelj bio. Dioklecijan ga je 285. godine proglasio cezarom i vladarom zapadnog dela carstva, potom suvladarem i 293. godine jednim od četiri tetraha (četiri vladara), ponudivši ruku svoje pastorke Teodore Konstanciju I Hloru.

Sa vlasti je odstupio 305. godine sa Dioklecijanom, i ovde stvari postaju dodatno komplikovane. Očigledno je da ova smena vlasti nije bila po volji Maksimijana koji već sledeće godine oberučke prihvata poziv sina Maksecija da postane njegov suvladar. Uskoro se okreće i protiv sina, stajući na stranu sina Konstancija Hlora, budućeg Konstantina Velikog koga dodatno vezuje za sebe nudeći mu ruku svoje ćerke Fauste. Marširaju put Rim, gde zbacuju Severa i Galerija i proglašavaju se za vladare.

Obojica beže u Galiju 308. godine, gde se Maksimijan po treći put proglašava za cara. Zbog spletkarenja i želje da navede ćerku Faustu da uništi Konstantina, na kraju izvršava samoubistvo 310. godine.

Konstancije II - Srednji sin, a stvarni Konstantinov naslednik

Maksimijan nije doživeo da vidi veliki uspon Konstantina Velikog, kao ni rođenje svog unuka Konstancija II (Flavius Julius Constantius Augustus). Konstancije, srednji sin Konstantina i Fauste, rođen je 217. godine u carskoj rezidenciji u Sirmijumu. Posle očeve smrti, 337. godine, odlučio se za nečuven potez - naredio je ubistvo svih potomaka svog dede Konstancija i tetke Teodore. Sa dvojicom braće bio je suvladar Rimskog carstva, pri čemu je Konstanciju pripao čitav Istok.

Bio je učesnik jedne od najkrvavijih bitki u rimskoj istoriji, koju je 351. godine vodio kod Murse protiv uzurpatora Magnencija.

Kao i otac, bio je posvećen hrišćanskoj crkvi, poslebno arijanskoj sekti. te je organizovao arijanski sabor u Raveni 359. godine. Umro je od groznice u  Maloj Aziji 361., hitajući da ospori proglašenje rođaka Julijana Otpadnika za novog cara.
 
Gracijan - Zvali su ga "drugi Neron"

Gracijan (Flavius Gratianus Augustus) je poslednji od devet rimskih careva rođenih u Srimijumu. Za razliku od većine careva iz III veka, bio je sin vladara, cara Valentijanija I, a rođen je aprila 359. godine. Posle očeve smrti, staje uz vojsku koja proglašava njegovog četvorogodišnjeg brata za vladara. Ispostaviće se da je stvarna vlast bila u Gracijanovim rukama. Ovo postaje izvesno kada Gracijanov ujak Valens, vladar Istočnog dela carstva gine u bici, čime nakratko objedinjuje vlast nad obe polovine nekada moćne imperije.

Iako izuzetno obrazovan i umeren, prepustio se uživanjima, te su u njegova raskalašenosti, povodljivost, nošenje varvarske uniforme i veliki uticaj milanskog biskoupa Ambrozija, doveli su do toga da vojskovođa Magnus Maksimus digne vojsku portiv njega. Gracijan beži u Lugudnum, današnji Lion u Francuskoj, gde je uhapšen i pogubljen 383.

Veliki uticaj biskupa Ambrozija, ogledao se u tome što su zabranjeni paganski kultovi u Rimu, uklonjena statue boginje Pravde iz Rimskog senata i počelo širenje Pravoslavlja na Istoku.

Ovo je samo prvi deo priče o rimskim carevima rođenim na teritoriji današnje Srbije. Nastavak sledi...

Izvor: 381info

Nije tacan tekst...

ima ih 38

do 40...

dva su iz galije...

Ko su rimski carevi rođeni na teritoriji današnje Srbije (2. deo)

Najveći broj rimskih careva rodjenih na teritoriji današnje Srbije rođen je u Sirmijumu, tada jednom od najvažnijih gradova pograničnih oblasti Rimskog carstva. Pratimo li dalje tok Dunava i put Via Militaris, put koji je spajao Panoniju i Malu Aziju, nailazimo na druge važne gradove koji su bili mesto rođenja ili mesto carevanja rimskih imperatora u III i IV veku nove ere.

Jovijan - Beograđanin, a imperator i to greškom

Iako u vreme rođena Jovijana Beograd zvanično još nije postojao, na njegovom mestu nalazio se rimski Singidunum. Tvrđava nastala u I veku nove ere, kao kastrum rimske Legije IV Flavije, bila je mesto rođenja kratkotrajnog vladara Rimskog carstva, Jovijan (Flavius Iovianus).

