Genocidna Novosadska Racija :: Istorija sveta ~ Mitovi i Legende

Koliko je za vreme racije bilo stvarno ubijeno u Žabaljskom srezu

Polovinom 1941. tadašnji predsednik madjarske vlade Miklos Kolaji podneo je u parlamentu zvaničan izveštaj o januarskim dogadjajima u Bačkoj, u kojem je izmedju ostalog rečeno da je prema podacima sačinjenim na osnovu spiskova na području Bačke ubijeno 3340 lica od čega na teritoriji Žabaljskog sreza 1824, i to:

Naziv mesta.... ..Svega...Muških...Ženskih...Dece...Staraca...Srba...Madjara...Jevreja...Nemaca...Rusina

-Ž a b a l j .......653...... 425.......143..........33..........52......624.... Nema.........29..........Nema......Nema

-Č u r u g.........887.........664.......122..........10..........91......873..........1............13..............-.-.............-......

-Djurdjevo.......210........113.........68...........20............9......178..........-............18............-...............13......

-Gospodjinci......74..........56........13..............2............3........66..........1..............7.............-.................-.....

S v e g a:........1824../..1.258.......346...........65........155.....1.741........2............67..............-.............13....

U naknadnim izveštajima madjarskih vojnih organa iz ovog perioda rečeno je da se proverava lista od oko još 1100 ubijenih lica u Čurugu i neizvesnom broju ubijenih u drugim mestima, što daje osnovu za pretpostavku da je samo na području tadašnjeg Žabaljskog sreza u raciji ubijeno više od 1824 lica. U prilog tome govori već i površno saznanje da je brojka od 210 ukupno, od kojih 13 rusina po svoj prilici ispod stvarnog broja ubijenih, posebno kad se radi o rusinima, jer su samo četiri porodice Miklovš, Kopčanski, Mudri i Erdelji izgubile 18 članova, a gde su još članovi porodica Provči, Vislavski, Djitkov, Kiš, Senderak, Ujfaluši, Homa, Hromiš, Ivan, Mihnjak, Čorba, Venčeljovski, i dr. Ali, i ovako, bez licitiranja, podaci navedeni u jedinom, koliko je poznato zvaničnom izveštaju madjarske vlade onog vremena dovoljni su da se akcija nazvana racija kvalifikuje kao ratni zločin protiv civilnog stanovništva na teritoriji koju je Madjarska privremeno okupirala kao saveznik nacističke Nemačke. Već i sam taj čin agresivnog rata i okupacije pretstavljao je zločin protiv mira, a akcija okupacionih snaga protiv civilnog, nenaoružanog stanovništva - ratni zločin, jednako kao i akcije okupacionih snaga u drugim delovima Jugoslavije i okupiranim delovima Poljske, Sovjetskog Saveza, Francuske, itd.

Postavljati pitanje danas, posle toliko godina, da li je sa zvanične madjarske strane ikada data odgovarajuća kvalifikacija ima mesta isto kao i postavljanje pitanja kvalifikacije onoga što je počinjeno nad madjarskim stanovništvom u Južnoj Bačkoj u oktobru/novembru četrdeset četvrte (kad je reč o ovom drugom, u izjavama predstavnika madjarskih desničarskih krugova mogu se naći kvalifikacija »odmazda«, »vendeta« «zločin protiv nevinog stanovništva«, u novije vreme »etničko lišćenje«, čak i »genocid«, što sve može da bude tačno, ali se ne sme zapostaviti činjenica da se to dešavalo na teritoriji Jugoslavije kao posledica agresije madjarske strane i politike okupacionih vlasti prema civilnom stanovništvu).

Ono što se mora imati u vidu, kad je reč o Madjarskoj jeste činjenica da se debata u madjarskom parlamentu o »dogadjajima u Delvideku«, inicirana od strane poslanika Ž. Bajčinskog (gest lične hrabrosti, kao i kasnije njegovo protivljenje dovodjenju na vlast fašističke stranke »Njilaša« - Strelastih krstova u proleće 1944., što je platio životom) uzima kao povod za okončanje racije i izvodjenje pred sud glavnih vinovnika za politiku saradnje sa hitlerovom Nemačkom posle rata kao dokaz osude popilike iz prethodnog perioda svakako stoji, ali potpuniju ocenu okolnosti koje su doveli do toga možemo sagledati tek u aktuelnom istorijskom kontekstu (preuveličavanje opasnosti kako »četničke« tako i »partizanske« pobune u pokušaji da se Madjarska izvuče iz obaveze slanja trupa na Istočni front, kasnije i da se oslobodi »zagrljaja« Hitlerove Nemačke, tajni kontakti sa Londonom, na kraju kapitulacija pred sovjetskim trupama, itd.).

Kad je reč o odgovornosti jugoslovenske strane za ono što se u oktobru/novembru četrdeset četvrte dešavalo u Čurugu, Žablju, Djurdjevu i drugim mestima Južne Bačke, kvalifikovali mi to kao nedopuštenu, kolektivnu odmazdu protiv civilnog, nevinog stanovništa ili ne, mora se imati u vidu da se radilo o reagovanju lokalnog stanovništva u vreme privremene vojne vlasti u čijem su sastavu većinu činili rodjaci i prijatelji ubijenih u raciji. I da je bilo sudstva i organizovane civilne vlasti, ma kakva bila, ona ne bi mogla da zaustavi lokalne, seoske partizanske grupe sastavljene od rodjaka i prijatelja pobijenih u njihovoj želji za osvetom. Druga je stvar ono što se neposredno posle okončanja rata, već u uslovima konstituisane vlasti dešavalo sa madjarskim (i nemačkim) življem (iseljavanje, proterivanje, logori), ali i to se mora sagledati u kontekstu tadašnjih evropskih kretanja u kojima su se u shvatanju naroda antifašističke koalicije i savezničkih vojnih komandi zločini počinjeni na teritoriji pod nemačkom i madjarskom okupacijom identifikovali sa nemačkim, odnosno madjarskim narodom, odnosno nemačkom i madjarskom nacionalnom manjinom na ovom prostoru. Jedno i drugo se može prihvatiti samo kao objašnjenje, ali ne i kao opravdanje, uz podsećanje da je madjarska zajednica u Bačkoj, kad su se strasti smirile prihvaćena bez hipoteke i opterećenja dogadjajima iz vremena okupacije, što je potvrdjivano u svim kasnijim promenama političkog i ustavno-pravnog sistema na teritoriji Jugoslavije (činjenica je, medjutim, da je seme zla posejano u tom periodu s jedne i druge strane ostavilo j duboke tragove u osećanjima jednog i drugog naroda o čemu - budućnosti radi obe strane moraju podjednako da vode računa).