Rođen kao i drugi, pre i posle njega, u porodici siromašnog seljaka koji se od statusa običnog legionara uzdigao do statusa vojnog zapovednika. Godina rođenja je negde oko 330. nove ere, a očigledno je da je očeva uspešna karijera uticala na to da postane član lične pratnje Konstancija II . Uz cara je bio i prilikom njegovog nesrećne smrti u Persiji, a službu je nastavio u redovima Julijana Filozofa, koja je ista sudbina zadesila, tokom novog pohoda u Persiji.

Upravo je ta smrt bila povod da nesrećni Jovanije greškom bude izabran za imperatora. Naime, posle Julijanove smrti, došlo je do sukoba između pristalica Julijana i Konstacija, što je iskoristila grupa vojnika koja je izvukla Jovijana i stavila mu carski purpurni plašt. Usledilo je klicanje novom caru, koje se prolomilo i ostatkom vojske.  Naime, mislili su da kliču "JULijanu", a klicali su "JOVijanu". Iako greškom izabran, Jovanijan je postao zakoniti car Rimskog carstva.

Njegova vladavina bila je kratka, burna i ispunjena spletkama koje su predvodili pobornici i rođaci Julijana Filozofa. Trajala je samo 236 dana. Umro je 17. februara 364. u Dadastani, mestu u današnjoj Anadoliji. Uzrok nije poznat, ali se sumnja da su u pitanju bila isparenja od sveže okrećenih odaja ili uglja koji je korišćen za zagrevanja prostorija.

Gamzigradski carevi

Galerije - Car koji je izgradio Feliks Romulijanu

Podaci o rođenju i poreklu važnih ljudi često su izgubljeni u vetrovima vremena. Takav je slučaj i sa Galerijem (Gaius Galerius Valerius Maximianus), čije je tačno mesto rođenja predmet spora. Iako se često navodi da je poreklom iz okoline Serdike (današnje Sofije), slučajno otkriće ploče sa natpisom "Felix Romuliana" na arheološkom nalazištu Gamzigrad kod Zaječara, unelo je potpuni obrt u dosadašnje shvatanje. Naime, u zapisima rimskih istoričara navodi se da je rođen i sahranjen u donjoj Dakiji u mestu Romulianum ili Romuliana, nazvanom po njegovoj majci.

I zaista, takvo mesto je danas poznato kao Gamzigrad, a tragovi poseda koje je Galerije ustanovio u čast svoje majke Romule preživeli su vekove zanemarivanja i prepuštanja zubu vremena.

Rođen je, dakle, oko 250. godine u Romulijani. Bio je jedan od četiri tetrarha, suvladara Rimskog carstva prilikom Dioklecijanove podele Rimskog carstva, kao i njegov zet uzevši ruku Dioklecijanove ćerke Valerije. Bio je vojnik u službi careva Aurelijana i Proba, a zbog pobede nad persijskim carem Narzesom, dobio je svoju trijumfalnu kapiju u Solunu. Bio je veliki progonitelj hrišćana, ali i sam je bio progonjen. Naime, uspon Konstancija Hlora i njegovog sina Konstantina Velikog, nagnali su Galerija da se povuče na svoje imanje Feliks Romulijana, gde i umire 311. godine.

Maksimin Daja - Vladar seljačkog porekla

Gaj Valerije Galerije Maksimin (Gaius Valerius Galerius Maximinus), rođen je oko 270. godine u blizini Gamzigrada. Kroz život je prolazio pod nadimkom Daja, koji je nosio još od svog detinjstva na selu. Bio je sestrić cara Galerija, te mu je put kroz vojničku karijeru bio otvoren. Kada je Galerije proglasio Licinija za avgusta, istu titulu je zahtevao i za sebe. Ovo mu je omogućilo da se 311. godine, posle smrti ujaka, proglasi za cara i dobije na upravljanje Malu Aziju. To nije bilo po volji Licinija, te će dve kratke godine njegove biti obeležene sukobima i konačnom pobedom Licinija 313. godine. Umro je u progonstvu, u Tarsu, Kilikiji u današnjoj Turskoj, avgusta iste godine.

Pored rodbinskih veza, jedina značajna stvar koju je ostavio bili su edikti protiv hrišćana.

Licinije I - Suvladar i  protivnik Konstantina Velikog

Iz Istočne Srbije je i Licinije I (Flavius Galerius Valerius Licinianus Licinius). Za razliku od Maksimina Daja, Licinije je bio prijatelj, zemljak i vršnjak cara Galerija. Posle Galerijeve ekspedicije protiv Persijanaca, uzdignut je na nivo avgusta, a kao pobednik je izašao iz skuba sa Masiminom Dajom.

Već u poznim godinama, 313. godine, ženi se polusestrom Konstantina Velikog, Flavijom Julijom Konstancijom, što je rezultiralo jačanjem porodičnih i političkih veza. Zajedno izdaju Milanski edikt, a posle konačne pobede nad Maksiminom Dajom, carstvo dele na Istočni, pod upravom Licinija, i Zapadni, pod upravom Konstantina, deo.

Već tri godine kasnije dolazi do sukoba između Konstantina i Licinija, koji je rezultirao građanskim ratom i Licinijevim porazom kod današnjeg Osijeka. Sukobi se nastavljaju sve do 324. godine, kada je konačno potučen kod Halkedona, nasuprot Vizanta. Neko vreme je živeo u zatočeništvu u Solunu, gde je pogubljen po Konstantinovoj naredbi 325. godine


Drevni Nais kolevka imperatora

Nekadašnji Nais, današnji Niš osnovali su Dardanci u III veku pre nove ere, da bi u pod rimsku vlast potpao u I veku pre nove ere. Kao važna raskrsnica vojnih puteva, posebnu ulogu dobija za vreme Dioklecijana, kada postaje deo provincije Dakije. Zvanično je mesto rođenja dva rimska cara, Konstantina Velikog i Konstancija III, kao i prestonica Konstantina i njegovih naslednika.

Konstantin Veliki - Car careva

Priča o Konstaninu Velikom (Flavius Valerius Aurelius Constantinus Augustus) sigurno zaslužuje poseban nastavak, ali ovde ćemo se usvrtiti na nekoliko kratkih biografskih stavki. Rođen u 272. godine u Naisu, u prvom braku Konstancija Hlora sa lepom Jelenom, bio od rođenja predodređen za velike stvari.

Njegov život je upamćen po bespoštednoj borbi za vlast, vojnim podvizima, skandalima, ali i po tome što je osnovao Drugi Rim - Konstantinopolj, kao i prvi put zaustavio progon hrišćana i postavio pravne okvire nove vere. Posle očeve smrti, krunisan je 306. godine za cara, a tokom tri decenije vladavine jakom rukom rukovodiće državom koja je bila na ivici propasti. Umro je 337. godine prilikom vojnog pohoda u Nikomediji. U hrišćanskog svetu proglašene za sveca, a Srpska pravoslavna crkva slavi njegov dan 21. maja (3. juna). Njegova carska palata Medijana, u predgrađu današnjeg Niša i dalje čeka bolje dana i temeljno istraživanje. Legende o njemu i njegovoj božanskoj moći i danas žive.

Konstancije II - Vojnik na putu do cara

Iako ime možda to sugeriše, Konstancije III (Flavius Constantius Augustus), nije bio u rodbinskim vezama sa Konstantinom velikim. Rođen je nepoznate godine, verovatno u osmoji deceniji IV veka u Nišu, a najviše vojne pozicije ostvario je pod Honorijem. Bio je neustrašivi branilac Zapadnog rimskog carstva, borio se protiv unutrašnjih uzurpatora, a svoju poziciju na putu do trona ojačao je 417. godine, kada se ženi Honorijevom polusestrom. Već 421. proglašen je za suvladara zapadnog dela carstva, ali je iznenadna smrt septembra iste godine sprečila njegovo napredovanje na Istok i rat sa Teodosijem II, koji se protivio Konstancijevom izboru.


Rođeni na teritoriji Srbije, ali ne zna se gde

Za kraj ostavljamo dva cara koji su rođeni na teritoriji današnje Srbije, u oblastima Gornje Mezije i Dardanije, ali tačno mesto njihovog rođenja nije poznat, sem iz nekih usputnih i nepotpunih izvora.

Sever II - Kratkotrajni vladar

Iako se uzdigao na nivo cezara i jednog od suvladara Rimskog carstva, o Severu II (Flavius Valerius Severus Augustus) je ostalo zabeleženo jako malo. Smatra se da je rođen negde u Dardaniji, verovatno u Naisusu. Iako običan vojnik, uz podršku Galerija uzdigao se do titule cezara Zapadnog rimskog carstva, maja 305. godine. Kao suvladara Konstancija Hlora, vladao je od leta 306. godine od aprila 307. godine.

Njegova smrt vezuje se za bezuspešnu opsadu Rima kojim je vladao Maksimijan. Posle sloma opsade, Sever je pobegao put Ravene. Tamo je zarobljen, i potom pogubljen i pored obećanja da će mu život biti pošteđen.

Vetranion - Nesposobni zaštitnik Konstantinove ćerke

Vetranion (Flavius Vetranio Augustus), rođen je negde na teritoriji Mezije, današnje centralne Srbije, verovatno početkom IV veka. Čitavu vojnu karijeru proveo je u Meziji i Iliriji, gde je službovao kao vojni zapovednik. Posle ubistva, Konstansa I, mlađeg sina Konstantina Velikog, njegova sestra, Konstantina dodelila je carski purpur Vetranijonu, u nadi da će je zaštititi od uzurpatora, vojskovođe Magnencija.

Proglašen je za cara marta 350. godine u Sirmijumu, ali je već decembra iste godine posle susreta sa Konstancijem II odustao od državničke rabote. Ostatak života proveo je u Maloj Aziji, živeći kao običan građanin sa državnom apanažom, gde je i umro 360. godine.

Izvor: 381info